«بلوار کنار جاده» نام کدام بوستان معروف پایتخت بود؟

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، شاید باورش سخت باشد، اما حدود ۵۷ سال قبل خبری از بوستان ملت، این گستره زیبا و پر دار و درخت نبود و در حاشیه خیابان کنونی ولیعصر (عج) چیزی جز زمین بایری وسیع وجود نداشت.

اکنون، اما بوستان ملت یکی از سرسبزترین بوستان‌های تهران است که با دریاچه مصنوعی، گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری به یکی از مقاصد اصلی گردشگری شهروندان تهرانی تبدیل شده است.

نمایی از پارک ملت در دهه ۵۰

سال ۱۳۴۵ پروژه ساخت بوستان ملت در دو فاز آغاز شد. وقتی فاز اول بوستان ملت که امروز به موازات خیابان ولیعصر (عج) قرار دارد ساخته شد و گستره‌ای سبز و دل‌انگیز به حاشیه این خیابان بخشید، میان شهروندان به نام «بلوار کنار جاده» معروف شد.
منظور از جاده همان خیابان ولیعصر (عج) کنونی است که پس از جاده قدیم شمیران یا همان خیابان شریعتی فعلی، ساخته و تبدیل به دومین جاده دسترسی به شمیران شد.

فاز دوم بوستان ملت ۶ سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۳ به پایان رسید که شامل دو بخش تپه‌ای یعنی جنگل‌کاری‌های سمت سازمان صداوسیما و چمن‌کاری و گل‌کاری‌های سمت بزرگراه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی (نیایش) و خیابان سئول است. نگاهی به تصاویر قدیمی بوستان ملت نشان می‌دهد که این بوستان زیبا و ۳۴ هکتاری که حدود ۲۳ هکتار آن به چمن کاری، ۳/۲ هکتار آن به جنگل کاری و ۲/۰ هکتار آن به گل کاری اختصاص یافته، به صورت نامنظم و به سبک بوستان‌های انگلیسی طراحی شده است.

بوستان با مساحتی حدود ۳۴۰۰۰۰ متر مربع ، از شرق به خیابان ولیعصر، از غرب به مجموعۀ ورزشی انقلاب، از شمال به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، و از جنوب به بیمارستان شهید رجایی، خیابان شهرداری و سازمان آب محدود است.

زمین این بوستان در آغاز بخشی از زمینهای اوین، و از زمینهای «سرگُر سفلا» بوده و گفته می‌شود که به همت فرح دیبا به بوستان تبدیل شده است. 

 این بوستان شامل دو قسمت است: قسمت اول که به بلوار کنار جاده موسوم است، و به موازات خیابان ولیعصر در قطعه‌ای از پیاده‌رو امتداد یافته است، در ۱۳۴۷ ش با نام «پارک شاهنشاهی» به بهره‌برداری رسید. بخش دیگر این بوستان نیز در ۱۳۵۳ ش بر روی تپه‌ها بنا شد. طراحی این قسمت از بوستان به سبک بوستانهای بریتانیا و توسط شخصی به نام پولسن صورت گرفته است .

امروزه، حدود ۲۳ هکتار از مساحت این بوستان به چمن‌کاری، حدود ۳ هکتار به جنگل‌کاری و بقیۀ زمین به معابر، آب‌نماها و بلوارها اختصاص یافته است. فضای سبز بوستان ملت مشتمل بر گونه‌های متنوع گیاهی، از انواع گیاهان تزیینی فصلی مانند بِه ژاپنی، یاس زرد، انواع رُز و نسترن است. همچنین درختچه‌های ختمی، بوداغ، ارغوان و شمشاد از جملۀ گونه‌هایی است که در مجموعۀ گیاهی این بوستان وجود دارد. درختان این بوستان شامل گونه‌های چنار، کاج، انواع سرو، زربین، بید، اقاقیا، توسکا و صنوبر است. گونه‌های نادر بلوط، سیدالاشجار، نوئل آبی، کاج کاشفی، بید فری و گز نیز در این بوستان وجود دارد.

فضای سبز این بوستان از آب قنات و همچنین از آب چاهی که شهرداری تهران در خیابان ولیعصر برای این منظور حفر کرده است، آبیاری می‌شود

وجود دریاچه‌ای به مساحت حدود ۲۲۰۰۰ متر مربع و عمق ۲ و نیم متر در بوستان ملت، زیبایی خاصی به این مجموعه بخشیده است. آب این دریاچه از آب چاه تأمین، و از آن برای آبیاری فضای سبز بوستان نیز استفاده می‌شود. همچنین در فصلهای مناسب در این دریاچه قایق‌رانی می‌شود. افزون بر این شهرداری تهران در ۱۳۸۷ ش آب‌نمای آهنگینی در این بوستان احداث کرده است.

