۱۴ پژوهشگر ایرانی در زمره پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد برتر دنیا در سال ۲۰۲۲

به گزارش خبرگزاری صداوسیما به نقل از روابط عمومی وزارت علوم ، دکتر سید احمد فاضل‌زاده رئیس ISC با اشاره به اینکه هرساله شرکت کلاریویت آنالیتیکس به معرفی برترین پژوهشگران پر استناد دنیا (HCR) می‌پردازد گفت: این فهرست سالانه، پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی را که دارای تأثیر گسترده و معناداری هستند، شناسایی می‌کند.

این تأثیر در انتشار مقالات پر استناد آن‌ها در طول یک دهه گذشته منعکس شده است. این پژوهشگران به نسبت جمعیت کل پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی دنیا، یک در هزار یا به عبارتی یک دهم درصد (۰.۱%) برتر هستند.
وی افزود: تعداد استناد‌های مقالات پر استناد (Highly Cited Papers) یکی از معیار‌های اصلی انتخاب برترین پژوهشگران پر استناد دنیا بوده است. این مقالات بر اساس استنادات دریافتی، جزو یک درصد برتر در یک یا چند حوزه موضوعی در پایگاه وب آو ساینس (WOS) هستند. پژوهشگران مطابق با فهرست پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI) در ۲۱ حوزه موضوعی انتخاب شده‌اند. همچنین از سال ۲۰۱۸ به بعد، پژوهشگرانی که در چند حوزه به صورت همزمان (Cross-Field) فعالیت می‌کردند نیز تحت یک رشته جداگانه طبقه‌بندی شده‌اند.
فاضل زاده ادامه داد: علاوه بر این، تمام فعالیت‌های علمی بین‌المللی ۱۰ ساله اخیر پژوهشگر از جمله تعداد مقالات، تعداد استنادها، تعداد مقالات پراستناد، تعداد استناد به مقالات پر استناد مورد بررسی قرار گرفته و همچنین مسایلی نظیر رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، رعایت میزان خوداستنادی در حد قابل قبول و نیز مقالات باز پس‌گیری شده در این ارزیابی موثرند.
رئیس ISC گفت: بر این اساس، ۷۲۲۵ نفر به عنوان برترین پژوهشگر پر استناد دنیا در سال ۲۰۲۲ انتخاب شده‌اند که برخی در بیش از یک حوزه موضوعی فعالیت داشته‌اند، اما به صورت انفرادی تعداد پژوهشگران برگزیده ۶۹۳۸ نفر است. از بین ۷۲۲۵ نفر، تعداد ۳۲۴۴ نفر در چند رشته به صورت همزمان (چند رشته‌ای) و ۳۹۸۱ نفر در یکی از رشته‌های موضوعی به عنوان پژوهشگر پر استناد انتخاب شده‌اند. تعداد پژوهشگران انتخاب شده از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است که علت آن، تفاوت در تعداد کل پژوهشگران در رشته‌ها است. به عنوان مثال از رشته ریاضی ۵۲ نفر و از رشته پزشکی بالینی ۴۶۶ نفر در سال ۲۰۲۲ انتخاب شده‌اند که این تفاوت ناشی از تفاوت در اندازه رشته‌ها یا به عبارت دیگر تعداد پژوهشگران هر رشته است.
فاضل‌زاده گفت: تعداد برترین پژوهشگران پراستناد دنیا در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ به ترتیب حدود ۶۶۰۰ و ۶۴۰۰ بوده است؛ بنابراین در فهرست سال ۲۰۲۲ حدود ۶۰۰ پژوهشگر بیشتر انتخاب شده‌اند که مبتنی بر افزایش تعداد کل پژوهشگران برتر دنیا بوده است.
وی ادامه داد: از جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۲ تعداد ۱۴ پژوهشگر برتر در لیست پژوهشگران پراستناد برتر دنیا قرار گرفته‌اند. لیست کامل پژوهشگران (به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی) با ذکر وابستگی سازمانی و حوزه موضوعی آن‌ها در جدول ۱ ذکر شده است. حضور پژوهشگران برتر کشور به ترتیب در حوزه‌های موضوعی چند رشته‌ای (۱۰ نفر)، علوم کشاورزی (۲ نفر)، ریاضیات (۲ نفر) و شیمی (۱ نفر) بوده‌اند.
رئیس ISC در ادامه افزود: همانطور که در جدول ۱ مشاهده می‌شود، در این فهرست نام دکتر حسن کریمی مله دو بار (حوزه موضوعی علوم کشاورزی و شیمی) ذکر شده است. ضمناً در فهرست اعلام‌شده برخی از پژوهشگران با بیش از یک وابستگی سازمانی متعلق به یک یا دو کشور ظاهر شده‌اند. به عنوان مثال دو نفر در این فهرست (دکتر نصرت‌اله وزیری، دانشگاه تهران و دکتر حسن کریمی مله، دانشگاه صنعتی قوچان) وجود دارند که کشور ایران به عنوان وابستگی دوم ذکر شده است.

