خدمات صندوق بیمه محصولات کشاورزی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ آقای مهندس حدادنژاد، رئیس اداره کل توسعه خدمات بیمه صندوق بیمه کشاورزی، شبکه رادیویی اقتصاد، برنامه مجله کشاورزی درباره خدمات صندوق بیمه محصولات کشاورزی گفتگو کردند که مشروح گفتگو به این شرح است؛

سؤال: ما در خصوص خدمات صندوق بیمه ای محصولات کشاورزی گفتگو می کنیم. ما وضعیت مان در مورد بیمه محصولات کشاورزی در سال زراعی که گذرانیدم به چه صورتی بود، اینکه چقدر توانستیم بیمه گذار داشته باشیم و از نظر درصدی چه میزان محصولات کشاورزی تحت پوشش بیمه ای محصولات کشاورزی قرار گرفته است؟

مهندس حدادنژاد: بخش کشاورزی یکی از بخش های اقتصادی کشور است. تولید بخش کشاورزی دارای اهمیت خاص خودش است. بخش کشاورزی می تواند دارای ریسک هایی ازجمله ریسک هایی که خیلی قابل کنترل نیستند. مثل سرمازدگی و خشکسالی ها و یا بیماری های خاصی در دام و طیور که نیاز است که یک حمایت بیمه ای داشته باشند. در این زمینه برای تمام زیربخش هایی که در بخش کشاورزی فعال هستند مثل محصولات زراعی، محصولات باغی، دام، طیور، آبزیان، گلخانه ها، محصولات سبزی و سیفی، منابع طبیعی، برای همه اینها شرایط بیمه ای فراهم است. سال به سال موارد بیمه ای می خواهد اضافه تر شود. به طوری که ما برای زیربخش دام و طیور به صورت صددرصد فعالیت ها و در بخش گل و گیاه بالای 92 تا 95 درصد که خودشان تمایل داشته باشند می توانند مراجعه کنند و بیمه شوند و شرایط برایشان وجود دارد. برای هر محصول یا تولیدی هم که دارند ما انواع طرح ها داریم با انواع پوشش ها، خطرات، حق بیمه های متفاوت، یک سبد گسترده ای وجود دارد که حسب نیاز افراد یا با توجه به نوع محصولی که تولید می کنند یا در جغرافیایی که هستند می توانند انتخاب کنند و بیمه کنند و هر ساله گروه هایی به این سمت می آیند و بیمه می کنند. سال گذشته تقریباً نزدیک به 1 میلیون و 500 هزار نفر کشاورز در تمام زیربخش هایی که اشاره کردم خدمت شما مراجعه کردند و بیمه را از ما دریافت کردند که این تعداد تحت پوشش بیمه بودند. اینکه چه مقدار بیمه شده است این برمی گردد به اینکه در هر زیر بخش به چه شکل است مثلاً در کنترل طیور تقریباً بالای 95 درصد تولیدکنندگان کشور بیمه هستند. می دانید که طیور یک قانونی بیمه دارد همه جوجه ها بیمه می شوند و ضریب بیمه بالایی دارد. جوجه یکروزه با بیمه است که وارد مدار پرورش می شوند. در قسمت دام هم بیمه اجباری از دو سال پیش ابلاغ شده است هماهنگی شده است بین سازمان های مختلف مثل سازمان دامپزشکی، سازمان شیلات، سازمان عشایری، یک سازوکارهایی را ایجاد می کنند برای عزیزان در قبال بیماری های فراگیر یا مشترک انجام شود در این زمینه ما ضریب نفوذ حدود 25 درصدی را در کشور داریم. که از نظر بیمه ای می شود گفت در این زیربخش در این سالی که گذشت 1401 رکورد نفوذ است در این زمینه با 25 درصد. خبر خیلی پایین تر بود در این یکی دو سال به 25 درصد رسیده است.

سؤال: الان گفتید اجباری است. چرا ما ضریب نفوذ 25 درصدی هستیم با این اجباری که شاهد هستیم آن هم در بخش دام؟

