پخش زنده
امروز: -
نهج البلاغه کتابی که نمی‌شناسیمش+فیلم
نهج البلاغه کتابی است که به قول رهبرمعظم انقلاب هیچگاه به اندازه این زمانه مورد نیاز و متناسب با اوضاع ما نبوده است.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، ۱۹ رمضان روز ضربت خوردن حضرت امام علی علیه السلام بعنوان روز نهج البلاغه نامگذاری شده است.
نهج‌البلاغه (به معنای «راه شیوایی» یا «راه فصاحت») گزیده‌ای از خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان کوتاه منسوب به حضرت علی بن ابی‌طالب سلام الله علیه است که توسط سید رضی یکی از بزرگان و شاعران قرن چهارم ه. ق و ۳۶۰ سال پس از زندگی امام علی علیه السلام بر اساس ذوق ادبیِ شخصی‌اش گردآورده‌است.
گروهی از علما به دلیل محتوای غنی و پر بارنهج البلاغه این کتاب را «اخ القرآن» یعنی برادر قرآن نامگذاری کرده اند.
به اعتقاد برخی از بزرگان نهج البلاغه بعد از قرآن کریم و احادیث نبوی، مهمترین منبع شناخت دین اسلام است.
نهج البلاغه از نظر مقام معظم رهبری
"نهج البلاغه یعنی مجموعه‌ای که به همت و تلاش سید بزرگوار شریف رضی گرد آمده و بحمدالله تا امروز مرجع مراجعه و مطالعه‌ی خواص و اندیشمندان بوده. نه فقط محور معرفت و کار عمومی مردم شاید در تمام دورانی که این کتاب تالیف شده و به وجود آمده مانند امروز مورد نیاز و متناسب با اوضاع زمان و مکان نبوده است.
البته نهج البلاغه از جهات مختلف حائز اهمیت است. شاید بشود گفت که نهج البلاغه مجموعه‌ای است از عمده‌ترین مباحث و معارف اسلامی و همه‌ی آنچه برای یک انسان مسلمان و یک جامعه اسلامی لازم است، در نهج البلاغه از آن سخنی و حرفی و اشاره‌ای یا بحثی و هدایتی هست.
کتابی دارای ابعاد متعدد
توحید و عقاید اسلامی و اصول دین تا اخلاق و تهذیب و تزکیه نفسانی، سیاست مُلک داری و کیفیت اداره‌ی صحنه‌های عظیم فعالیت اجتماعی تا تنظیم روابط اخلاقی و خانوادگی، جنگ و سیاست و حکمت و علم و..
لیکن مطالب این کتاب که در مجموع، درس زندگی اجتماعی برای همه مسلمانهاست به طور مجرّد از زندگی، مطرح نشده است. گوینده این کلمات رئیس مملکت، حاکم و فرمانروای بزرگی است که سلطنت و حکومت او بر کشور پهناور و عظیمی گسترش داشته است.
کتابی از زبان زمامدار حکومت
این انسان بزرگ که مسؤولیت ملک داری و زمامداری راهم بر دوش داشته با احساس این مسؤولیت عظیم این مطالب را بر زبان خود جاری کرده است. نهج البلاغه مانند گفته‌های حکیمی نیست که دور از غوغای زندگی و فارغ از واقعیت‌ها و مسائل گوناگونی که در یک جامعه ممکن است مطرح باشد، می‌نشیند و معارف اسلامی را بیان می‌کند.
بلکه سخنان انسانی است که بار مسؤولیت اداره‌ی یک جامعه‌ی عظیم را بر دوش خود احساس می‌کند و دانای دین و بصیر به همه معارف اسلامی و قرآنی است با دلی مالامال از معرفت، و روحی بزرگ و در مقامی پر مسئولیت، با مردم روبرو میشود."
تمجید از نهج‌البلاغه از نظر بزرگان عرب
بسیاری از ادیبان بزرگ عرب از جمله عبدالحمید کاتب (قرن دوم)، جاحظ (قرن سوم)، قدامة بن جعفر (قرن چهارم)، ابن ابی‌الحدید (قرن ششم) و خلیل بن احمد فراهیدی (قرن هشتم) فصاحت نهج‌البلاغه را ستوده‌اند. از جمله، جاحظ در کتاب خود البیان و التبیین —که به گفتهٔ ابن خلدون یکی از ارکان چهارگانهٔ ادب محسوب میشود.
نهج البلاغه و نظریه بینگ بنگ
«پایگاه علمی فرهنگی اعتقادی الشیعه» معتقد است خطبه اول نهج البلاغه در خصوص آفرینش با نظریهٔ بیگ بنگ مطابقت‌هایی دارد.
