توجه به اجتماع نخبگانی با طرح شهید احمدی روشن

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ،هفتمین دوره طرح توسعه هسته‌های مسئله پژوهشی محور و فناورانه با حضور معاون علمی و فناوری رئیس جمهور برگزار شد و این طرح که موسوم به طرح شهید احمدی روشن است و با نام این شهید بزرگوار مزین شده قرار است اتفاقاتی را برای دانشجویان و نخبگان ما داشته باشد.

آقای دکتر موحد ، معاون مستعدان و آینده سازان بنیاد ملی نخبگان در برنامه صبح بخیر ایران شبکه یک سیما در این زمینه گفتگو کردند.

سوال: آقای دکتر چیزی که از این طرح استخراج می‌شود این است که مسائلی که در کشور گیر دارد و به لحاظ علمی پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و پژوهش‌های خاصی را می‌طلبد و بحث‌های فناورانه در آن ادغام می‌شود و فکر می‌کنم قرار است گره‌ای از گره‌های کشور را باز کند قرار است به دست دانشجویان ما سپرده شود که آن‌ها در قالب کار‌های پژوهشی جلو ببرند، درست است؟
دکتر موحد: بله همین طور است برای این که موضوع تبیین شود و بینندگان عزیز هم متوجه شوند من با دو کلید واژه شروع می‌کنم یکی موضوع اجتماع نخبگانی و یکی هم مطالبه گری بنیاد ملی نخبگان است، نهاد‌ها و دستگاه ها، وقتی از اجتماع نخبگانی صحبت می‌کنیم همانطور که از اسمش پیدا است شامل گروه یا گروه‌هایی است که درون آن گروه‌ها صاحبان استعداد برتر یا نخبگان کنار هم جمع می‌شوند و انتظار داریم که وقتی آن گروه یا یک تیم شکل می‌گیردبا به اشتراک گذاشتن توانمندی‌های فردی، توانمندی‌های نوظهوری شکل بگیرد که پیش از این اگر به تنهایی به این افراد نگاه می‌کردیم فرصت چنین تجربه‌ای را هرگز نداشتیم این یک کلید واژه و کلید واژه دوم هم مطالبه گری بنیاد از دستگاه‌ها و نهاد‌ها و سازمان‌ها و شرکت‌ها برای بکارگیری صاحبان استعداد برتر و نخبگان به منظور حکمرانی نخبگان و سرآمدی ایران که به عنوان یک شعار و البته که در بنیاد ملی نخبگان فقط به مسئله شعار توجه نشده است لذا اگر شما به مجموعه‌ای از برنامه‌هایی که در بنیاد ملی نخبگان به عنوان یک دستگاه حاکمیتی پرداخته که به نوعی بتواند برنامه شناسایی، توانمندسازی و زمینه سازی برای جذب و اثرگذاری فراهم کند اغلب به فرد توجه شده و کمتر به مجموعه اجتماع نخبگانی و گروه‌ها توجه شده است لذا یکی از مهمترین آوردگاه‌های توجه به اجتماع نخبگانی می‌شود همین طرح توسعه هسته‌های مسئله محور پژوهشی و فناورانه که هم در سطح دانشجویان و نودانش آموختگان طراحی شده به نام طرح شهید احمدی روشن و همچنین درسطح اساتید که خیلی جدیدتر است به نام طرح شهید بهشتی و این فرصتی را فراهم می‌کند که به نوعی مسئله شناسی، یادگیری مهارت‌های حل مسئله و همچنین توجه به عرصه‌های مختلف استعدادی و تخصصی در قالب فعالیت‌های تیمی و مهمتر از همه زیر نظر یک استاد مبرز یا یک راهبر خبره بتواند یک هم افزایی را شکل دهد در بستر حل مسائل کشور، این طرح پنج رکن اساسی دارد یکی استاد راهبر یا فرد خبره، یکی هم اعضای هسته که شامل دانشجویان و نودانش آموختگان هستند و یکی هم صاحبان مسائل یا نهاد‌های حامی غیر از بنیاد ملی نخبگان و کارگزاران یا نهاد‌های فناورانه