در بوستان ملت گونه‌هایی از جانوران شامل گوزن، میمون، غاز، اردک، پلیکان، طاووس، عقاب، جغد، طوطی و مرغ عشق نگهداری می‌شود.

بوفه، ۵ زمین بازی برای کودکان، نمازخانه، جادۀ تندرستی (مجهز به وسایل ورزشی)، زمین فوتبال، زمین اسکیت، میز تنیس و کتاب‌فروشی، از دیگر امکانات این بوستان است.

از موارد جالب توجه در بوستان ملت وجود لوکوموتیوی مشهور به ماشین‌دودی است که در ضلع غربی بوستان بر روی ریلهای خود قرار داده شده است. این لوکوموتیو نخستین لوکوموتیوی است که در زمان ناصرالدین شاه میان تهران و حرم حضرت عبدالعظیم (شهـرری) در حـرکـت بـوده اسـت. 

از دیگر ویژگی های این بوستان وجود تندیس هایی در آن است. در زمان تأسیس این بوستان به دستور فرح دیبا، راه‌پله‌ای برای نصب چندین تندیس در آنجا ساخته شد. برای ساخت این تندیسها از شماری از پیکرتراشان ایرانی و همچنین غیرایرانی دعوت به عمل آمد و با تـوجه به نـام بوستان ــ بوستان شاهنشاهی ــ سردیسهایی از شاهان ایرانی، از آغاز تشکیل حکومت شاهنشاهی در ایران تا روزگار زندیان ساخته، و نصب شد. یکی از این پیکرتراشان، پرویز تناولی (ه‍ م) بود که ۱۰ سردیس از کورش کبیر، داریوش اول، خشایارشا، اردشیر بابکان، شاپور، انوشیروان، شاه اسماعیل صفوی، شاه عباس اول، نادر شاه افشار و لطفعلی خان زند ساخت. این سردیسها که تقریباً به ارتفاع و عرض یک متر، یعنی ۵ برابر اندازۀ طبیعی انسان ساخته شده بودند، در پلکان مخصوصی که پس از آن «بلوار شاهنشاهان» نام گرفت، نصب شدند. پس از انقلاب اسلامی همۀ این سردیس ها شکسته شدند و از میان رفتند. در آن زمان، نام این بوستان به «بوستان ملت» تغییر یافت و کار ساخت سردیسهای شماری از مشاهیر ملی ایران در دورۀ اسلامی در آن پلکانها در دستور کار قرار گرفت. در ۱۳۷۰ ش، ۱۴ سردیس از جنس برنز از مشاهیری همچون رودکی، فردوسی، ابن‌سینا، کمال‌الملک و جز آنها به جای سردیسهای شاهان ایرانی ساخته، و نصب شد. این سردیسها ساختۀ هنرمندانی چون چنگیز شهوق، هوشنگ قره‌گوزلو، محمدعلی مددی، عباس مشهدی‌زاده و حمید شانس‌اند. در ۱۳۸۸ ش سردیس نیما یوشیج و محمدحسین صنیع خـاتم ــ اثر حمید شانس ــ ربوده شدند؛ اما تندیس صنیع خاتم چندی بعد توسط او و این بار از مواد پلیمری ساخته، و در ۱۳۸۹ ش جایگزین سردیس سرقت‌شده گردید.

افزون بر این، در بوستان ملت تندیس هایی ازجمله تندیس فرهاد و بلبل که پرویز تناولی در سالهای پیش از انقلاب اسلامی آن را ساخته است، تندیس نخل طلایی اثر پیکرتراش دانمارکی و همچنین تندیس مادر و فرزند ساختۀ هوشنگ قره‌گوزلو، وجود دارد (تحقیقات). از دیگر پروژه‌های این بوستان می‌توان به پردیس سینمایی بوستان ملت اشاره کرد. این مجموعه در زمینی بـه مساحت ۶۰۰۰ متر مربع در منتهاالیه جنوب غربی بوستان طراحی، و ساخته شده است.

مسیر اصلی دسترسی به بوستان ملت از خیابان ولیعصر (ع) است. یک ورودی نیز از خیابان جنوبی بوستان، دسترسی به این مکان را ممکن می‌سازد. دو بخش مجزا، یکی در شمال، و دیگری در جنوب بوستان، به توقفگاه وسایل نقلیه اختصاص یافته است. دسترسی های داخلی بوستان امکان ارتباط میان فضاهای خدماتی مختلف را فراهم کرده است. از این معابر همچنین برای پیاده‌روی و استفاده از طبیعت و چشم‌اندازهای بوستان استفاده می‌شود. پوشش سطح معابر در بخشهایی به صورت آسفالت، بخشهایی کف‌سازی بتونی و سنگ‌چین، و در بعضی از قسمتها نیز به صورت شن‌ریزی است. 

منابع: 

 -اطلس بوستانهای شهر تهران، سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران

-همشهری