مهندس حدادنژاد: بیمه اجباری دام بیمه بسیار مهمی است از نظر سلامت و بهداشت و اقتصادی و حتی برای مردم در سطح کشور، ما یکسری بیماری ها را داریم که می تواند بین دام ها مشترک باشد یا حتی می تواند مشترک باشد با انسان، گرچه سازمان دامپزشکی برای کنترل این بیماری ها نیاز به رصد و نظارت جدی دارد وقتی بیمه می خواهد همگانی باشد شبکه نظارت بسیار قوی تر می تواند نظارت کند و اگر موردی ببیند در همان موقع می تواند حذف اش کن و یا اطلاع رسانی به مردم کند در نتیجه اجازه انتشار و گسترش بیماری را نمی دهد. ما اعتقاد داریم با این اتفاقی که افتاده است سلامت و حفظ امنیت غذایی ما در این زمینه محکم تر خواهد شد ضمن اینکه تولیدکنندگانی که درگیر این بیماری ها شوند متضرر زیاد نمی شوند ما در سالی که گذشت واحد بزرگ تولیدی داشتیم که حدود 1500 دام صنعتی را مجبور شد معدوم سازی کند شما فکر کنید اگر بیمه نبود 1500 دام صنعتی از یک دامداری اگر حذف شود چه اثرات بزرگی را برای تولیدکننده خواهد داشت. بیمه می تواند این را برگرداند به چرخه تولید و نگذارد که  این خلأ سرمایه گذاری ایجاد شود. اما خب این اجباری بودن در قسمت دام اجباری بودن از نظر ماهیت قانونی است و قانونی که تصویب شده و اجرا شده است اما از نظر گلوگاهی افراد باید مراجعه کنند برای بیمه کردن، یعنی اجباری بودن به این خاطر است که اگر سازمان دامپزشکی تشخیص دهد که دامی باید تلف شود و معدوم شود و حذف شود اگر بیمه نشده باشد دولت در قبال آن تعهدی ندارد تعهد از طریق بیمه است یعنی خود دامداران باید به این قضیه توجه کنند که به نفعشان است که بیمه باشند که در یک همچنین شرایطی قانوناً سازمان دامپزشکی باید دام آلوده را حذف کند.

سؤال: پس چرا خیلی استقابل نشده است. این سؤال سؤال مهمی است. اینکه شما می آیید اجبار می کنید در همین شرایط همان بحث 70 درصد و 30 درصد رعایت می شود درست است؟ ما در مورد تمام محصولات کشاورزی ما این شرایط را داریم.

مهندس حدادنژاد: قیمت ها قیمت هایی نیست مثلاً در بیماری اجباری دام. بسیار قیمت های ارزان قیمتی است چون کمک دولت هم در آن بسیار قابل توجه است و اجازه نمی دهد قیمتی که سرمایه گذار افزایش پیدا کند یا خیلی گران شود. یا خیلی تحت فشار قرار بگیرد.

سؤال: در مورد بسیاری از محصولات کشاورزی هم همینطور.

مهندس حدادنژاد: در دام هرچند به صورت اجباری است اما به صورت گلوگاه عملیاتی ندارد یعنی به این صورت نیست که دامدار مجبور شود که بخاطر دلایلی که کمک های دولتی یا تسهیلات دولتی بخواهد استفاده کند اجبار شود باید خود دامدار ما به این نتیجه برسد که این به نفع اش است و مراجعه کند برای بیمه. این نداشتن گلوگاه باعث می شود که همه همزمان این کار را نکنند. از یک طرف هم دسترسی ها مهم است که داشته  باشند و مطلع شوند خیلی مهم است که اینها بیماری هایی هستند که طول کمی دارند یعنی اینطوری نیست که همیشه دامدارها دچار آلودگی شوند شاید یک فردی دام هایش آلوده شود.

سؤال: اصلاً فرض کنیم در ده سال یکبار این اتفاق رقم بخورد ولی همان یکبار می تواند خسارت سنگینی را برای دامدار ایجاد کند. بحث اعتمادسازی است ما نمی توانیم بگوییم که خود دامدار باید بیاید مراجعه کند خودش اقدام کند این اعتمادسازی گویا شکل نگرفته است بنا به دلایل مختلفی، بحث ما روی دام است چون حالت اجباری دارد در سایر محصولات کشاورزی هم ما همین را شاهد هستیم این اعتمادسازی که صندوق بیهم محصولات کشاورزی باید ایجاد کند با توجه به این خدماتی که ارائه می دهد آن تسهیلاتی که به نوعی درنظر گرفته می شود برای صندوق بیمه کشاورزی و شرایطی را مهیا می کند که اگر خسارتی وارد شد بتواند آن را جبران کند و عملاً به چرخه تولید لطمه ای وارد نشود. اینها نکات مهمی است یعنی پشت پرده قضیه نکاتی است که خیلی مهم است اما اینکه ما نتوانستیم اعتمادسازی را ایجاد کنیم برای دامدارمان برای کشاورزمان برای باغدارمان نکته مهمی است که صندوق بیمه کشاورزی باید بیشتر به آن توجه کند و بداند چرا این اتفاق رقم نخورده است از چه ابزارو راهکاری می تواند استفاده کند تا این اعتمادسازی را ایجاد کند و گسترش دهد.

