کتاب رهیافت به فرد و داده‌های فردی منتشر شد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، کتاب «رهیافت به فرد و داده‌های فردی در مطالعات تاریخ اجتماعی»از مجموعه نظریه و روش در مطالعات تاریخی است.

در این کتاب با رویکردی آموزشی، به رهیافت کلیِ تاریخ اجتماعی به «فرد» و نیز اهمیت اسناد و منابع و داده‌های فردی چونان منبعی برای مطالعات تاریخ اجتماعی پرداخته شده است.

 مطالب این کتاب عبارت است از:

بخش نخست: مباحث روش شناختی
فصل اول: مسئله تاریخی بودن داده‌های فردی
فصل دوم: اسناد زندگی نامه جمعی / پراسوپوگرافی
فصل سوم: اسناد مطالعات خانواده و زیرشاخه‌های آن
فصل چهارم: اسناد تاریخ شفاهی
فصل پنجم: تاریخ روان شناختی
فصل ششم: فردگرایی به عنوان یک موضوع در مطالعات تاریخ اجتماعی
فصل هفتم: تاریخ اجتماعی فرد / شخص
فصل هشتم: عوام یا خواص؛ مسئله تعیین مسندالیه داده‌های فردی

بخش دوم: تمرین عملی

تمرین ۱: خواندن یک متن زندگی نامه‌ای با رهیافت تاریخ اجتماعی: روایت قاضی ابویوسف
تمرین ۲: خواندن یک زندگی نامه جمعی سنتی با رهیافت تاریخ اجتماعی: ریاض العلماء و...
تمرین ۳: خواندن اسناد سیر زندگی و چرخه زندگی خانوادگی
تمرین ۴: استخراج گزارش تاریخ اجتماعیک از یک کتاب خاطرات
تمرین ۵: بررسی یک نمونه از چالش‌های روش شناختی در بررسی موضوعی بر اساس...
تمرین ۶: تنظیم یک گزارش تاریخ اجتماعی (گزارش ارزیابی وضعیت زیستی / روان شناختی /...
منابع
در بخشی از مقدمه این اثر آمده است:

«تاریخ اجتماعی، دانشی است که در آن اشکال متنوع روابط اجتماعی در بستر تاریخی مطالعه می‌شود: روابط مردم با مردم، روابط مردم با حکومت و روابط مردم با زیست جهان مادی و معنوی شأن.

حوزه اول یعنی روابط مردم با مردم، دربردارنده مجموعه اجزا و عناصر تشکیل دهنده زندگی روزانه مردم در دوره‌های تاریخی مورد پژوهش یا سیر آن در ادوار تاریخ است. در این بخش به انواع خوراک، نحوه تولید و فرآوری غذاها، سلیقه و ترجیحات و امتناعات و به طور کلی فرهنگ تغذیه‌ای مردم، پوشاک و تنوعات آن و فرهنگ پوشاکی، آرایش ظاهر، صنایع و مشاغل و اصناف، ادوات و اشیا و ابزار‌های کار و نیز اسباب زندگی روزانه، اوقات فراغت و سرگرمی‌ها، بازی‌ها و ورزش‌ها و مسابقات، نظام خانواده و برنامه‌های خانه، بهداشت روزانه و جز آن‌ها پرداخته می‌شود.

حوزه دوم، یعنی روابط مردم با دولت و حکومت، شامل بررسی سازمان‌ها و تشکیلات اداری و مالی و نظام دیوانی و نیز تشکیلات نظامی و انتظامی همچون نظام قضائی، پلیس و امنیت شهری، حسبه، زندان‌ها و جز آنهاست.

حوزه سوم، یعنی روابط مردم با زیست جهان، به دو بخش عمده تقسیم می‌شود:

۱) رابطه مردم با ریست جهان مادی شأن که شامل اجزای مادی شیوه‌های زندگی و مناسبات حاکم بر آن‌ها از جمله نظام‌های شهرنشینی و شهرسازی، مثلاً راجع به بافت جمعیتی و تقسیمات گروه‌ها و طبقات اجتماعی از جمله مطالعه درباره طبقه حاکم و رعایا و تقسیم مردم به خواص و عوام، و گروه‌های معیشتی همچون کشاورزان، تاجران و صنعتگران و روحانیان و نظامیان، تقسیمات جنسیتی، گروه‌های کج رو و منحرف و جز آن‌ها و همچنین معماری دینی و عرفی، مباحث راجع به مواجهه و رفتار مردم با طبیعت و با رفتار‌ها و نیرو‌های طبیعی و محیط زیست و امثال اینهاست.

۲) روابط مردم با زیست جهان غیرمادی و مناسبات حاکم بر آن‌ها که دربردارنده آئین‌ها و باور‌ها و آداب و رسوم ناظر بر آن‌ها و معتقدات و رفتار‌های دینی مردم و نیز مسائل راجع به فرهنگ و آموزش و پرورش و انتقال علوم و معارف و سنن به شیوه‌های گوناگون است.»

نویسنده کتاب پیش‌رو در بخش دیگری از مقدمه می‌نویسد:

«بخش دیگری از مباحث این کتاب، درباره داده‌های فردی یعنی داده‌هایی است که صرفاً یک فرد، به ویژه بر اساس ذهنیت و جهت گیری‌های فردی اش پدید می‌آورد اعم از خود – زندگی نامه‌ها، داستان – زندگی‌ها، یادداشت‌های شخصی، خاطرات و روایت‌های شفاهی و جز اینها. در این بخش از فرد به عنوان شاهد یا راوی رویداد‌ها و به مثابه تولیدکننده داده‌های فردی بحث می‌شود.»

این یک کتاب روش شناسی در مطالعات تاریخ اجتماعی است نه کتابی در زمینه روش تحقیق و مأخذشناسی؛ بنابراین در این کتاب قصد ندارم انواع و گونه‌های مختلف منابع درباره افراد (کتاب‌های رجال و طبقات و وفیات و مزارات و سوانح حیات و …) یا منابع حاوی داده‌های تولیدشده افراد (کتاب‌های خود زندگی نامه و روایت‌های شفاهی و…) در جهان اسلام را بررسی و تقسیم بندی و معرفی یا نقد کنم. فرض من این است که خواننده مباحث این کتاب، درباره چیستی و انواع منابع دربردارنده داده‌های فردی در تاریخ نگاشته‌های مسلمانان، اطلاعات کافی دارد و در این کتاب می‌خواهد از اهمیت این داده‌ها در مطالعات تاریخ اجتماعی و چگونگی مواجه شدن مورخ اجتماعی با این داده‌ها آگاه شود.