جدیت دستگاه های دولتی در اجرای قانون هوای پاک

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ آقای سعید بابازاده، مدیرکل محترم دفتر بازرسی امور ویژه سازمان بازرسی کل کشور، میهمان برنامه صبح بخیر ایران، شبکه یک سیما، درباره اجرای قانون هوای پاک و آلودگی هوا گفتگو کردند. مشروح خبر را در ذیل بخوانید:

مجری: سلام عرض می‌کنم خدمت شما و وقت شما بخیر

مهمان برنامه: بنده هم سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همکاران محترمتان

سؤال: ۵ سال گذشته است و ۲۸ دستگاه ترک فعل کرده اند، هم زمان زیادی است و هم تعداد دستگاه‌های زیادی هستند. این بی توجهی عمق خاصی دارد؟

بابازاده: نکته بسیار مهم اینجا است که وقتی قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ تصویب شد، هدف قانونگذار از اجرای این قانون بحث سلامت جسمانی و پاک شدن هوای کلان شهر‌ها در کل کشور بود، اما متأسفانه مسئولین و دستگاه‌هایی که در این قانون برایشان تکالیفی مدنظر شده است اولویت محیط زیست و زیست محیطی را در برنامه‌های کاری شان قرار نداده اند. این نکته‌ای که بسیار مهم است و مغفول واقع شده است و ما در آسیب شناسی و بررسی که انجام داده ایم به این نکته رسیده ایم که واقعاً دید مسئولینی که در رأس دستگاه‌های اجرایی هستند، طبق فرمایشات مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهور بایستی اولویت زیست محیطی باشد، اما متأسفانه مسئولین گاهاً کار‌های فرعی‌ای که بایستی اولویت اصلی شان باشد توجه نکرده اند و همین امر باعث شده است که ما الان شاهد انباشت آلودگی زیادی در کلان شهر‌ها باشیم. وقتی سازمان بازرسی کل کشور وارد مقوله هوای پاک شد، ریاست محترم قوه قضائیه یک دستور جدی صادر کردند مبنی بر بررسی دقیق اجرای قانون هوای پاک و بعد از دستور ریاست محترم قوه سازمان بازرسی کل کشور در راستای آن تکالیف و وظایف نظارتی که دارد، اصل ۱۷۴ قانون اساسی دو وظیفه مهم را گردن سازمان بازرسی کل کشور دارد؛ بحث نظارت بر حسن اجرای قوانین و نظارت بر حسن جریان امور در دستگاه‌های اداری. ما آمده ایم تک تک دستگاه‌هایی که در قانون هوای پاک برایشان تکالیفی مقرر بوده است را احصاء کرده ایم و تکالیف آن‌ها را مشخص کرده ایم و به دستگاه‌ها ابلاغ کرده ایم که دستگاه‌ها این تکالیف شما است و بر مبنای خوداظهاری شان به ما اعلام کنید که چه مقدار از تکالیف را انجام داده اید. دستگاه‌ها خوداظهاری شان را به ما اعلام کرده اند که بر مبنای تکالیفی که داشته ایم این میزان کار‌ها را انجام داده ایم. ما بر مبنای راستی آزمایی و طبق جلسات متعددی که در همین مدت شاید ۵ ماه اخیر که دفتر ویژه سازمان بازرسی کل کشور وارد شده است حدود ۸۰ جلسه با تک تک این دستگاه ها، ما در قانون هوای پاک ۸ وزارتخانه اصلی داریم که بر مبنای وزن دهی که این دستگاه در میزان آلودگی هوا دارند و می‌توانستند جلوگیری کنند ما وزارت نفت را داریم وزارت نیرو داریم، وزارت صمت، وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور، وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی خب جزء اولویت‌های آخر هستند وزارت اقتصاد و سه سازمان اصلی که سازمان برنامه و بودجه است، سازمان محیط زیست و سازمان ملی استاندارد. زیرشاخه‌هایی هم که شما فرمودید دستگاه، ما زیرشاخه‌های دستگاه‌های مختلفی داریم که زیرمجموعه مثلاً الان سازمان هواشناسی، زیرمجموعه وزارت راه شهرسازی است، بانک مرکزی را داریم و سازمان راهداری‌ها و پلیس راهور که الان ما بحث اصلی مان و تکلیف اصلی مان روی وزارتخانه‌ها متمرکز شده است، چون این‌ها مجری اصلی قانون هستند. ما بعد از اخذ خوداظهاری شان، راستی آزمایی را که انجام دادیم، متأسفانه مشاهده کرده ایم که واقعاً دستگاه‌ها در تکالیف شان بسیار ترک فعل‌های شدیدی داشته اند. برای نمونه وزارت نفت یکی از آن دستگاه‌هایی است که در قانون هوای پاک تکلیف بسیار حساس و مهمی طبق ماده ۱۸ قانون هوای پاک برعهده اش قرار داده شده است.

