ظرفیت سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب انتقال آب به دریاچه ارومیه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه صبح بخیر ایران با حضور آقای حبیب الله علی اصغری مجری طرح سامانه انتقال آب به دریاچه ارومیه به بررسی این پروژه پرداخت.

مجری : اوایل دولت یازدهم بود که در نخستین جلسه هیئت دولت مقرر شد ستادی برای احیای دریاچه ارومیه در واقع تشکیل و راه اندازی بشود که این ستاد تشکیل شد ۲۶ مصوبه را داشت برای احیای دریاچه ارومیه که خوب متاسفانه شرایط خوبی نداشت و شاید هم هنوز هم ندارد به به نوعی این شرایط خشک شدن تدریجی دریاچه را ما هم متاسفانه شاهدش بودیم ولی خوب پدیده ها و تبعات خاصی را هم داشته از جمله بحث ریزگردها و بالاخره ما آن شرایط جذاب و دیدنی اینجا را هم به نوعی داشتیم از دست می دادیم یکی از اتفاقات مبارک و یکی از مصوبات اصلی یعنی یکی از آن ۲۶ مورد روز جمعه بود که خوشبختانه به نتیجه رسید و عملیاتی شد رئیس جمهور یک سفری داشتن به آذربایجان غربی درباره آن مصوبات یعنی انتقال آب دریاچه ارومیه خوشبختانه عملیاتی شد قرار است درباره یکی از این ۲۶ مورد باز هم تاکید می کنم چون خیلی از مسئولیتهای وجود دارد برای دستگاه های مختلف باید انجام بدهند و عمل کنند که شاهد دریاچه ارومیه باشیم مشخصات امروز قرار است درباره آن یک بند صحبت بکنیم.

سوال : در خصوص این پروژه بگویید بالاخره پیچیدگی‌های خاصی داشت حالا چه از نظر فنی و چه از نظر وسعت یک خورده از مشخصات فنی شب بگویید و بعد برسیم به سوال بعد.

علی اصغری: پروژه‌ای که ما جمعه شاهد افتتاح شده بودیم سامانه انتقال آب به دریاچه ارومیه بود این سامانه عملاً از ۳۶ کیلومتر تونل و ۱۱ کیلومتر کانال روباز و همچنین ساماندهی ۲۸ کیلومتر رودخانه تشکیل شده بود که آب را میخواهد منتقل کند به سمت دریاچه ارومیه ببینید اسم تونل که می آید یک فعالیت زیرزمینی است با یک عدم شناخت ها روبرو است که خودش بیانگر پیچیدگی کار است حالا من کل این سامانه را عرض کنم که هدفش چه بوده هدفش این است که آب را بیاید از پروژه های بالادستی که یک سد و بند هست جمع آوری کننده آب هستند منتقل می کند به سمت دریاچه ارومیه در سال‌های گذشته همانطور که شما فرمودید از ابتدای تقریباً نود تا ۹۱ بوده که این پروژه روند اجرایی اش سرعت گرفته بوده شروع شد و پروژه‌های بالادستی که همان سدها بوده در سال ۹۹ به سرانجام رسید آبگیری انجام شد به دلیل اینکه مسیری نبوده که آب را منتقل کند به دریاچه در حقیقت بلا استفاده مانده بود که الحمدالله با تکمیل این تونل که گلوگاه اصلی بوده این آب منتقل شده به سمت دریاچه ارومیه.

سوال: در خصوص حالا خود ساخت تونل بگویید که بلاخره موقعیت آنجا موقعیت خاصی بوده حالا قطر خود تونل پنج و نیم متر درسته؟ 

