مشاهده جایگاه بهشتیان و دوزخیان در ماجرای معراج

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اراک؛ معراج، به ماجرای عروج پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به آسمان‌ها گفته می‌شود.

معجزه معراج نزد همه مسلمانان حقیقتی انکارناپذیر است، ولی در جزئیات آن مانند زمان و مکان، تعداد آن و جسمانی یا روحانی بودن آن اختلاف‌نظر هست.

 

پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از مکه به مسجدالاقصی انتقال و از آنجا به عرش عروج کرد. در شب معراج با ملائکه دیدار و گفتگو نمود، جایگاه اهل بهشت و اهل دوزخ را مشاهده کرد، با برخی از پیامبران دیدار کرده و گفتگویی میان ایشان و خداوند صورت گرفت که به حدیث قدسی مشهور است. داستان معراج در دو سوره اسراء و نجم آمده است.

 

معراج در لغت از ریشه عرج و به معنی نردبان و اسراء به معنی سیر شبانه می‌باشد و در اصطلاح به معنی عروج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شب معراج است.

 

«سبحان الذی اسری بعبده لیلاً من المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انه هو السمیع البصیر؛ پاک و منزه است خدایی که بنده‌اش را در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی برد که گرداگردش را پر برکت ساختیم تا نشانه‌های خود را به او نشان دهیم، همانا او شنوا و بیناست.» سوره اسرا آیه یک.

 

در سوره نجم و برخی آیات دیگر نیز به طور پراکنده به این امر پرداخته شده است. روایات هم به روشنی به موضوع معراج پرداخته‌اند و فقط در بیان جزئیات با یکدیگر تفاوت دارند.

 

از باب نمونه دو روایت را مرور می کنیم:

 

در مورد زمان معراج؛ سالهای دوم، سوم، پنجم و دهم بعثت، شانزده ماه و هجده ماه پیش از هجرت و در ماه‌های رجب، رمضان و ربیع‌الاول همواره محل گفتگوی دانشمندان و تاریخ نگاران بوده است.

 

در موضوع مکان‌های معراج هم «خانه ام هانی»، «شعب ابی‌طالب» و «مسجد الحرام» در منابع به چشم می خورند. البته در قرآن به مسجد الحرام اشاره شده است.

 

در اینکه معراج چندبار اتفاق افتاده نیز اختلاف است و بسیاری بر این باورند که معراج بارها رخ داده است.

 

پیامبر هنگامی که ماجرای معراج را برای اهل مکه بازگو کردند، با انکار آنان و به ویژه قریش مواجه شدند. بدین‌روی، پیامبر شمار ستون‌های مسجد الاقصی و نیز آنچه در راه مکه تا مسجد الاقصی را دیده بودند، بیان کردند که کاروان‌ مکه جزو آنان بود و پس از برگشت، تمام جزئیات کلام رسول الله را تایید کردند.

 

اما در مورد اینکه معراج با چه کیفیتی صورت گرفت، اختلاف نظر وجود دارد. نظر مورد قبول شیعیان این است که معراج جسمانی و روحانی پیامبر به طور همزمان و در حال بیداری بوده است. علت این نظر را نیز از واژه «عبد» در سوره اسراء گرفتند که در لغت عرب به عنصر ترکیب یافته از جسم و روح اطلاق می‌شود، به همین جهت سیر شبانه پیامبر جسمانی و روحانی بوده است.

 

قرآن هدف از معراج را نشان‌دادن شگفتی‌های خلقت به حضرت رسول ذکر میکند. در روایات هدف از معراج را علاوه بر هدف مذکور، شرافت‌دادن به فرشتگان، اکرام ساکنان آسمان‌ها و مشاهده عظمت خداوند بیان شده است.