مهندس حدادنژاد: موضوع بیمه دام، در این زمینه هایی که اشاره داشتید نسبت به محصولات زراعی یا باغی یا محصولاتی که بیمه اجباری رویش نیست یک تفاوت های معناداری وجود دارد. البته عرض کردم در طی این دو سالی که شروع شده است ما ضریب نفوذمان در قسمت دام حدود 25 درصد در سطح کشور رسیده است یکنواخت هم نیست. که قبلاً این زیر 6 درصد بوده است در مین دو سال خیلی به سرعت تغییر کرده است اما واقعیت این است که در قسمت بیمه اجباری مؤلفه هایی که شما فرمودید در مورد اعتمادسازی تقریباً ایجاد شد بخاطر اینکه نرخ ارزانی دارد یا تعهد ما یا قیمت هایی که پرداخت می شود قیمت های واقعی است و به روز است و سرعت پرداخت هم با توجه به شرایط قانونی اش خیلی بالا است یعنی تقریباً به روز است یعنی به محض ایکه پرونده ای تشکیل می شود امکان پرداخت غرامت اش هست و پرداخت می شود و در مسیر خودش است.

سؤال: در این مسیر گلایه ها زیاد است. در استان های مختلف ما می خوانیم که اتفاقی که می افتد آن پرداخت نشدن به موقع خودش باعث نارضایتی می شود. ضمن اینکه 70 درصد سهم دولت است و عملاً آن 30 درصدی که بیمه گذار پرداخت می کند شاید خیلی تأثیرگذار نباشد در مورد اینکه صندوق بیمه به موقع بتواند این پرداخت ها را انجام دهد و رضایتی را ایجاد کند این هم منجر می شود به همان اعتمادسازی که در سال های پیشرو هم باز شاهد فعالیت بیمه گذارها باشیم.

مهندس حدادنژاد: در قسمت بیمه اجباری مان در قسمت دام و طیور ما تأخیر در پرداخت از 6 سال گذشته تا به امروز تقریباً تأخیری نداریم. شاید امسال گهگاهی شنیده باشید تأخیر در پرداخت وجود دارد حق بیمه های ما براساس پرداخت ما براساس درآمد و حق بیمه هایی است که می گیریم که حدود 70 درصد برعهده دولت است و 30 درصد کشاورزان و بیمه گذاران پرداخت می کنند از این محل تأمین می شود. معمولاً حضور دولت احتمال دارد تأخیر به وجود بیاید در قسمت تأمین اش خب غرامت ها در قسمت پرداخت را تحت تأثیر قرار می دهد اما در ارتباط با دام و طیور، با توجه به اینکه اینها باید به صورت روزمره کار انجام شود و هیچ وقت سیستمیک اتفاق نمی افتد در این زمینه مثلاً یک خشکسالی نمی آید و 9 استان را دربر بگیرد یا مثلاً سرمایی بیاید یا مثلاً 11 استان ما را کامل تحت تأثیر قرار دهد در نتیجه امکان پرداخت های به موقع وجود دارد در قسمت دام و طیور که دارد اتفاق می افتد و سرعت رشدش هم نسبتاً مناسب بوده است. یک نکته ای عرض کنم، در ارتباط با ضریب نفوذ در بخش کشاورزی تجربه هم وجود دارد یعنی ما یک بیمه هایی داریم به صورت اختیاری که افراد در صورت تمایل مراجعه می کنند این موضوع شانس در سایر زیربخش ها اختیاری است آن قسمتی که در ارتباط با سیاستگذاری سرمایه گذاری یک کشور قرار می گیرد در بخش کشاورزی. الان چند سالی است محصولات استراتژیک یا برنامه های اصلی شان برمی گردد به بیمه های فراگیر و اجباری و همگانی، در قسمت های بیمه های اختیاری ما، در سطح جهان هم معمولاً ضریب نفوذ زیر 20 درصد است و ضریب نفوذ بالای  20 درصد ضریب نفوذ بالایی حساب می شود اما ما خیلی کشورهایی داریم که در این 20 سال اخیر توجه شان به آن سمت رفته است که محصولات اساسی شان را اجازه نمی دهند به مرحله خطرات سالیانه قرار بگیرد با سازوکارهایی بیمه های اجباری را با الزامات اجرایی انجام می دهند تا مرز حتی 80 یا 90 درصد هم ضریب نفوذ ایجاد می شود در آن شرایط. این کار فقط در قسمت تی بوده است در کشور ما درحال انجام شدن است.