ترجمه نهج البلاغه به دیگر زبان‌ها
نهج البلاغه تاکنون به زبان‌های فارسی انگلیسی، آلمانی، آلبانیایی، کردی، گرجی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی، اردو، روسی و ترکی استانبولی ترجمه شده است.
شروح نهج‌البلاغه
علامه امینی در جلد چهارم کتاب الغدیر، ۸۱ شرح نهج‌البلاغه را معرفی کرده‌است. معروف‌ترین شروح نهج‌البلاغه شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید معتزلی بغدادی، شرح ابن میثم بحرانی، شرح خوئی و از معاصران، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه اثر شیخ محمدتقی جعفری و شرح نهج‌البلاغه تألیف شیخ محمدتقی شوشتری، و حسینعلی منتظری به نام درس‌هایی از نهج‌البلاغه را می‌توان نام برد.
مآخذ و مدارک نهج‌البلاغه
نخستین گردآوردنده کلمات قصار امام علی علیه السلام
نخستین گردآورنده کلمات قصار علی ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ صاحب (بیان و تبیین) درگذشتهٔ ۲۵۵ ه. ق می‌باشد. وی صد کلمه از کلمات قصار علی را انتخاب کرده و آن را مطلوب کل طالب من کلام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب نامیده‌است.
تاریخ‌نگاران و حدیث‌دانان دیگری نیز به گردآوری سخنان و اندرز‌های علی بن ابی طالب اقدام کرده‌اند، برای نمونه قاضی محمد بن سلامه معروف به قضاعی درگذشتهٔ ۴۰۵ قمری مجموعه‌ای از سخنان علی را به نام «دستور معالم الحکم و مأثور مکارم الشیم» گردآوری کرده‌است. به زبان فارسی نیز به نام «قانون» چاپ شده‌است. بسیاری از خطبه‌ها و نامه‌های نهج‌البلاغه پیش از آن در کتاب «الغارات» تألیف ابواسحاق ثقفی کوفی، از دانشمندان قرن سوم (متوفی ۲۸۳ ه. ق) آمده‌است. همچنین بخش بزرگی از خطبه‌های توحیدی نهج‌البلاغه در کتاب‌هایی که یک قرن پیش از نهج‌البلاغه تألیف شده، نظیر کتاب الکافی شیخ کلینی و کتاب التوحید شیخ صدوق آمده‌است.
علی بن حسین مسعودی مورخ بزرگ که تقریباً صد سال پیش از سید رضی می‌زیسته‌است (اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم قمری) در جلد دوم کتاب معروف خود مروج الذهب می‌نویسد: «آنچه مردم از خطابه‌های علی در مقامات و حوادث مختلف حفظ کرده‌اند، بالغ بر چهارصد و هشتاد و اندی میشود. علی آن خطابه‌ها را بالبداهه و بدون یادداشت و پیشنویس بیان و انشا می‌کرد و مردم هم الفاظ آن را می‌گرفتند و عملاً نیز از آن بهره‌مند می‌شدند.» گواهی دانشمند متتبعی مانند مسعودی می‌رساند که خطابه‌های علی علیه السلام فراوان بوده‌است که سید رضی از این میان در نهج‌البلاغه تنها ۲۳۹ خطبه را نقل کرده، که جنبهٔ ادبی قوی‌تری را به انتخاب و تشخیص او داشته‌است.
تحقیق درباره صحت نهج البلاغه
کتاب‌های تحقیقیِ بسیار مفصّلی در مورد اسناد و مدارک نهج‌البلاغه انتشار یافته که از جمله مهم‌ترینِ آن‌ها این سه کتاب را می‌توان نام برد:
رُوات و محدثین نهج‌البلاغه، تألیف محمد دشتی و همکاران
استناد نهج‌البلاغه، تألیف امتیازعلی‌خان عرشی و ترجمهٔ سید مرتضی آیت‌الله‌زادهٔ شیرازی
مصادر نهج‌البلاغه، تألیف سید عبدالزهرا حسینی است.