علی اصغری: بله پنج و نیمه درست حالا من عرض می کنم خدمت شما این ۳۶ متر تونل طول زیادی است برای یک فعالیت زیرزمینی این را تقسیم به دو جبهه کاری کردیم با دو دستگاه حفاری تمام مقطع در حقیقت دستگاه مکانیزه است با دست حفاری نمی شده مثل همان حفاری تی بی ام که در مترو تهران در تونل سازی استفاده میشود دو دستگاه تی بی ام آنجا کارکرده من گفتم واژه فارسی اش را استفاده کنم در حقیقت بینندگان عزیز بدانند موضوع چیست و عملاً سال ۹۳ و ۹۴ بود که حفاری دو جبهه ای تونل یک قطعه ۲۰ کیلومتری و یک قطعه ۱۶ کیلومتری آغاز شد خوب در قطعه ۲۰ کیلومتری یکی از مشکلات اصلی این بود که در یک سنگ آذرین و یک سنگ سختی حفاری می شد و حالا دیسک کاتر و مقطع برنده تی بی ام مشکل می شد نیاز به تامین قطعات بود نیاز به تعمیر دیسک کاتر ها بود الحمدلله تمام این بخش ها هم به دست متخصصین داخلی ساخته شد و یک طراحی مجدد انجام شد در قطعه ۱۶ متری که سال ۹۴ شروع کردیم عملاً یکی از بحران هایی که داشتیم دو کیلومتر از مسیر از زیر یک رودخانه ای گذر می کرد به اصطلاح زمین شناسی ما به آن می گوییم سازنده آبرفتی داشته در این بخش ما ورود آب بسیار زیادی را به تونل داشتیم با فشار بالا به همراه مصالح گلو لای و سنگریزه‌ای که می آمد در تونل .

سوال یعنی در چه فاصله ای از رودخانه شما رد می شدید؟

علی اصغری: در آن مقطع که از زیر رودخانه سازنده آبرفتی به اصطلاح عبور می‌کردیم به ۷۰ تا ۸۰ متر می رسید در آن مقطع واقعاً دستگاه چندین مرتبه متوقف شد خوب شاید خیلی ها آنجا معتقد بودند که پایان کار تونل است و عملا این اتفاق نخواهد افتاد دو قطعه تونل باید به هم متصل بشود تا این آب را عبور بدهد با تلاش همه متخصصین داخلی مهندسین داخلی کارشناسان داخلی بالاخره طرح هایی را مد نظر قرار دادند که ما بتوانیم از آن سختی ها عبور کنیم.

سوال یک خورده باز تر کنید چون بحث جذاب شد یعنی یک جایی واقعاً حس کردید که به شکست رسیدید اینکه چطور از بن بست هم خارج شدید ؟

علی اصغری: واقعاً کار کار سختی بود شما فرض کنید در هر پروژه ای که شروع می شود میگویند میانگین ۴۰۰ متر در ماه من در زیرزمین حفاری می کنم.چون دستگاه حفاری تمام مقطع مکانیزه این طور تعریف شده که راندمان بالایی داشته باشیم .

سوال : تا چند متر را ؟
علی اصغری: ۱۰ متر داشتیم و ۲۰ و ۲۵ متر هم داشته‌ایم ولی منتها می گویم کاملاً وابسته به شرایط زمین است در آن منطقه شاید رسیده بود به ۵ سانت یا ۱۰ سانت حالا در این جور سازند ها این اتفاق می افتد ولی خوب ببینید این سرعت کار آنقدر بالا بود که چندین بار دستگاه را به عقب هول دادیم انقدر فشار زمین بالا بوده بررسی هایی در پروژه های مشابه کردیم نشان می داد که شاید یک پروژه خاص و ببینید مثلاً دستگاه تی بی ام ای که در کل دنیا ساخته شده می گویند که برای چهار بار یا پنج بار فشار کاری ما اینجا بالای ۸ بار فشار کاری داشتیم سوال یعنی چی ۸ بار یا ۴ بار فشار کاری اصغری یعنی فشار مستقیمی که به جبهه کاری به سینه کار وارد میشود و تی بی ام می تواند جلوی آن به ایستد به آن می گویند فشار کاری یعنی ما دستگاه مان چون یک دستگاه مد بسته بوده و باید جلوگیری می‌کرد از هجوم آب و مصالح ولی فشار بیش از توان دستگاه بود عملاً این اتفاق نمی افتاد.