و مجموعه‌های میانجی که همکار بنیاد هستند و خود بنیاد ملی نخبگان و هرکدام باید مجموعه وظایفی داشته باشند، به طور کلی این طرح شامل دو نوع هسته است که اصطلاحا هسته‌های تقاضا محور و هسته‌های اولویت محور نامیده می‌شوند هسته‌های تقاضامحور همانطور که از اسمشان پیدا است شامل مسائلی هستند که یک صاحب مسئله‌ای دارد و آن صاحب مسئله آن سوال را مطرح کرده و بنیاد ملی نخبگان از طریق آن شبکه‌ای که در اختیار دارددر اختیار راهبران و اساتید قرار داده که برای حل آن چالش یا حل آن مسئله اصطلاحا یک پیشنهاد ثبت کنند و بعد از داوری در شورای راهبری بنیاد ملی نخبگان براساس نوآوری، براساس شاخص‌های علم محوری و همچنین مزیت‌های استانی، منطقه‌ای و ملی و همچنین توجه به مزیت‌های نسبی نیروی انسانی در استان ها، چون در سراسر کشوردر حال اجرا است این پیشنهاد‌ها را بهترین هایش را مورد تائید قرار می‌دهد و این پیشنهاد‌ها در اختیار جامعه مخاطب دانشجویان و همچنین نودانش آموختگان قرار می‌گیرد و در سراسر کشور مستقل از این که در کدام دانشگاه دانشجویان در حال تحصیل هستند با یک سری شاخص‌هایی که تقریبا در دوره هفتم این طرح بالغ بر ده مسیر ورود به عضویت این هسته‌ها در بنیاد طراحی شده که ما بتوانیم واقعا آن اجتماع نخبگان را به طریق نسبتا فعالی و غیرخود اظهارانه‌ای شناسایی کنیم.
سوال: شما چطور می‌خواهید ارتباط بگیرید مثلا با این، البته شما یک بانک اطلاعاتی نخبگانی دارید، اما حالا عموم دانشجویان کشور می‌توانند واردشوند، چون قبلا در دولت گذشته یک رویه بود که باب شده بود که هر پژوهشکده یا خیلی از دستگاه‌های حاکمیتی یا دولتی تفاهم نامه‌ای را با دانشگاه‌های مختلف مخصوصا دانشگاه‌های تراز یک کشور عقدنامه‌هایی را برقرار می‌کردند براساس این قول و قراری که می‌گذاشتند مسائل خودشان را به دانشگاه می‌دادند و دانشگاه به صلاحدید خودش تیم‌هایی از خود دانشجویان، دانشجویان و اساتید یا فقط اساتید می‌گذاشت پای کار که مثلا مسائل پژوهشی که مسئله یک مجموعه بود طبق آن تفاهم نامه حل شود، حالا الان من چیزی که به ذهنم می‌آید با این ساز و کار و با آن رویه قبلی که وجود داشته دسترسی شما به دانشجویان مختلف در سراسر کشور و اساتید هم در سراسر کشور، برقراری ارتباط و آن مکانیزم و آن فضای کار اشتراکی که باید به وجود بیاید الان شما چگونه می‌خواهید انجام دهید؟
دکتر موحد: به نکته مهمی اشاره کردید اگر ما به فضای نظام آموزش عالی کشور و پژوهش در این سطح توجه کنیم واقعا در اغلب آئین نامه‌ها به فعالیت‌های گروهی و تیمی توجه شده، اما به لحاظ عملیاتی و زیرساخت خوش تعریف من می‌توانم ادعا کنم که تقریبا هیچ کدام از دستگاه‌ها به این موفقیتی که بنیاد ملی نخبگان بعد از این شش دوره‌ای که تمام شده و ما وارددوره هفتم شدیم نرسیده بودند در واقع دسترسی بنیاد ملی نخبگان به دانشگاه‌ها در سراسر کشور هم به طور مستقیم عملا انجام می‌شود، ما یک سامانه اطلاعاتی به نام سامانه سینا داریم و همچنین دفاتر بنیاد‌های استانی ما به عنوان بازو‌های اجرایی در استان‌ها و همچنین ارتباط موثری که ما بین دانشگاه‌ها داریم از طریق مستقیما حوزه ریاست دانشگاه‌ها و بدنه