چند حقیقت جالب درباره بزرگ‌ترین حیوان سیاره زمین

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، نهنگ آبی با نام علمی Balaenoptera musculus بزرگ‌ترین حیوان روی سیاره زمین محسوب می‌شود. پنچ زیرگونه شناخته شده از نهنگ آبی وجود دارند که شامل نهنگ آبی شمالی، نهنگ آبی قطب جنوب (بزرگترین گونه)، نهنگ آبی اقیانوس هند شمالی، نهنگ آبی کوتوله، و نهنگ آبی شیلیایی می‌شوند. نهنگ آبی را می‌توان در تمام اقیانوس‌های اصلی به جز قطب شمال یافت.

نهنگ‌های آبی به طور معمول دور از ساحل یافت می‌شوند و برای تولید مثل و تغذیه مهاجرت‌های فصلی انجام می‌دهند. با این وجود، آن‌ها بیشتر در خلیج کالیفرنیا در مکزیک، در امتداد ساحل کالیفرنیا، در خلیج سنت لارنس در کانادا و دور از سریلانکا دیده می‌شوند.

امروزه، تنها کسری از تعداد نهنگ‌های آبی که زمانی در دریا‌ها حضور داشتند، باقی مانده اند. این به دلیل شکار نهنگ‌ها توسط انسان برای استفاده از چربی این حیوان، جراحات ناشی از وسایل ماهیگیری تجاری و اختلال ناشی از کشتیرانی رخ داده است. نهنگ آبی از سال ۱۹۶۶ به عنوان حیوانی محافظت شده در برابر شکار اعلام شد و به نظر می‌رسد جمعیت برخی گونه‌های آن به آرامی در حال افزایش است.

نهنگ آبی هنوز در فهرست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت قرار دارد و زیرگونه قطب جنوب به عنوان در معرض خطر انقراض فهرست شده است. در ادامه چند حقیقت شگفت انگیز درباره بزرگ‌ترین حیوان روی سیاره زمین ارائه شده است.

نهنگ آبی بزرگ‌ترین حیوانیست که تاکنون روی سیاره زمین زندگی کرده است

و بله این شامل دایناسور‌ها نیز می‌شود. بزرگ‌ترین نهنگ آبی که تاکنون ثبت شده حدود ۲۰۰ تن وزن و ۳۳ متر طول داشته است. همانگونه که انتظار دارید، اندام‌های این حیوان نیز عظیم هستند و به عنوان نمونه، سرخرگ‌های نهنگ آبی به اندازه‌ای بزرگ است که یک کودک می‌تواند در آن بخزد. قلب نهنگ آبی به اندازه یک خودرو کوچک است، اما وزن بسیار کمتری حدود ۴۰۰ پوند (۱۸۱ کیلوگرم) دارد. زبان این حیوان می‌تواند هم وزن یک فیل باشد. با این وجود، مغز نهنگ آبی بسیار کوچک‌تر است و حدود ۱۲ پوند (۵.۵ کیلوگرم) وزن دارد، اگرچه همچنان یکی از بزرگ‌ترین مغز‌ها در دنیای حیوانات را به خود اختصاص داده است.

نهنگ آبی یک نهنگ بالن است

این بدان معنی است که نهنگ‌های آبی به جای دندان دارای صفحاتی از جنس ماده‌ای به نام بالن یا بالین (baleen) هستند. بالن از جنس کراتین است. نهنگ‌های بالن از کریل، سخت‌پوستان آبزی شبیه میگو، تغذیه می‌کنند. در فصل اوج تغذیه، یک نهنگ آبی ممکن است روزانه تا ۴۰ میلیون یا حدود ۸۰۰۰ پوند (۳۶۲۹ کیلوگرم) کریل مصرف کند.

نهنگ‌ها غذای خود را با وارد کردن حجم زیادی از آب به دهان کسب می‌کنند. پس از ورود آب، زبان عظیم نهنگ آن را از طریق صفحات بالن که روی هم قرار گرفته اند خارج می‌کند و کریل‌ها در پشت آن‌ها باقی مانده تا بلعیده شوند.