 

 

۱- اعلام ولایت علی(علیه‌السّلام)

۲- وجوب نماز‌های پنج‌گانه

۳- اعطای کوثر (حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها)

۴- رفع تکلیف‌های دشوار از امت پیامبر

 

 

۱. دیدار فرشتگان

 

در میان فرشتگان فرشته‌ای متفاوت بود، قیافه‌ای خشمگین داشت، پیامبر پرسید: این کیست که مرا می‌رنجاند؟

جبرئیل پاسخ داد: او مالک، نگهبان جهنم است. پیامبر از او خواست جهنم را به ایشان نشان دهد. مالک دری از جهنم را گشود؛ آن‌چنان سوزان و وحشتناک بود که رسول‌خدا از او خواست آن را بپوشاند.

 

۲. دیدار حضرت آدم

 

در ادامه راه به انسان خوش‌اندامی رسیدند که، چون به راست می‌نگریست، خوشحال و هنگامی که به چپ رو می‌کرد، اندوهگین می‌شد. پیامبر پرسید: او کیست؟

جبرئیل پاسخ داد: پدرتان حضرت آدم است. وقتی فرزندی از ذریه‌اش به بهشت رود خوشحال و اگر به جهنم رود، اندوهگین می‌شود. 

 

۳. دیدار ملک الموت

 

پس از آن به ملک الموت رسید. از او پرسید: آیا هر کس که بمیرد تو روحش را می‌گیری؟ گفت: آری. هیچ خانه‌ای نیست مگر آنکه در هر روز پنج نوبت داخل آن می‌شوم، وقتی شخصی برای مرده خود می‌گرید، می‌گویم: گریه نکنید که بار دیگر نزد شما بر می‌گردم تا فردی از شما باقی نباشد.

 

۴. حرام‌خواران

 

در ادامه مسیر به مردی می‌رسند که در سفره خود گوشت پاک و ناپاک دارد، اما گوشت ناپاک می‌خورد. پیامبر میپرسند: او کیست؟ جبرئیل میگوید: حرام‌خواران امت تو هستند و در روایتی دیگر آمده: آنها، زنان حلال خود را رها کرده و گرد زنانی که بر ایشان حرام هست، می‌روند.

 

۵. دیدار فرشته خیرخواه

 

بعد به فرشته‌ای برخورد که نیمی از پیکرش آتش و نیم دیگرش یخ بود و دوطرف بدن بر هم اثر نمی‌کردند. جبرئیل گفت: او موکل آسمان و زمین است که نسبت به مؤمنین خیرخواه‌ترین فرشتگان است.

 

۶. دیدن عذاب‌ها

 

پس از آن افرادی را با حالت‌هایی زجرآور می‌دید؛ از جمله به افرادی برخورد که لبانی، چون لبان شتر داشتند و گوشت‌هایشان از پهلو جدا به دهانشان افکنده بود؛ اینان مسخره‌کنندگان بودند.

 

افرادی بر سر خود می‌کوبیدند، این‌ها بی اعتنا به نماز، می‌خوابیدند.

 

گروه دیگر آتش در دهانشان ریخته و از پشت آنان خارج می‌شد؛ اینان اموال یتیمان را به زور گرفته و می‌خوردند.

 

افرادیبا شکم‌های بزرگ که از جا نمی‌توانستند برخیزند؛ آن‌ها رباخواران در دنیا هستند.

 

زنانی به موی سر آویزان به‌طوری که مغز سرشان به جوش آمده، این‌ها موی خود را از نامحرم نمی‌پوشاندند.

 

برخی زنان به زبان خود آویخته و آب داغ در گلوی آن‌ها ریخته می‌شد، به جرم اینکه همسران خود را با زبان آزار می‌دادند.

 

زنانی به سینه‌هایشان آویزان بودند، به جهت خیانت به همسر و نسبت دادن فرزند نامشروع خود را به شوهر.

 

زنی گوشت بدنش را با قیچی آتشین جدا می‌کرد به جرم عرضه کردن خود برای نامحرم.