دانشجویی و همچنین انجمن‌های علمی دانشجویی این شبکه شکل گرفته در نتیجه در قالب فراخوان‌هایی که ما از طرق مختلف به اطلاع دانشجویان می‌رسانیم از یک سو و خوش نامی که طرح شهید احمدی روشن طی سنوات گذشته داشته، چون واقعا فرصتی را فراهم کرده که عرصه‌های مختلف از تخصص‌ها و دانشجویان از دانشگاه‌های مختلف بتوانند گرد هم بیایند و یک تیمی این چنین شکل دهند که قبلا با این چارچوب ما اصلا تجربه‌ای را نداشتیم و بعد از این که این تیم شکل می‌گیرد طی یک سال تحصیلی فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند که مهم‌ترین اهدافش هم توانمندسازی دانشجویان و نودانش آموختگان در بستر حل یک مسئله واقعی است، شبکه سازی بین این‌ها یعنی ما طی این شش دوره گذشته یک شبکه خیلی خوبی از اساتید خبره دانشگاهی در سراسر کشور داریم که واقعا می‌دانیم هرکدامشان چه تجربیاتی و چه توانمندی‌هایی دارند و همچنین دانشجویان و نودانش آموختگان را و زمینه برای افزایش اعتماد دستگاه‌ها، نهاد‌ها، شرکت‌ها به توانمندی‌های مربوط به این دانشجویان از مهم‌ترین اهداف این هسته است که ما راهبردمان در دوره هفتم تاکید بر این بود که هسته‌های تقاضامحور را افزایش دهیم لذا ضمن یک افزایش تقریبا چهار و نیم برابری در ثبت پیشنهاد‌هایی که مبتنی بر مسائل سایر سازمان‌ها بودند، نهایتا مبتنی بر همان معیار‌هایی که گفتم یک رشد ۳۵۰ درصدی را ما در تعداد هسته‌های تقاضا محور داشتیم و کلا نسبت به دوره قبل یک افزایش دو برابری در تعداد هسته‌ها که بالغ بر ۴۷۰ هسته تائید شدند و در بستر انتخاب توسط دانشجویان قرار گرفتند، دانشجویان هم مثل انتخاب رشته یک اولویت‌هایی دارند که این هسته‌ها را انتخاب می‌کنند و بعدا فرصتی به راهبران هسته‌ها داده می‌شود که براساس رزومه دانشجویان بررسی کنند و براساس ظرفیت هسته بهترین دانشجویان و نودانش آموختگان را انتخاب کنندو بعد از تائید نهایی بنیاد ملی نخبگان، عملا آن هسته به صورت واقعی شکل می‌گیرد و فعالیتشان را انجام می‌دهند طی این دوره فعالیت هم البته که بنیاد با کمک سایر مجموعه‌هایی که توانمندهستند برنامه‌های توانمندسازی عمومی و افزایش مهارت‌های اجتماعی برایشان در کنار آن فعالیت تخصصی فراهم می‌کند و همچنین انتهای دوره هم دوباره بنیاد ملی نخبگان رصدمی کند که اگر کسب و کار‌هایی شکل گرفته در بستر این‌ها و نیاز به یک حمایت دیگر دارد در چارچوب یک طرح دیگری، طرح راه اندازی کسب و کار‌های دانش بنیان که در بنیاد ملی نخبگان است یا از طریق تفاهم نامه‌هایی که ما با سایر دستگاه‌ها داریم مثلا ما با صندوق نوآوری و شکوفایی ما رایزنی کردیم که تسهیلاتی را به شرکت‌های دانش بنیانی که به عنوان مشارکت کننده در این طرح هستند داده شود یا براساس ظرفیتی که بنیاد ملی نخبگان دارد نظام وظیفه فناور را به این شرکت‌ها اعطا می‌کنیم یا تسهیلات خرید تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران یا استفاده از ظرفیت آزمایشگاه فناوری‌های راهبردی که در سطح کشور گسترده است در اختیار این افراد قرار می‌دهیم که بتوانند واقعا آن طرحی که در ذهنشان است را تا جایی که امکان پذیر است پرورش دهند و وارد مرحله بعدی شوند.