سؤال: وزات نفت چه کار‌هایی را دقیقاً باید انجام دهد.

بابازاده: بله. ما در قانون هوای پاک برای وزارت نفت ۸ وظیفه مطرح شده است از این ۸ وظیفه ۲ وظیفه خیلی مهم و حساس بوده است بحث عرضه و تولید سوخت استاندارد. الان سهمی که آلودگی هوا و سوخت‌های فسیلی در آلودگی هوا دارند، شاید ۵۰ درصد آن ناشی از همین عرضه و تولید سوخت‌های غیراستاندارد فسیلی باشد. طبق ماده ۱۸ قانون هوای پاک، وزارت نفت مکلف شده است ظرف ۳ سال سوخت تولیدی کشور را بر مبنای استاندارد ملی مصوب عرضه کند. سوخت ملی شامل بنزین، نفت گاز که همان گازوئیل است، نفت کوره مازوت و نفت سفید، اما عملاً طبق راستایی آزمایی که ما انجام داده ایم و گزارشی که از خود وزارت نفت گرفته ایم. در سال ۱۴۰۰ از مجموعه ۹۴ میلیون لیتری که تولیدی وزارت نفت بوده است تنها ۳۵ و ۷ دهم لیتر آن جزء بنزین یورو ۴ بود یعنی با استاندارد ملی مطابق داشته است، اما ۶۳ میلیون لیتر دارای پارامتر‌های بنزین معمولی است و ۱ و ۳ میلیون لیتر آن بنزین سوپر است.

سؤال: یعنی الان این نسبت کجا توزیع می‌شود، الان بنزین سوپر هم خیلی از جایگاه‌ها که می‌رویم  ۱۱ صبح می‌گویند تمام شده است.

بابازاده: بنزین سوپر بله عملاً توزیع آن محدود است. عملاً وزارت نفت با این دفاع و توجیح که آن تخصیص بودجه‌های لازم داده نشده است و پالایشگاه‌های ما آن تجهیزات به روز را ندارند با این دفاع وارد شده است، اما آنچه که مهم است قانون هوای پاک سال ۹۶ تصویب و لازم الاجرا شده است و ۳ سال مهلت گذاشته برای وزارت نفت و عملاً ما آن عدم مدیریت صحیح و عدم مدیریت جهادی و اینکه واقعاً آلودگی هوا یک امر مقطعی و آنی نبوده است که فقط امسال شاهد آن باشیم در سالیان قبل هم شاهد آن بوده ایم در دهه‌های اخیر هم شاهد بوده ایم. اما وزارت نفت آن جدیت لازم را در بحث تولید سوخت استاندارد، با اینکه قانونگذار برایش تکلیف کرده بود انجام نداده است که الان ما در این راستی آزمایی اخیر که انجام داده ایم، یکی از دلایل عمده آلودگی هوا عرضه و تولید سوخت غیراستاندارد است که ما مشاهده کرده ایم.