سوال : یعنی در طول عمرش چهار بار می‌تواند؟
علی اصغری: یعنی چهار بار منظورم حدود ۴۰ متر آب و یا همان چهار بار فشار است ۴ بار فشار دستگاه پیش‌بینی شده بود ولی ما هشت بار هم گرفتیم این یکی از یک بازدهی هم ما از مشاوران خارجی دعوت کردیم بازدید کردند و نظری دادند عملاً می گفتند دستگاه را بکشید بیرون و یا دنبال راه دیگری باشید یا بیایید از سطح زمین انتقال بدهید یا به یک راهکار دیگری بیندیشید که مثلاً این تونل کاملاً بلا استفاده میشد هزینه سنگینی که بابت این تونل انجام شد خوب روش های خاصی را دوستان به خصوص دوستان پیمانکار که اینجا کار می کردند ابداع کردند از خودشان که بتوانند فشار جلوی دستگاه را کم کنند که بتوانیم دستگاه را عبور بدهیم و عملاً شاید بشود گفت با روزی نیم متر ۸۰ سانت و ۱۰ سانت و ۱۵ سانت این مقطع عبور کرد و عملاً می‌شود گفت که ابتدای سال ۱۴۰۱ بود که این تی بی ام کار حفاری اش در آن مقطع تمام کرد.

سوال : مقطع دوم چند کیلومتر فرمودید ؟
علی اصغری: ۱۶ کیلومتر قطعه دوم هم به مراتب سخت‌تر بود به خصوص در این دو کیلومتری که در حقیقت دستگاه گیر افتاده بود.

سوال: به موازات آن کانال را پیش میبردید ؟
علی اصغری : کانال هم سال ۹۳ یا ۹۴ استارتش خورد تقریباً می‌شود گفت بعد از دو تا سه سال جمع شد بحث اجرایش حالا این اواخر ما یک سری نواقص و اصلاحات مسیر داشتیم چه اجرا شد ولی عرض کردم چون پروژه تونل اسمش میاد حالا ما من خودم شخصا خیلی درگیر پروژه های زیر زمین بودم اصلا اسمش که میاد بلاخره آدم فکر می‌کند که یک جایی هست که اطلاعی نداریم هر چقدر مطالعات سنگین انجام شده باشد پروفیل زمین شناسی شناسایی شده باشد باز هم یک عدم قطعیت هایی وجود دارد که ما اینجا متاسفانه بهش برخورد کردیم و خوشبختانه با تلاش همه دست‌اندرکاران به خصوص تیم پیمانکاران موفق شدیم که حفاری را به پایان برسانیم تقریباً می‌شود گفت اردیبهشت سال ۱۴۰۱ بود که پرونده حفاری بسته شده آیا در تونل های حفاری مکانیزه با دستگاه تی بی ام حالا شاید کسانی که خیلی آشنایی با تونل ندارند می‌گویند که حفاری تونل تمام شد پس برویم پروژه را افتتاح کنیم یک در حقیقت پشتیبانی و یک سرویس دهی پشت دستگاه همراه دستگاه می آید تا نقطه آخر حفاری مثل ریل مثل لوله های آب کشی آبرسانی برق رسانی روشنایی و تهویه و خانواده ای که عملاً وقتی دستگاه میاد بیرون تازه شروع این جمع آوری این تجهیزات است که عملاً در پروژه های تونل‌های حول‌وحوش ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر دارند ما شاید یک سال زمان نیاز داشته باشیم تجهیزات را جمع کنیم و آماده سازی کنیم عرض کنم وقتی که این حفاری تمام شد و حالا امیدوار شدیم که این دو قطعه به هم متصل شد یک اتفاقی افتاد و آن هم این بود که در طول ۸۰۰ متر حالا اون موقع ۶۵۰ متر از طول این دو هزار متر دیدیم که یکسری ترکهایی اتفاق افتاده همون جایی که عرض کردم خدمتتون فشار آب که در زمین بالا بوده بیش از توان دستگاه و طراحی های بیس این تونل بوده عملاً شد که ما بیاییم یک ساماندهی را در آن منطقه انجام بدهیم دوباره طراحی‌ها بازنگری شد با توجه به اتفاقات مسیر به روز شد و و یک لاینینگ مجدد یک پوشش بتنی دوباره روی این سگمنت ها در حقیقت تصمیم گیری شد که اجرا بشود و این عملیات را من فکر می کنم بعد از بحث های طراحی و بازنگری از مرداد ما بود که ما شروع کردیم حالا این طول را بررسی کردیم این طول به مرور زمان یک خورده بیشتر الان ۸۰۰ متر طول تونل رو ما توانستیم تا اواسط بهمن ماه که مشکل اساسی تونل بود و یک گلوگاه اصلی بود به اتمام برسانیم که یک کار بزرگی بود در کار تونل سازی اصلاً تونل برای چی تعریف شده ما آب را از یک حوضه آبریز مجاور به حوضه آبریز مجاور به حوضه آبریز دریاچه ارومیه منتقل می کنیم.