سوال: تا این جا برای حل این مسئله ما ساز و کاری که شما می‌فرمائید ساز و کار معقولی است، اما نکته‌ای که دارد آینده کسانی است که درگیر این اتفاق می‌شوند، وقتی که یک مسئله پژوهشی خاص فناورانه درک می‌شود و بعد راهکار آن پیدا می‌شود میزان تسلط و توانایی آن فرد یا افرادی که در این مسئله بودند در یک وضعیت ممتازی قرار می‌گیرد، چون یک مسئله‌ای را حل کردند این جا بحث آینده آن‌ها مطرح است که اشاره ریزی شما داشتید می‌توانند یا تبدیل به یک کارآفرین موفق شوند یا جذب و استخدام مجموعه‌هایی که این مسئله را داشتند و به عنوان یک کارشناس خبره‌ای که مدیریت کرده آن مجموعه و آن مسئله را، می‌تواند جذب آن سازمان شود و اثربخشی بیشتری را داشته باشد. برای آینده چه از باب کارآفرینی و چه از باب جذب و استخدام برای دوستانی که وارد می‌شوند آیا مزیت افزوده‌ای اتفاق می‌افتد یا خیر؟
دکتر موحد: در کنار همه مزیت‌هایی که برشمردم یکی از مهمترین نکاتی که وجود دارد که این را ربط میدهم به دومین کلید واژه‌ای که گفتم مطالبه گری بنیاد از سازمان‌ها است متصل کنم، به واقع ما عبارت فعالیت‌های پسینی را برای هرگونه از طرح‌هایی که در بنیاد ملی نخبگان طراحی می‌کنیم را مدنظر قرار می‌دهیم، منظورمان دقیقا همین چیزی است که شما گفتید یعنی قرار نیست این طرح‌ها ابتر باقی بمانند بنابراین در خصوص طرح شهید احمدی روشن با همان تاکیدی که در مورد حضور و ترغیب به مجموعه‌ها هستند به عنوان صاحبان مسئله، چون خودشان صاحب آن مسئله هستند و یک چالشی را دارند که بالاخره یک روش خوش تعریفی برای حلش وجود نداشته و در بستر این فعالیت‌های تیمی می‌تواند آن انجام شود و البته در کنار این در قالب فعالیت‌های رقابتی یا طرح رقابتی هم می‌تواند انجام شود به نوعی عملا حداقل سه اتفاق می‌تواند رقم بخورد یکی این که یا آن مسئله حل می‌شود و در نتیجه تبعات و انتفاع به تیم رسیده می‌شود از طریق آن صاحب مسئله یا این که در طی آن فرایند آن نهاد‌هایی که صاحب آن مسئله بودند رصد کردند و توانستند افراد مستعد را شناسایی کنند که بعدا در قالب چارچوب‌های دیگر آن‌ها را به کار بگیرند یا این که در سطح سوم آن‌ها درگیر یک مسئله واقعی شدند و غیر از برنامه مرسوم آموزش عالی که در جریان بوده یک فرصتی را پیدا کردند که فعالیت‌های تیمی را تجربه کنند و یک مسئله واقعی را تجربه کنند و هم افزایی گروهی را هم تجربه کنند و در بنیاد هم ما گفتیم که مترصد هستیم در پایان دوره ارزیابی کنیم و مجموعه‌هایی که نیاز به حمایت داشته باشند از طریق بنیاد ملی نخبگان به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور و سایر دستگاه‌های دیگری که می‌توانند دحمایت کنند و ما با آن‌ها تفاهم نامه‌هایی داریم آن چه که از دست بنیاد برمی آید برایشان انجام دهیم که بتوانیم آن زمینه اثرگذاری و جذبشان را فراهم کنیم و البته که در قالب این فعالیت اگر واقعا کیفیت کار اعضای این تیم برجسته باشد یک امتیاز فعالیت نخبگانی هم به این دوستان اعطا می‌شود غیر از حمایت‌های مادی که در طی این دوره وجود دارد که این‌ها می‌توانند از سایر تسهیلات بنیاد ملی نخبگان مثلا تسهیلات جذب و نگهداشت در دستگاه‌های اجرایی یا جذب درنهاد‌های فناورانه یا استفاده از تسهیلات دوره‌های پسا دکتری یا تسهیلات مربوط به جذب در دانشگاه‌ها و موسسات علمی به عنوان عضو هیات علمی بهره‌مند شوند و بنیاد هم کاملا این را رصد می‌کند و درواقع من می‌توانم این موضوع را تاکید کنم که الان واقعا بنیاد می‌تواند ادعا کند که دیگر سازمان، نهاد یا شرکتی نمی‌تواند ادعا کند که یک ساز و کار خوش تعریفی برای حل چالشش توسط اجتماع نخبگانی در اختیار ندارد و این همان نکته‌ای است که من گفتم که مطالبه گری بنیاد در دوره جدید فعالیت بنیاد ملی نخبگان الان می‌تواند به صورت هرچه طبیعی‌تر شکل بگیرد.