سؤال: چون می‌فرمایید سال ۹۶، از تصدی قبلی وزارت نفت هم باید پرسش کرد ما امروز صبح هم از زبان وزیر نفت یک خبر داشته ایم و اعلام هم کردیم که ایشان اعلام کرده بودند؛ که ما الاهم و فی الاهم کرده ایم و خیلی از پروژه‌ها حسب اهمیت تمام شده است و آن‌هایی هم که تمام نشده است تا ۲ و نیم ماه دیگر تمام خواهند شد و ۸ میلیاردی هم ما سرمایه گذاری کرده ایم. اینجا یک تناقض دارد با نکته‌ای که شما می‌فرمایید، اهمیت محیط زیست آیا لحاظ شده است یا خیر؟

بابازاده: نکته مهم این است که آنچه که وزیر محترم نفت جناب آقای اوجی گفته اند با آن راستی آزمایی که ما انجام داده ایم مطابقت ندارد. تکیلف دوم آن‌ها را هم بگویم ما یک بحث عرضه سوخت و تولید سوخت استاندارد بود که عملکرد وزارت نفت را در این مورد ضعیف ما ارزیابی و اعلام کرده ایم نکته دوم در بحث طرح کهاب است که مخفف کاهش و هدایت و انتقال و بازیافت بخارات بنزین که این هم سهم بسیار زیادی دارد در آلودگی هوا و شاید از خود سوخت‌های فسیلی در وهله اول هم خطرناک‌تر باشد آن بخارات بنزین که متأسفانه وزارت نفت در این مورد هم بسیار ضعیف عمل کرده است یعنی ما در سه جایگاهی که بایستی این عمل انجام می‌شد در تانکر‌ها در نازل‌ها و در مخازن‌ها عملاً وزارت نفت کار خاصی را انجام نداده است و اگر شما در پمپ بنزین‌ها مشاهده کرده باشید این تصاعد یا متصاعد شدن بخارات بنزین بسیار زیاد است و این یکی از آن تکالیفی است که وزارت نفت به وظیفه اش عمل انجام نداده است. اینکه وزارت نفت بیان می‌کند که ما بایستی سرمایه گذاری کرده ایم و پالایشگاه‌های خودمان را انجام داده ایم ما چندین جلسه با مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی جلسه گذاشته ایم این‌ها طرح‌هایی را دارند که در پالایشگاه شازن، پالایشگاه بندرعباس، آبادان و اراک و اصفهان، کار‌هایی را انجام بدهند، اما خود این‌ها هم با مشکلات زیست محیطی مواجه شده اند یعنی خود محیط زیست هم یکسری ایراداتی بر این‌ها وارد کرده است لذا عملاً تجهیز و اقدام خاصی که بحث بروز رسانی پالایشگاه باشد انجام نشده است وعده‌ای که این‌ها انجام داده اند تا سال ۱۴۰۹ بود چیزی که ما با آن‌ها جلسه گذاشته ایم و توافق شده است این است که تا سال ۱۴۰۳ بحث بروز رسانی و کیفی سازی و آن فرآیند به روز رسانی پالایشگاه‌ها را انجام بدهند و این سرمایه گذاری هم دارد انجام می‌شود، اما تا سه سال دیگر این سری هم زمانبر است. نکته مهم این است که اگر ما فقط وزارت نفت را این وسط ببینیم به نظر من یک جفا است. در مقابل بایستی مدیریت مصرف سوخت کشور هم درکنار وزارت نفت مدیریت شود. عملاً با مصرف بسیار زیادی مصرف روزانه سوخت کشور که الان رسیده است به ۱۰۴ میلیون لیتر واقعاً یک حجم عظیمی از مشکلات را به کشور وارد می‌کند سرمایه کشور را به سمت تولید بنزین می‌برد اگرچه قانونگذار برای وزارت نفت تکلیف کرده بود که مصرف روزانه تا ۷۵ میلیون لیتر باشد که این با مصرف روزانه الان همخوانی ندارد و وزارت نفت همین را بیان می‌کند که ما مجبوریم مصرف بنزین را نوعی به متعادل سازی مصرف برسانیم.

