الگوی موفق هوشمند سازی یارانه آرد و نان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت امور اقتصادی و دارایی در پاسخ به گزارش مورخ ۱۴۰۱/۱۲/۲۳ سایت انتخاب با تیتر «دولت به سمت سهمیه بندی نان حرکت می‌کند؟ / بن بست در طرح هوشمندسازی یارانه نان؟» تاکید کرد: در میان کالا‌های اساسی، نان به واسطه اینکه آخرین سنگر معیشتی مردم محسوب می‌شود، برای دولت از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و طی ابلاغ ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ از طرف دفتر معاون اول رئیس جمهور، مسئولیت طراحی و پیاده سازی زیرساخت مدیریت هوشمند و عادلانه یارانه آرد و نان به وزارت امور اقتصادی و دارایی در قالب طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان (مهیا) واگذار شد.

بعد از پروژه کارت سوخت و تجهیز ۳۰۰۰ جایگاه توزیع سوخت، شاید به جرات بتوان گفت که طرح مهیا، بزرگترین زیرساخت سخت افزاری و نرم افزاری برای مدیریت توزیع یک کالای یارانه‌ای در ۱۵ سال گذشته است.

وزارت امور اقتصادی و دارایی با تعامل نزدیک با کلیه استانداران و مدیران استانی، زیر ساخت فنی و اطلاعاتی پروژه مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان را بدون هیچ گونه تغییر در قیمت نان یا محدودیت (اعمال سهمیه) برای خرید نان مردم، به نقطه بلوغ خود رسانده است و نمایندگان این وزارتخانه با سفر‌های استانی، مدیران بیش از ۱۱ استان را با اهداف و جزئیات این طرح ملی آشنا کرده‌اند و این فرایند برای ۳۱ استان ادامه خواهد داشت. وزارت امور اقتصادی و دارایی طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان را با فرض عدم افزایش قیمت نان در سال جاری و عدم سهمیه بندی نان برای مردم و مبتنی بر رویکرد «حکمرانی داده‌محور و هوشمند» در ۴ فاز طراحی کرد؛ استقرار کارتخوان‌های هوشمند در بیش از ۷۶ هزار واحد نانوایی سراسر کشور، ارائه پنل‌های تحلیل داده و نظارت هوشمند به کلیه مدیران و نهاد‌های نظارتی در کلیه استان‌ها، متناسب سازی (شناورسازی) سهمیه آرد یارانه‌ای دوره بعد نانوایان با عملکرد فروش نان دوره قبل آن‌ها، آزادسازی آرد تا قبل از نانوایی و عودت افزایش هزینه‌های تولید نان به نانوا مبتنی بر میزان فروش نان به مردم.

این طرح از ۲۴ اردیبهشت ماه به صورت آزمایشی آغاز و تا پایان مردادماه ۱۴۰۱، مرحله اول و دوم آن به بلوغ خود رسید (فراگیری بالای ۹۵ درصد). سرعت استقرار کارتخوان‌های هوشمند با تحت پوشش قرار دادن بیش از ۱۸ هزار نانوایی روستایی و ۵۸ هزار نانوایی شهری بدون استفاده از بودجه دولت و افزایش ۴۰ درصدی تعداد تراکنش‌های فروش نان نسبت به قبل از شروع طرح، حاکی از تحقق کامل اهداف فاز ۱ و ۲ طرح در کشور بود. در این مراحل، به منظور پیشگیری از کنار گذاشتن کارتخوان‌های هوشمند توسط نانوایان، برخورد و پیشگیری از تراکنش‌های غیرواقعی ثبت شده در کارتخوان‌ها در تخلفات بارز و کم تعداد محقق و در تخلفات کوچک و پرتعداد، به فاز سوم موکول شد.

آمار‌های سامانه نشان می‌داد که حتی با واقعی فرض کردن تراکنش‌های غیر‌واقعی و چشم‌پوشی از کم‌فروشی در تولید نان، باز هم آرد معادل فروش نان ثبت شده در کارتخوان‌ها، ماهانه ۱۱۰ هزار تن کمتر از حجم آرد توزیع شده بین نانوایان است که معمولاً به شکل عرضه خارج از شبکه به فروش می‌رسد و در فاز سوم موضوعیت ارتکاب این تخلف از بین می‌رود. با اجرای طرح در فاز ۱ و ۲ ضمن اینکه هیچ محدودیتی برای خرید نان در سمت مردم تعیین نشد، رشد طبیعی ۲.۵ درصدی سالانه در مصرف گندم خبازی‌ها و پیش‌بینی رشد ۱۰ درصدی مصرف گندم نانوایی، بابت گران شدن کالا‌های اساسی و خوراک دام و طیور در سال ۱۴۰۱، علی‌رغم تمام پیش‌بینی‌ها محقق نشد و حتی مصرف آرد خبازی در ۸ ماهه ابتدای سال ۱۴۰۱ حدود ۱ درصد کمتر از مصرف آرد خبازی در ۸ ماهه اول سال ۱۴۰۰ محقق شد.

اجرای فاز سوم طرح، در یکی از استان‌های کشور به صورت آزمایشی آغاز شده است، انتظار این وزارتخانه بعد از اتمام فاز سوم بر پایه داده‌های سامانه، کاهش بیش از ۱۰۰ هزار تن مصارف آرد یارانه‌ای ماهانه در کشور است. رویکرد دولت در موضوع یارانه نان به عنوان یک امر اجتماعی و اقتصادی، عدم ایجاد هر گونه تنش قیمتی یا محدودیت گذاری مقداری در سمت مصرف‌کنندگان در سال جاری بوده است، این اقدام موجب شد انحراف مصارف آرد یارانه‌ای بدون ایجاد تنش در سمت مردم به شدت کاهش یابد و خود کفایی در تولید گندم برای تولید نان مردم در سال آینده، یک هدف کاملا دست یافتنی است.

ادعای افزایش ۱۱۳ درصدی تخلفات نانوایان آن هم با استناد به یک مقام مسئول تعزیرات در یک استان و تعمیم آن به کل کشور در این گزارش درست نیست. تخلفات نانوایان در زمینه استفاده از کارتخوان‌های هوشمند موضوعی نبوده که از منظر سیاست گذار دور مانده باشد، اما با تمام این اوصاف مصرف آرد در کشور کاهش پیدا کرده که دستاورد بزرگی بوده است.

این گزارش حاوی شبهات دیگری درباره طرح هوشمند سازی یارانه آرد و نان است که از سوی سیاستگذار هم شفاف سازی شده و هم برای آن تمهیداتی در نظر گرفته شده است. یکی موضوع سهمیه بندی نان است که به صراحت اعلام شده انجام نمی‌شود و دیگری جبران هزینه‌های نانوایان است که در مرحله اول یک قدم برای ترمیم هزینه‌ها و اقتصاد نانوایان برداشته شد و ۱۵ درصد عملکرد نانوایان به عنوان کمک هزینه در پایان هر شب به آن‌ها پرداخت می‌شد و از نیمه بهمن ماه این کمک هزینه دوبرابر شد.

شناورسازی تخصیص سهمیه آرد به نانوا نیز بخشی از طرح است که در این مرحله، نانوا به میزان عملکردی که در حوزه کیفیت و کمیت تولید دارد می‌تواند از سهمیه بیشتری بهره‌مند شود و اقتصاد نانوا در تولید نان مرغوب و باکیفیت و عرضه مناسب به مردم تقویت می‌شود.