سوال: فکر می‌کنید چند گره از گره‌های کشور را باز کند؟
دکتر موحد: ما از حیث منابع انسانی برجسته خوب چیزی کم نداریم و این دیگر برمی گردد به نهاد‌های مختلف از حاکمیتی گرفته تا سایر نهاد‌های خصوصی و مردمی که بتوانند از این ظرفیت صاحبان استعداد برتر استفاده کنند و زمینه را برای اثرگذاری شان فراهم کنند بنابراین این سازمان‌ها از جمله بنیاد ملی نخبگان یک وظایفی از این جنس دارند و خود فرد صاحب استعداد برتر هم که اغلب دانشجویان و طلاب هستند و عرصه‌های تخصصی غیرعلمی هم بالاخره جامعه مخاطب بنیاد هستند آن‌ها هم باید احساس وظیفه و احساس مسئولیت کنند که ورود پیدا کنند و فکر نکنند یک فرش قرمزی یک جا پهن شده، باید خودشان ببینید هرکسی که استعداد بیشتری دارد یعنی توانمندی بالاتر دارد و این توانمندی بالاتر مسئولیت بیشتری ایجاد می‌کند و این مسئولیت بیشتر اثرگذاری بیشتری را داشته باشد در نتیجه فرد به جایگاه نخبگی می‌رسد لذا در قالب طرح‌های مسئله محور شهید احمدی روشن ما این دوره براساس ظرفیتی که داشتیم حدود ۴۷۰ مسئله که گفتم بالغ بر ۷۵ درصد از این مسائل تقاضامحور هستند و بقیه شان اولویت محور که اولویت کشور هستند، ولی به هرحال بنیاد ملی نخبگان مستقیما خودش تمام و کمال از آن‌ها حمایت می‌کند که عموما در حوزه‌های علوم پایه و بخشی از حوزه‌های علوم انسانی را شامل می‌شود.
سوال: خیلی خوب است که شما روی علوم انسانی هم وارد شدید یک ضعفی که ما در کشور داشتیم مغفول ماندن بحث علوم انسانی بود.
دکتر موحد: ما نسبت به تعداد هسته‌های حوزه‌های علوم انسانی نسبت به دوره‌های قبل ۱۵۰ درصد افزایش داشته حتی نسبت به عرصه‌های فنی مهندسی و سایر عرصه‌ها بیشتری رشد را داشته که مسئله بسیار مهمی است و بخش قابل توجهی از این موضوعات علوم انسانی که در حوزه‌های حکمرانی و مواردی شبیه به این است را دستگاه‌های مختلف حاکمیتی و سایر سازمان‌ها متولی ارائه آن‌ها شدند.
سوال: ممنون اگر نکته‌ای دارید بفرمائید.
دکتر موحد: این طرح از سال ۹۶ طراحی شده و ما دوره هفتمش را هفته پیش به صورت رسمی افتتاحیه اش را شروع کردیم، در کنار این طرح ها، طرح حمایت از رویداد‌های رقابتی مسئله محور هم که می‌تواند تکمیل کننده این چرخه شناسایی فعال و زمینه برای اثرگذاری اجتماع نخبگانی فراهم می‌کند در بنیاد ملی نخبگان طراحی شده به نام طرح شهید بابایی که در یک فضای رقابتی است به این معنی که برای یک مسئله تیم‌های مختلفی شکل می‌گیرند در بازه زمانی کوتاهی این اتفاق می‌تواند رقم بخورد و صاحبان آن مسئله مترصد می‌شوند که بهترین تیم را شناسایی کنند و همان فعالیت‌های پسینی را که گفتم را برای این افراد انجام دهد، این طرح‌ها در کنار همدیگر یک منظومه‌ای را فراهم می‌کند که درونش شناسایی است، توانمندسازی است، زمینه سازی برای اثرگذاری است و واقعا این ادعایی که گفتم ادعای درستی است که نه نهاد‌ها و سازمان‌ها دیگر می‌توانند ادعا کنند که ساختاری وجود ندارد برای چالش هایشان و از سوی دیگر بنیاد هم در جایگاهی می‌تواند بنشیند به عنوان یک نهاد حاکمیتی که حالا مطالبه گری کند که آن موقع آن حکمرانی نخبگان بتواند جاری و ساری شود و سرآمدی ایران را شاهد باشیم.
مجری: امیدوارم برنامه ریزی که شما فرمودید در عمل هم این جواب را داشته باشیم و درصد‌هایی که شما گفتید قابل اعتنا است و به نظرم قابل قبول، اگر این اتفاق واقعا برای کشور بیفتد خیلی از مسائل را می‌توانیم در بازه زمانی کوتاه مدت حل کنیم خیلی از جوانان و اساتید و نخبگانی که می‌شود رویشان حساب کرد و آینده ساز کشور هستند.