سؤال: این به وزارت نفت مربوط نمی‌شود در عین حال وزارت نفت می‌خواهد این نکته را داشته باشد باید ملاحظاتی هم در این مورد داشته باشد، چون بحث خودرو‌های فرسوده است سیستم ناوگان حمل و نقل شهری است که اینجا پای وزارت کشور به شهرداری‌ها باز می‌شود طرف می‌خواهد برود... می‌خواهم عرض کنم که این نیست که ما فکر کنیم درست است ظرفیت جمعیت به یک نسبتی است، اما میزان عرضه خودروی باکیفیت چقدر بوده است؟

بابازاده: در مورد وزارت نفت به این نتیجه رسیده ایم که عملکرد وزارت نفت در اجرای قانون هوای پاک در تولید و عرضه سوخت استاندارد و در اجرای طرح کهاب ضعیف بوده است و ما این انتظار را داریم الان با جلساتی که گذاشته ایم حتماً بایستی وزارت نفت در این زمینه یک اقدام جهادی را انجام دهد و تولید و عرضه سوخت استاندارد طبق استاندارد ملی که همان یورو ۴ و یورو ۵ است را برساند به حداکثر به آن مصرف روزانه کشور تا آنجایی که در توان اش است وگرنه اگر قرار است با همین روند پیش برود ما همچنان آلودگی هوا را شاهد خواهیم بود. بحث دیگر وزارت کشور است که متولی اصلی توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کشور است که این هم سهم ۳۰ درصدی شاید داشته باشد در آلودگی هوا، خود وزارت کشور در قانون هوای پاک ۱۳ وظیفه دارد، اما ۲ وظیفه آن بسیار مهم حیاتی است که بایستی مسئولین محترم وزارت کشور روی آن تأکید داشته باشند بحث مواد ۹ و ۱۰ قانون هوای پاک است که وزارت کشور را مکلف کرده است، چون وزارت کشور زیرمجموعه شهرداری و سازمان دهیاری‌ها را دارد و شهرداری‌ها در زمینه نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی کشور این وظیفه به گردنشان است از طریق ماده ۶ درآمد یک قانون هوای پاک دارند عملاً ما راستی آزمایی که انجام داده ایم و آنچه که در سطح جامعه مشاهده می‌کنیم ناوگان حمل و نقل عمومی درون شهری ما فرسوده است. هم کم است و هم فرسوده است یعنی شما ۴۰ درصد ناوگان عمومی درون شهری تهران فرسوده است چه تاکسی‌ها و چه مینی بوس‌ها و چه اتوبوس‌ها و چه در زمینه تعدادشان که جلساتی را ما برگزار کرده ایم در این زمینه الان یک اقدام خوبی که در دوره جدید وزیر محترم کشور انجام داده است، ایشان مسئول هماهنگی ستاد مقابله با آلودگی هوا شده است در بدنه دولت تمام دستگاه‌ها را آورده است و سازمان بازرسی کل کشور در این جلسه حضور دارد. یکسری آمار‌هایی ارائه داده اند همین امسال که در بحث افزایش تعداد ناوگان حمل و نقل، اما آنچه که با حد مطلوب ما است خیلی فاصله دارد. عملاً در این چند سال اخیر بخصوص از سال ۹۶ به این طرف عملاً دولت در زمینه توسعه و نوسازی ناوگان حمل و قل عمومی بسیار ضعیف عمل کرده است و ما الان مواجه هستیم که هم مصرف سوخت بسیار زیادی را به کشور تحمیل می‌کند و هم خروجی آلودگی‌ای که از اگزوز‌ها حاصل می‌شود این هم تأثیر بسیار زیادی در آلودگی هوا داشته است دوستان قول داده اند که در این زمینه حتماً اقدامات خوبی در توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و اکنون قراردادهایشان بسته شده است و اعلام کرده اند ما این را تحت رصد داریم. بحث دیگر وزارت نیرو است که عرض کنم که دو تا از تکالیف اصلی وزارت نیرو بحث توسعه و تولید و عرضه انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است و بحث استفاده از فیلتر‌های کاهش دهنده در نیروگاه‌هایی که مازوت مصرف می‌کنند عملاً این دو تا از تکالیفی است که بسیار نقش اساسی دارند در جلوگیری از آلودگی هوا و ایجاد آلودگی هوا، عملاً وزارت نیرو متأسفانه با اینکه در پهنه کشور از ۳۶۰ روز سال حدوداً ۳۰۰ روز آفتابی داریم، اما عملاً احداث نیروگاه‌های خورشیدی بسیار اندک هستند و این خصوص کاهش می‌بینیم بحث نیروگاه‌های مازوت سوزی که در فصول سرد از مازوت استفاده می‌کنند خود نیروگاه‌های حرارتی هم فاقد آن تجهیزات کاهش دهنده آلایندگی هستند که همین هم باعث شده است که خروجی از دودکش‌هایی که از نیروگاه هستند آلودگی بسیار زیادی را در کشور ایجاد کند. با مسئولین وزارت نیرو جلساتی برگزار شده است اعلام آمادگی کرده اند، اما بحث تخصیص بودجه را مطرح کرده اند که به نظر ما این دفاع قابل توجهی نیست.