ساختار نهج البلاغه
بخش بندی‌های نهج البلاغه به این گونه است که شامل:
خطبه ها: اولین بخش نهج‌البلاغه منتخب خطبه‌های امام علی (ع) است که شامل ۲۴۱ خطبه میشود. محتوای کل خطبه‌ها شامل موضوعات خداشناسی، شناخت جهان، پیدایش عالم، طبیعت انسان، امت‌ها و حکومت‌های نیکوکار و ستمکار است که منظور امیرالمومنین از بیانکردن آن‌ها تبیین و تشریح علوم طبیعی و جانورشناسی یا نکته‌های فلسفی یا تاریخی نبوده است، بلکه منظور ایشان درک از خداشناسی و مسائل مهم اسلامی است. خطبه‌های شقشقیه، غراء و متقین، مهمترین خطبه‌های نهج‌البلاغه معرفی شده‌اند.
نامه‌ها: ۷۹بخش دارد که شامل ۱۲ وصیت‌نامه، سفارش و بخش‌نامه و ۲ فرمان، یک دعا، یک پیمان‌نامه و ۶۳ نامه مکتوب است. نامه‌های نهج‌البلاغه که مخاطب آن، بیشتر کارگزاران حکومتی، فرماندهان نظامی و ماموران مالیاتی بوده اند، به مسائل حکومت‌داری و نحوه تعامل مسئولان حکومتی با مردم پرداخته است. مضمون نامه‌ها به گونه‌ای است که، نظر می‌رسد نامه‌ها را پدری مهربان و دلسوز برای فرزندان خود نوشته است. معروف‌ترین نامه‌ها می‌توان به نامه به امام حسن (ع)، نامه‌ی به مالک اشتر و نامه به عثمان بن حنیف اشاره کرد.
کلمات قصار: شامل ۴۸۰ کلمه است. برگزیده سخنان حکمت‌آمیز امیرالمؤمنین (ع)، پند‌ها و نیز پاسخ پرسش‌ها و گفتار‌های کوتاه حضرت علی (ع) در این بخش آمده است.
بیشتر بخوانید:نهضت نهج البلاغه خوانی
بخشی از خطبه حضرت علی علیه السلام درباره آفرینش زمین :
سخن علی علیه السلام
«ثم انشا سبحانه فتق الاجواء و شق الارجاء وسکائک الهواء... ورقیم مائر». (۲) «سپس خداوند جو‌ها را از هم شکافت و جوانب و ارتفاعات هوا را باز کرد».
آب انبوه و پر موج و خروشان را که بر پشت باد تندرو و پر قدرتی قرار داده بود، در لابه لای فضا‌های باز شده به جریان انداخت.
با این باد تندرو آب را از جریان طبیعی بازداشت و آن گاه باد نیرومند را بر آب مسلط کرد و آب را در بالای آن قرار داد.
فضا را در زیر باد پر قدرت باز، و آب در روی باد، جهنده و جنبان شد.
سپس خداوند سبحان باد دیگری بیافرید که فرمانی جز به حرکت درآوردن آب نداشت، این باد دست به کار زد و تحریک آب را ادامه داد، جریان این باد را تند و منبعش را دور از مجرای طبیعی قرار داد.
خداوند سبحان همان باد را به برهم زدن آب انبوه و برانگیختن امواج دریا‌ها دستور داد، و چونان مشک شیر که برای گرفتن کره جنبانده شود آب را به حرکت و زیر و رو شدن درآورد.
وزش باد بر آن آب چنان بود که در فضای خالی وزیدن بگیرد، آب در مقابل جریان باد مقاومتی از خود نشان نمی‌داد، آب را به حرکت درآورده اولش را به آخرش و متحرکش را به ساکنش برگرداند.
در این هنگام انبوهی از آب، سر به بالا کشید و کف بر آورد، خداوند آن کف را در فضایی باز و تهی بالا برد و آسمان‌های هفتگانه را بساخت، پایین‌ترین آسمان‌ها را از موجی مستقر بنا نهاد، که حرکت انتقالی به این سو و آن سو ندارد، و بالاترین آسمان‌ها را سقفی محفوظ در مرتفع‌ترین فضا قرار داد، بی ستونی که آن را برپا دارد و بدون میخ و طنابی که آن‌ها را به هم بپیوندد.
آن گاه آسمان را با زینت و زیور ستارگان و روشنایی‌ها بیاراست، و خورشید را با فروغ گسترده و ماه فروزان را با روشنایی اش در فلکی گردان و سقفی در دوران و صفحه‌ای منقوش با ستارگان به جریان انداخت.
سخنان حجت الاسلام کاشانی درباره نحوه خواندن نهج البلاغه
منابع: ویکی پدیا، ویکی شیعه، ایران کف، راسخون، بخشی از سخنرانی مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه فروردین ماه ۱۳۶۳ برابر با رجب ۱۴۰۴ در حسینیه‌ی ارشاد تهران
نظر شما