همانند همه نهنگ ها، نهنگ آبی از یک پستاندار خشکی‌زی چهارپا که حدود ۴۸ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد، تکامل یافته است. 
جد باستانی آن‌ها به نام پاکیستوس (Pakicetus) یا پاک‌نهنگ تنها حدود ۱.۸ متر طول داشت. پس از ورود به اقیانوس ها، نهنگ‌های دندان‌دار تغذیه فیلترشده را تکامل داده و به واسطه فراوانی غذا و سازگاری با آن، بزرگ‌تر شدند. این فرآیند پس از افزایش سطح آب اقیانوس‌ها که حدود پنج میلیون سال پیش رخ داد و به فراوانی قابل توجه کریل منتج شد، شتاب گرفت. اندازه عظیم نهنگ آبی ممکن است در نتیجه تخصص آن‌ها در تغذیه لانژ (lunge feeding) – تکامل دهان‌ها و بدن‌های بزرگی که آن‌ها را قادر می‌سازد کریل بیشتری نسبت به گونه‌های دیگر شکار کنند – باشد.

نهنگ آبی ظرفیت ریه شگفت انگیزی دارد

ریه‌های نهنگ آبی حدود ۵۰۰۰ لیتر هوا را در خود نگه می‌دارد که در مقام مقایسه، ریه‌های انسان توانایی نگه داشتن ۶ لیتر هوا را دارند. سرعت بازدم نهنگ آبی می‌تواند به ۶۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد. نهنگ‌ها می‌توانند تا یک ساعت زیر آب بمانند که به دلیل توانایی آن‌ها در ذخیره اکسیژن در گلبول‌های قرمز خون است.

نهنگ‌های آبی از پر سرو صداترین حیوانات روی سیاره زمین هستند

آواگری نهنگ‌های آبی شامل یک سری پالس‌ها و صدا‌هایی مانند ناله و زاری است. این صدا‌ها برای شنیدن انسان بسیار پایین هستند، زیرا نهنگ‌ها می‌توانند با فرکانس فقط ۱۴ هرتز با هم ارتباط داشته باشند.

از آنجایی که صدا‌های با فرکانس پایین با پراکندگی و اعوجاج کمتر حرکت می‌کنند، تصور می‌شود که نهنگ‌های آبی می‌توانند از فواصل بسیار دور – حتی تا ۱۰۰۰ مایل (۱۶۰۹ کیلومتر) - با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

در اعماق آب، نهنگ‌ها همچنین می‌توانند از این صدا‌ها مانند سونار استفاده کرده و با گوش دادن به پژواک آن‌ها که از فلات‌های قاره، کوه‌های دریایی و خطوط ساحلی باز می‌گردند، نقشه‌ای ذهنی از اقیانوس ایجاد و از آن برای حرکت و مسیریابی در اعماق تاریک آب استفاده کنند.

نهنگ‌های آبی سریع رشد می‌کنند و عمری طولانی دارند

دوره بارداری نهنگ‌های آبی حدود یک سال است و نوزاد آن با وزنی بالغ بر ۳ تن و درازای حدود ۲۵ فوت (۷.۶ متر) متولد می‌شوند که آن‌ها را از بدو تولد بین بزرگ‌ترین حیوانات جهان قرار می‌دهد. نوزاد نهنگ برای حدود هشت ماه تا یک سال از شیر مادر تغذیه می‌کند و طی این مدت روزانه حدود ۲۰۰ پوند (۹۱ کیلوگرم) وزن اضافه می‌کند. شیر نهنگ بسیار غلیظ و حاوی ۳۰ تا ۴۰ درصد چربی است.

نهنگ‌های آبی همچنین از طول عمر بالایی برخوردار هستند. پژوهشگران با شمارش لایه‌های گوش‌گیر جرم‌مانند در نهنگ‌های مرده سن آن‌ها را اندازه گیری می‌کنند. پیرترین نهنگی که با استفاده از این روش پیدا شد، ۱۱۰ سال داشت و میانگین عمر نهنگ آبی حدود ۸۰ تا ۹۰ سال تصور می‌شود.

نهنگ‌های آبی از بالای سر خود تنفس می‌کنند

نهنگ‌های آبی همانند دیگر آب‌بازسانان از طریق دهان یا بینی جلوی صورت خود تنفس نکرده، بلکه این کار را از طریق سوراخی که بالای سرشان قرار دارد، انجام می‌دهند. در حقیقت، نهنگ‌های آبی دارای دو سوراخ هستند. محل سوراخ‌های تنفسی به آن‌ها اجازه تنفس در شرایطی که فقط قسمت بالای سر آن‌ها خارج از آب قرار می‌گیرد را می‌دهد. پس از هر نفس، ماهیچه‌هایی قدرتمند سوراخ را محکم بسته تا آب وارد ریه‌های نهنگ نشود.