سوال: که در نزدیکی های شهر پیرانشهر است در آذربایجان
علی اصغری: ببینید یکی از خصوصیت های اصلی این سامانه این است که نیاز به ایستگاه پمپاژ و پمپ ندارد.

سوال: بالادست میشود یک جورایی؟
علی اصغری: اصلاً ارتفاع آبریز توسط جدا می شوند باید یک خط لوله و پمپاژ بگذاریم که بیایم این ارتفاعات را رد کنیم بریزیم آبریز مجاور و یا تونل بیاد این شیب را بشکند به طوری که در حقیقت آب جاری شود با پای خودش در حوزه آبریز.

سوال : اینطوری هم بفرمایید که یک جاهایی چند متری سطح زمین می رفتید شما؟
علی اصغری : تا ۶۰۰ متر هم داشتیم شما فرض کنید حول و حوش ۶۰۰ تا ۷۰۰ متر فقط آن فشاری بوده که اگر قرار بوده به صورت خط لوله می رفته این پروژه باید پمپاژ میشد که در دراز مدت هزینه سنگینی را بابت برق مصرفی می داشت که خصوصیت اصلی این است که با پای خودش حرکت می کند پس با این ۳۶ متر این ارتفاعات را سوراخ کردیم و وارد دریاچه ارومیه می شود و از آنجا با کانال روباز چون دیگر نیاز نبوده به زیر زمین باشد خودش با شیب گرافی زمین حرکت می کند و آب را منتقل میکند به نزدیکترین رودخانه به رودخانه گدار چای ۲۸ کیلومتر آب حرکت می کند و وارد دریاچه ارومیه می شود .

سوال: حجم آبی که سالانه قرار است از این حوزه منتقل بشود به دریاچه ارومیه چقدر است ؟
علی اصغری: این سامانه قابلیت انتقال ۶۰۰ میلیون آب را در سال دارد چون بحث سامانه را می گوییم که ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب را در سال می تواند منتقل کند این ظرفیت سامانه است چون این بخش از پروژه عرض کردم سامانه اسمش را گذاشته ایم این سامانه پیشرفت در شرایط انجام داده و تکمیل شده منتها پروژه های بالادستی هنوز به پیشرفت صددرصدی نرسیده اند فعلا نمی توانیم ما ۳۰۰ میلیون متر مکعب بخش ما آب مهیا شده در بالادست داریم که این قابلیت را دارد که منتقل بشود به دریاچه ارومیه با توجه به فشاری که وزارت نیروی ما داشته برای به اتمام رسیدن پروژه در بهمن ماه سه شیفته در این پروژه کار می کردند یعنی در داخل تونل با آن شرایط سخت که وجود داشت .

سوال : چند نفر عدد و رقم اگر دارید مستقیم و غیر مستقیم شاغل بودند در این طرح نیروهای بومی چقدر بود؟
علی اصغری : ما در این روزهای آخری که سه شیفته کار می کردیم چون جبهه‌های کاری محدود شده بود بود یکی روزی بود که در تونل حفاری می شد جبهه های کاری زیاد بود بالای ۳۰۰۰ نفر مستقیم نیرو داشتیم منتها در این روزهای آخر جبهه محدود شده بود به آن جمع آوری تجهیزات که عرض کردم خدمت شما و آن در حقیقت ترمیم بخش آسیب دیده حدود ۸۰۰ نفر مانی رو مستقیم کار می‌کردند آنجا که حالا به صورت غیر مستقیم ما می گوییم یک و نیم تا دو برابر هم به صورت غیر مستقیم می‌شود گفت در این پروژه درگیر بودند.

سوال : و همه متخصصان داخلی خودمان فعال بودند ؟
علی اصغری : تمام طراحی و اجرای این پروژه به دست متخصصین داخلی بود بحث توان بومی منطقه فرمودید که تقریبا می شود گفت که ۶۰ درصد پرسنلی که عرض کردم خدمتتان بومی خود منطقه بودند در پروژه.