سؤال: مگر قانون وظیفه و بودجه لازم را پیش بینی نکرده است برای هر دستگاه؟

بابازاده: همین است حالا به سازمان برنامه و بودجه می‌رسیم که واقعاً وزارت نیرو این گله مندی را داشت که سازمان برنامه و بودجه، بودجه تخصیص نمی‌دهد، این دفاع موجهی نبود بایستی پیگیری می‌کردند و اقدام می‌کردند از خود بدنه دولت و جلساتی که با ریاست محترم جمهور می‌گذاشتند، چون واقعاً این موضوع موضوع حساسی است موضوعی است که الان کشور‌های اطراف ما و کشور‌های روز دنیا در بحث انرژی‌های تجدیدپذیر الان سیاست را بر این مبنا گذاشته اند که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر اعم از باد، برف و سایر که این در این زمینه بایستی سرمایه گذاری شود حتی خانواده‌ها و منازل را می‌توانند به پنل‌های خورشیدی تجهیز کنند عملاً ما اینجا با یک ترک فعل بسیار شدیدی مواجه هستیم در اینکه ضعف عملکرد بسیار ضعیف بوده است در بحث نیروگاه‌های مازوت سوز هم به همین صورت است این‌ها یکسری دفاع فنی کرده اند که ما نمی‌دانیم، اما به نظر ما هم این نظر پذیرفته نشده است و نخواسته اند واقعاً وارد شوند که این مشکل اساسی که الان آلودگی هوا سهمی از این مازوت سوزی را دارد می‌توانستند کاهش بدهند انجام شود.

سؤال: تکذیب هم می‌شود در نیروگاه‌ها بحث مازوت سوزی.