 
نهنگ‌های آبی می‌توانند نهنگ‌های دیگر را از هم تشخیص دهند

هر نهنگ آبی دارای یک علامت منحصر به فرد است که آن را از نهنگ‌های آبی دیگر متمایز می‌کند. در حقیقت، علائم پوستی هر نهنگ آبی منحصر به فرد است و تا حدی می‌توان آن را شبیه به اثر انگشت دانست.

پژوهشگران از این علامت‌ها برای شناسایی هر نهنگ و کسب اطلاعات بیشتر در مورد بوم‌شناسی، جمعیت، طول عمر و مسیر‌های مهاجرتشان استفاده می‌کنند.

نهنگ‌های آبی به نوعی در حالت بیداری می‌خوابند

همانند دیگر پستانداران دریایی، نهنگ‌های آبی تمام عمر خود را در آب می‌گذرانند. پس چگونه بدون این که غرق شوند، می‌خوابند؟ پژوهشگران دریافته اند که نهنگ‌ها از راهبرد‌های مختلفی برای این کار استفاده می‌کنند.

در نخستین هفته‌های زندگی، نوزاد نهنگ فاقد چربی بدن است که اجازه می‌دهد به راحتی شناور شود. در عین حال، آن‌ها به خواب فراوان نیاز دارند. برای خوابیدن و استراحت، نهنگ جوان در جریان‌های پس‌رو مادر خود باقی مانده و به سمت آن کشیده می‌شود. به این شنای تابع (Echelon Swimming) می‌گویند. در این مدت، مادر نمی‌تواند شنا را متوقف کند، زیرا این کار موجب غرق شدن فرزندش می‌شود.

برای استراحت، نهنگ‌های مادر و نهنگ‌های بالغ دیگر از راهبرد متفاوتی استفاده می‌کنند. نهنگ‌ها تنفس آگاهانه دارند، یعنی آن‌ها باید آگاهانه برای تنفس خود تصمیم بگیرند. هنگامی که خواب هستند، نهنگ‌های آبی نیمی از مغز خود را غیرفعال می‌کنند. نیمه بیدار رفتن به سطح آب و تنفس را یادآوری می‌کند و چشمی که به این نیمه مرتبط است نیز برای بررسی خطر باز باقی می‌ماند.


انسان‌ها شکارچیان اصلی نهنگ‌ها هستند

تنها شکارچی طبیعی شناخته شده نهنگ‌های آبی، نهنگ قاتل است. اما از قرن نوزدهم، شکارچی اصلی نهنگ‌های آبی انسان بوده است. همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد، نهنگ‌ها به ویژه در اوایل قرن بیستم به طور گسترده برای چربی خود شکار می‌شدند. تنها در بازه زمانی ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۱ حدود ۳۰ هزار نهنگ شکار شدند.

اگرچه از سال ۱۹۶۶ نهنگ‌ها در برابر شکار مورد محافظت قرار گرفتند، اما نقش انسان در از بین رفتن جمعیت نهنگ‌های آبی به نظر نمی‌رسد پایان یافته باشد. اگرچه گزارش‌ها درباره گرفتار شدن در ابزار‌های ماهیگیری تجاری نادر هستند، نهنگ‌های آبی بسیاری دارای جای زخم ناشی از تعامل با ابزار ماهیگیری مشاهده شده اند.

برداشت تجاری کریل که منبع غذایی اصلی نهنگ‌ها محسوب می‌شود، و آثار تغییرات آب و هوایی نیز بر تعداد نهنگ‌های آبی تاثیر می‌گذارند. برخورد با کشتی‌ها خطر دیگری است که زندگی نهنگ‌های آبی را تهدید می‌کند. سر و صدای کشتی‌ها نیز تصور می‌شود می‌تواند در برخی سیگنال‌های نهنگ‌ها تداخل ایجاد کرده و شاید بر توانایی مسیریابی و جفت‌یابی آن‌ها تاثیرگذار باشد.

خبر خوب این است که به نظر می‌رسد برخی از جمعیت‌های نهنگ آبی با نرخ سالانه بالغ بر ۷ درصد در حال احیا هستند. با مقداری شانس، شاید حتی بتوانیم این موجودات شگفت انگیز را از فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض خارج کنیم.