سؤال: در مورد اینکه پرداخت ها دیر داده می شود بیشتر در مورد محصولات زراعی و باغی است مثلاً در مورد سرمازدگی فروردین ماه آیا پرداخت ها انجام شده است؟

مهندس حدادنژاد: در مورد محصولات زراعی و باغی دو نکته وجود دارد یکی اینکه ما وقتی خسارت اتفاق می افتد و محصول را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث کاهش محصول می شود، در فروردین ماه می تواند زمستان سال گذشته اتفاق افتاده باشد. این قراردادهای بیمه مطابق است با دوره تولید یک محصول است مثلاً گندم در اوج خرداد یا تیرماه این گندم روی زمین است تا برداشت شود یا یک محصول باغی شاید تا مهر و آبان روی درخت باشد تا بخواهد برداشت شود اما سرما در فصل بهار خورده است باقی محصول هنوز روی درخت هست و احتمال دارد باز دچار خسارت دیگری شود مثلاً تگرگ یا طوفانی اتفاق بیفتد در طول دوره رشد، و در پایان است که باید ببینیم که در نهایت آن مقدار سهمی که سایر عواملی که احتمال دارد در ادامه بیاید در نهایت باعث چقدر خسارت شده است اندازه گیری دقیق برای تعیین درصد خسارت در زمان های پایانی تولید است فروردین اگر خسارت بخورد همانجا نمی شود تشخیص داد که چند درصد خسارت خورده است و باید اجازه دهند گیاه بتواند خودش را بازپروری کند هم بتواند خودش را جبران کند تا حدی و هم احتمال دارد که الان خسارت عددی شده است و دوباره خسارت دیگری بخورد با طوفان و غیره.... فرآیند و مجموع عوامل توسط محیطی که رویش است در پایان رشد و تولید اندازه گیری می شود. پس معمولاً ما در پایان قرادادهای مان که محصولات پاییز است و محصولات تابستان یا محصولات بهاره محصولات باغی در پاییز قابل اندازه گیری است و بعد از آن است که پرونده غرامت تکمیل می شود که اگر وجوهات دولتی هم همان موقع تأمین شده باشد متناسب با آن پرداخت می کنیم. ضمن اینکه اگر زمانی تأخیری در این زمینه ایجاد شود اجازه نمی دهیم که برای سال بعد فرد متقاضی بیمه است نداشتن غرامت باعث شود که نتواند سال بعدش را بیمه کند و می تواند از غرامتی که برایش تعیین شده....

سؤال: به نظر خودتان این رویه رویه درستی است؟ اینکه مثلاً محصول در فروردین ماه سرمازده شده باغدار خسارت دیده است و ما بگوییم صبر داشته باش تا پایان سال زراعی برسد و ما برآورد کنیم و در مورد کارشناسی ها هم حرف زیاد است، ولی اینکه بعد از آن بیاییم تازه برآورد کنیم غرامت مشخص شود ایکه چقدر می خواهیم پرداخت کنیم با آن کارشناسی که صورت می گیرد بیاییم سراغ اینکه دولت جقدر پرداخت می کند چقدر بیمه گذارها پرداخت کرده اند و تأمین مالی هم یک بحث دیگر تازه د راین شرایط بگوییم سال بعد هم  بیاید و محصول اش را بیمه کند. این رویه رویه درستی است؟

مهندس حدادنژاد: از نظر فنی درست است آن قسمت تعیین خسارت اش به دو دلیلی که عرض می کنم. ما دوست نداریم از رویه نادرست استفاده کنیم، از رویه درست استفاه می کنیم فرمایش داشتید اول سال بهار امسال دچار خسارت شوند، ما به او می گوییم اموراتت را بگذران تا پاییز بیا و خسارتت را بگیر، وقتی در ابتدای سال وقتی خسارتی اتفاق می افتد مثلاً محصولی 30 درصد از بین می رود اگر از بین نمی رفت موجب درآمدش نمی شد که، درآمد در آخر همین دوره است که تأمین می شود. درست است؟ گل در روی درخت که درآمدی نمی آورد این گل باید میوه شود در آخر پاییز تا به درآمد برسد. پرداخت غرامت در پایان دوره مصادف است با زمان برداشت محصول و زمان درآمد قابل پیش بینی برای کشاورز این از نظر زمانی، اما از نظر فنی، مثلاً گندم اگر آسیب ببیند قسمتی از خودش را بازسازی می کند و جبران می کند یا مثلاً محصولات باغی یک به هشتاد یا یک به نود هم هست اگر 20 گل از بین برود باقی جبران عملکرد نمی کنند. تعیین دقیق فنی از درصد خسارت با توجه به نوع محصولات و نوع خطری که اتفاق افتاده است واقعاً نیاز دارد در زمان های طلایی خودش اندازه گیری شود. اما از نظر ریالی ضرری متوجه بیمه گذار نمی شود چون قرار بوده است خودش هم همان در مقطع برداشت به درآمد برسد. در قسمت تأمین منابع را ما متوجه کشاورز نمی کنیم متوجه دستگاه است که خودش دنبال بودجه است که تأمین کند و انجام دهد.