 

۷. دیدار پیامبران

 

رسول گرامی در هر کدام از آسمان‌ها به ترتیب "یحیی"، "عیسی"، "یوسف"، "ادریس"، "هارون" و "موسی" را ملاقات و بر آن‌ها سلام کرد.

 

۸. مشاهده شگفتی‌ها

 

فرشتگانی دید که به ایشان و امتش توصیه حجامت کردند. ابراهیم (علیه‌السّلام) را دید و آیه ۶۸ سوره آل عمران را تلاوت کرد. در این مرحله شگفتی‌هایی را مشاهده کرد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به جبرئیل فرمودند: بین خدا و آفریدگانش هفتاد هزار حجاب است و نزدیک‌ترین مخلوقات به او، من و "اسرافیل" هستیم و بین ما و او هم چهار حجاب است؛ «حجابی از نور، حجابی از ظلمت، حجابی از ابر و حجابی از آب است».

 

در ادامه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از نهر «کوثر» می‌نوشد و با نهر «رحمت» خود را شستشو می‌دهد، وارد بهشت می‌شود و جایگاه خود و همسران خویش را می‌بیند.

 

قصری از یاقوت سرخ بود که متعلق به روزه‌داران، اطعام‌کنندگان به درماندگان و... بود. بعد از آن به «درخت طوبی» که در هر خانه بهشتی شاخه‌ای از آن است.

 

۹. واجب‌شدن نماز‌های یومیه

 

در پایان به «سدرة المنتهی» رسید که در سایه هر برگ آن امتی جای می‌گیرد. ندا می‌آید: «آمن الرسول بما انزل الیه من ربه...» در ادامه آیات آخر سوره بقره گفتگوی خدا و رسول بود؛ در این مرحله فضیلت‌هایی بر او ارزانی شد. از جمله دو کلمه از تحت عرش «لاحول و لا قوة الا بالله و لا منجا منک الا الیک» و... پس از آن فرشته‌ای اذان گفت و خداوند او را تصدیق کرد و ملائکه بر پیامبر اقتدا کرده و نماز خواندند.

در اینجا بود که بر ایشان و امتش پنجاه نماز واجب شد. پیامبر در راه بازگشت با موسی ملاقات کرد و موسی از ایشان درخواست کرد که امت تو طاقت پنجاه نماز ندارند، از خدا بخواه تا تخفیف دهد، پیامبر هم در چند مرحله از خداوند درخواست کرد تا به پنج نماز کاهش یافت. باز موسی تقلیل نماز‌ها را خواست؛ اما پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: از خداوند شرم دارم و بر این پنج نماز صبر می‌کنم. ندا آمد به خاطر این شکیبایی هر کار نیک امت تو را ده برابر پاداش خواهم داد.

 

۱۰. حجاب‌های نور

 

 

پند‌های معراج

 

پس از رسیدن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به حجاب‌های نور بود که حدیث معراج و گفتگوی خدا با رسولش صورت می‌گیرد که در اینجا مجال ذکر حدیث نیست؛ اما به صورت گزینشی به سخنان خداوند به رسول اشاره می‌شود.

 

۲. خصوصیات افراد مؤمن و پرهیزکار و توکل‌کنندگان بر خداوند.

۴. ویژگی اهل دنیا و اهل آخرت.

۶. توصیه بر پرهیزکاری.

۸. اهمیت رزق حلال.

۱۰. ویژگی عابدان.

 

در قسمتی از این گفتگو، خدای متعال به پیامبر خود نکته‌ای را گوشزد می‌کند که مناسب با ماه رمضان است:

 

«یا احمد، محبّتی محبّة الفقراء ماذنُ الفقراء و قرّب مجلسهم و ابعد الاغنیاء و ابعد مجلسهم عنک فانّ الفقراء احبّائی»؛

 

 

برای آگاهی از جزئیات بیشتر به منابع معتبر مانند کتاب بحارالانوار جلد ۷۷ مراجعه نمایید.