پخش زنده
امروز: -
کاربافی هنر ۶۰۰ ساله مردم یزد
این دستباف سنتی به عنوان پارچه پوشاکی برای انواع چادر زنانه، چادر شب، روانداز، روتختی، پارچه‌های لباسی، بقچه، سفره، دستمال، حوله، پلاس، کیسه حنا و ... کاربرد دارد.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، کاربافی یکی از صنایع نساجی سنتی است که قدمت آن به دوره تیموریان و قرن نهم هجری باز می‌گردد و پارچه‌های کارباف، با دار‌های ساده ساخته شده از چوب و نی بافته شده است.
از آن دوره تا گذشته‌ای نه چندان دور اغلب پارچه مصرفی خانواده، چه پوشاکی و چه غیر آن، به صورت خود کفا و بدست زنان بوسیله دار‌های کاربافی تولید می‌شده است.
به صورت عام به هرگونه دستگاه داری (پارچه بافی سنتی)، «کار» می‌گویند و به عمل بافتن روی آن «کاربافی» می‌گویند مانند زیلوبافی، کرباس‌بافی، شَعربافی و موارد دیگر، البته در پارچه‌بافی سنتی علاوه بر طرح و کاربرد متفاوت پارچه‌ها، مصالح آن‌ها نیز با هم فرق می‌کنند.
زنان هنرمند یزدی
کاربافی از جمله دستبافته‌های سنتی و قدیمی است که ریشه در تاریخ شهرستان میبد در استان یزد دارد و هنوز که هنوز است تولیدات آن را می‌توان در گوشه و کنار خیلی از خانه‌های قدیمی این شهرستان دید.
اگر چه کاربافی در برخی مناطق مرکزی ایران از جمله میمند، آباده، بروجن، ورزنه و هرمزگان نیز رواج داشته، اما آنچه که میبد را از سایر این مناطق متمایز و اهمیت پژوهش به کاربافی را در میبد دو چنان می‌کند، این است که کاربافی در مناطق نامبرده حدود ۵۰ تا ۸۰ سال پیش رونق خود را از دست داده و اثری از آن باقی نمانده است در صورتی که در شهرستان میبد، کاربافی با پیشینه‌ای حدود ۶۰۰ سال یا حتی بیشتر، هنوز در برخی از محله‌های قدیمی به دست پرتوان پیرزنان جان دارد و بافته می‌شود.
در گذشته زنان به وسیله کاربافی تمام نیاز منسوجی خانواده خود را مرتفع می‌کردند.
وجود زمین‌های بزرگ یا کوچک کشت پنبه و در نتیجه در دسترس بودن اصلی‌ترین ماده اولیه (پنبه) خود یکی از دلایل رونق کاربافی بوده است. تمام کار‌های مربوط به آن از ریسیدن نخ، آهار زدن نخ‌ها با خمیر آرد و آب قبل از بافت (شو دادن)، چله کشی، دفتین چینی (آماده سازی وردها)، کاردوانی تا بافت و دوخت پارچه‌ها برای مصارف مختلف و تزیین و قلابدوزی برخی از لباس‌ها به دست زنان انجام می‌گرفته است.
پنبه ماده اصلی کاربافی
تنها الیافی که در بافت پارچه‌های کارباف از گذشته تا به حال مورد استفاده قرار می‌گیرد، الیاف پنبه است. البته امروزه برخی از بافندگان دست به ابتکار جدیدی زده اند و از اضافات نخ پشمی مورد استفاده در قالیبافی برای بافت نوعی پلاس استفاده می‌کنند.
آنچه در اینجا مورد بحث است، دستباف‌های پارچه‌ای می‌باشد که جنس آن‌ها از پنبه بوده و به روش سنتی با دار‌های چوبی ساده که در منطقه به صورت دست ساز درست شده، بافته می‌شوند. از جمله معروف‌ترین نوع تولیدات کاربافی، کرباس است.
دلایل استفاده از پنبه در کاربافی: دلایل مختلفی برای استفاده از الیاف پنبه در اکثر منسوجات وجود دارد. یکی از پدیده‌های طبیعی مؤثر در زندگی انسان آب و هوا، و دیگری کشت فراوان پنبه بوده است.
دستگاه کاربافی
پارچه‌های کارباف با دار‌های ساده دووردی ساخته شده از چوب و نی بافته می‌شود که این دار‌ها بر روی چاله‌ای به عمق ۷۰ سانتی متر بر پا می‌شود و اغلب در صفه، ایوان و یا اتاق نشیمن مستقر می‌کردند. بافنده این هنر دستی، برای بافت آن پشت چاله می‌نشیند و با ابزار داخل آن کار می‌کند، به همین دلیل به آن «کارچاله» نیز می‌گویند.
طرح قالب پارچه کارباف
پارچه کارباف با توجه به کاربرد آن یا ساده و تک رنگ است و یا طرح دار است. طرح غالب آن‌ها یا به صورت چهار خانه‌های ریز و درشت رنگی یا به صورت راه راه در جهت پود گذاری. چهار خانه‌ها اندازه‌های مختلفی دارد و در رنگ‌های متنوعی بافته می‌شود. در میبد به این چهارخانه‌ها «گُل» گفته می‌شود و چهار خانه‌های بزرگ را گلِ درشت و چهار خانه‌های ریز را گلِ ریز می‌گویند.
رنگ در کاربافی
در حدود ۳۰ سال اخیر، رنگ مصرفی در کاربافی و رنگرزی کلاف‌ها از یزد و بازار شهرهای اطراف، چون اصفهان تهیه می‌شود و در بین مردم به «جوهر» معروف است. اما در گذشته از جمله رنگ‌های مصرفی در رنگرزی، «نیل» بود که بسیار گران قیمت بوده، به قدری که در ذهنیت مردم هر چیز گران قیمتی را با نیل می‌سنجیدند. «در آن زمان یک قوطی نیل به اندازه یک باغ ارزش داشت». در حال حاضر نخ رنگی مورد استفاده در برخی تولیدات کاربافی، نخی است که از تولیدات کارخانجات ریسندگی یزد و یا شهرهای دیگر در بازار به مقدار زیاد وجود دارد و در دسترس بافندگان است.
بیشتر بخوانید:حصیربافی، هنری که از زمان مصریان باستان بجا مانده است +فیلم
ابزار و وسایل کاربافی
ابزار و وسایلی که در بافت پارچه‌های کارباف مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند دستگاه (دار) کاربافی و سایر ابزار جانبی دیگری که در ارتباط با کاربافی مورد استفاده بافندگان قرار می‌گیرد، با ساده‌ترین مصالح است، از جمله چوب و نی ساخته شده و غیره. ساختار و مکانیزم این وسایل از گذشته تا امروز تغییری نکرده و امروزه نیز بافندگان همچنان از همان وسایل باقی مانده از گذشته استفاده می‌کنند.
در راستای حفظ و احیای این هنر دستی پایگاه پژوهشی میبد اقداماتی نظیر انجام پژوهشی در زمینه‌های کاربافی در شهر تاریخی میبد، بررسی علل رکود کاربافی و شناخت و معرفی آن و راه اندازی موزه کاربافی در کنار کاروانسرای شاه عباسی را انجام داده است.
فیلمی از کاربافی
منابع: ایسنا، ایران آنتیک، بیتوته
نظر شما