بابازاده: نه تکذیب نشده است لذا عملکرد وزارت نیرو هم به همین صورت بوده است در بحث سازمان برنامه و بودجه که یکی از دستگاه‌ها است متأسفانه سازمان برنامه و بودجه هم ضعیف عمل کرده است قانونگذار آمده است در ماده ۸ قانون هوای پاک تبصره ۱ و ۲ اعلام کرده است که دولت مکلف است سالانه در ردیف بودجه خودش برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و برای نوسازی خودرو‌های فرسوده عملاً یک ردیف بودجه، اما سازمان برنامه و بودجه که متولی این است هیچ اقدام خاصی را ما شاهد نبوده ایم و عملاً از سال ۹۶ به این طرف بحث اسقاط خودرو‌های فرسوده و از رده خارج کردن که ناشی از عدم مشوق‌های مالی است باعث انباشت زیادی از خودرو‌های فرسوده در سطح جامعه هستیم که خودش انگیزه مالکین خودرو‌های فرسوده را برای از رده خارج کردن خودرو‌ها ایجاد شده است و به نظر ما یکی از مواردی بوده است که به سازمان برنامه و بودجه اعلام شده است و نامه‌های هشداری متعدد زده ایم و ترک فعل این دستگاه‌ها شدید است وزارت صمت هم به همین صورت است سازمان محیطی زیست که خودش طبق ماده ۲ متولی اصلی این قانون هوای پاک بوده متأسفانه ضعیف عمل کرده است به این صورت که نیامده است با این دستگاه‌هایی که در آن مدتی که قانون تصویب شده است بیاید اعلام جرم کند، چون طبق ماده ۶۸۸ قانون مجازات سازمان محیط زیست مکلف بوده است در این مورد وارد شود لذا الان در مجموع ما طبق بررسی‌هایی که انجام داده ایم الان اگرچه ما در سابق چندین مسئول دستگاه‌ها را برایشان ترک فعل گرفته ایم پرونده تخلفاتی شان تشکیل شده است و در مراجع مربوطه تشکیل شده است، اما در حال حاضر برای مسئولین سابق وزارتخانه‌ها مثل وزارت نفت و وزارت کشور وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه و سازمان ملی استاندارد ما طبق ماده ۳۲ و ۳۳ سازمان بازرسی کشور تفهیم اتهام صورت گرفته است اخذ دفاع شان صورت گرفته است و پرونده در سیر ارجاع به مرجع قضائی است یعنی اولین بار است که پرونده قضائی مسئولین عالی رتبه کشور به دادسرای تهران معرفی می‌شود درکنار این هم ما عملکرد مسئولین فعلی را تحت رصد داریم جلسات گذاشته ایم نامه‌های هشداری متعددی را هم به این‌ها اعلام کرده ایم اگرچه من یک نامه محرمانه است که سابق من فقط شماره نامه را قید می‌کنم که در ۲۲/۴/۱۴۰۰ طبق نامه ۱۱۴۱۴۲/۸۰۰ خطاب به جناب آقای روحانی رئیس محترم جمهور وقت کشور دقیقاً موارد قانون هوای پاک را به او اعلام کرده ایم پیشنهاد‌های لازم را داده ایم همین پیشنهاد‌هایی که مربوط به وزارتخانه است عملاً ما مشاهده می‌کنیم که باز هم اقدام خاصی صوررت نگرفته است یعنی سازمان بازرسی کشور در راستای وظیفه نظارتی خودش از عالی‌ترین سطح مقام اجرایی کشور هم در نامه گزارش کاملی را داده است هشدار‌های لازم را داده است، اما بدنه دولت این جدیت لازم را نداشته است.

سؤال: فکر نمی‌کنید الان خود سازمان بازرسی که شما می‌فرمایید ۱۴۰۰، ولی ۹۵ این قانون ۹۶ تأیید و مصوب شده است ۳ سال هم بذرد می‌شود ۹۹ خود سازمان بازرسی هم دیر ورود کرده است.

بابازاده: خیر من نامه هایشان را مستند دارم. نکته اینجا است که بررسی و حل مشکل آلودگی هوا در کنار بازرسی‌های کارشناسی که صورت می‌گیرد یک امر مقطعی نیست شاید الان به نظر من استارت اولیه است که تمام قد و جد سازمان بازرسی کل کشور با تک تک دستگاه‌ها دارد جلسه می‌گذارد و به تک تک دستگاه‌ها هم نامه‌های هشداری زده ایم من طبق دستوری که ریاست محترم قوه قضائیه اعلام کرده است که نامه‌های سازمان بازرسی کل کشور دیگر جنبه محرمانه نداشته باشد مگر آن‌هایی که مربوط به امنیت ملی است الان ما این نامه را داریم صراحتاً به تک تک این‌ها نامه زده ایم و پیگیر هستیم که طبق قانون هوای پاک بایستی. که انشاالله مشکل آلودگی هوا به صورت پایه‌ای و اساسی حل شود صرف یک گزارش هشداری نوشتن و صرف یک برنامه هشداری این مشکل را حل نمی‌کند؛ لذا دستور اکید ریاست عالی سازمان جناب آقای دکتر خدائیان بر همین مبنا است که جنبه پیشگیرانه و به صورت اصلی و گره گشایی حل شود و ما قول می‌دهیم به مردم عزیز ایران با این جدیتی که در بدنه دولت جدید است انشاالله ما در سال بعد میزان سهم آلودگی هوا را خیلی کمتر مشاهده کنیم.

سؤال: خواهش ما این است که متوقف نشود مردم انتظار دارند با جدیت این کار دنبال شود.

بابازاده: من این قول را می‌دهم که برنامه قانون هوای پاک هم دستور اکید ریاست محترم قوه قضائیه و هم دستور اکید جناب آقای خدائیان است و دفتر ویژه سازمان بازرسی کل کشور تا حل مشکل نهایی به جد روی این مسئله استوار است.

پایان