جدول ۱- پژوهشگران (با وابستگی ایران) حاضر در لیست برترین پژوهشگران پر استناد دنیا - ۲۰۲۲



پژوهشگران برتر جهان اسلام
رئیس ISC اظهار داشت: در لیست برترین پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد دنیا سال ۲۰۲۲، نام ۱۳ کشور اسلامی (تن‌ها با در نظر گرفتن وابستگی اول) مشاهده می‌شود که سهم آن‌ها حدود ۲ درصد از کل پژوهشگران برتر دنیا می‌باشد. کشور عربستان با ۱۰۸ نفر، ایران و مالزی با ۱۲ نفر، ترکیه با ۶ نفر و قطر با ۵ نفر بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را در میان کشور‌های اسلامی دارند. آمار کل تعداد پژوهشگران برتر جهان اسلام در جدول ۲ ارایه شده و این افراد به ترتیب حروف الفبا از کشور‌های اردن، امارات متحده عربی، ایران، بنگلادش، ترکیه، تونس، عربستان سعودی، قطر، کویت، لبنان، مالزی، مراکش و مصر هستند.

جدول ۲ - تعداد پژوهشگران پر استناد برتر کشور‌های اسلامی در سال ۲۰۲۲


فاضل زاده گفت: وابستگی سازمانی اول ۱۰۸ پژوهشگر پراستناد (یک دهم درصد (۰.۱%) برتر) دنیا (HCR) ۲۰۲۲ مربوط به کشور عربستان است که از این بین، وابستگی سازمانی دوم ۸۱ نفر آن‌ها مربوط به سایر کشور‌ها از جمله چین، اسپانیا، ایتالیا، انگلستان، آلمان، هند، پاکستان، ترکیه، مصر، آمریکا و ... است؛ بنابراین واضح است که تمامی این افراد ملیت کشور عربستان را نخواهند داشت. از این رو پروفایل تمامی پژوهشگران عربستانی موجود در این فهرست، در سایت‌­های مختلف از جمله پایگاه WOS، سایت دانشگاه مربوطه و ... مورد بررسی و تحلیل دقیق‌­تری قرار گرفت.

طبق نمودار ۱، در مجموع ۹۱ پژوهشگر (حدود ۸۴ درصد) با وابستگی کشور عربستان در این فهرست، غیر بومی و به کشور‌های دیگر نیز وابسته هستند که بیش از نیمی (حدود ۵۹ درصد) از آن‌ها فقط وابسته به چند کشور چین، اسپانیا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، هند، ترکیه، انگلستان، پاکستان و مصر است؛ بنابراین تنها ۱۷ پژوهشگر (نزدیک به ۱۶ درصد) در حال حاضر فقط با وابستگی سازمانی کشور عربستان هستند گرچه تعدادی از این پژوهشگران هنوز ملیتی غیر بومی دارند، اما در سال­‌های اخیر تولیدات علمی خود را تنها با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر کرده­اند و این در حالی است که (۱۰۰ درصد) تمامی پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران، دارای ملیت ایرانی می‌باشند.

وی ادامه داد: لازم به ذکر است، اگرچه عربستان با هدف بهبود جایگاه علمی خود در دنیا، سرمایه‌گذاری مناسبی جهت جذب دانشمندان پر استناد انجام داده است، ولی همانطور که اشاره شد این دانشمندان به صورت نیابتی تولیدات علمی خود را با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر نموده‌­اند. سهم واقعی دانشمندان با وابستگی سازمانی کشور عربستان در آخرین فهرست پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد (۰.۱%) برتر دنیا (HCR) سال ۲۰۲۲، ۱۷ نفر و نزدیک به جایگاه جمهوری اسلامی ایران است.

رئیس ISC گفت: دانشگاه هاروارد با ۲۳۳ پژوهشگر، آکادمی علوم چین با ۲۲۸ پژوهشگر و دانشگاه استنفورد با ۱۲۶ پژوهشگر سه سازمانی هستند که بیشترین تعداد پژوهشگران برتر یک دهم درصد دنیا را در اختیار دارند.

کشور‌های آمریکا، چین، انگلستان، آلمان، استرالیا، کانادا، هلند، فرانسه، سوئیس و سنگاپور بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را دارند. آن‌ها به ترتیب ۲۷۶۴، ۱۱۶۹، ۵۷۹، ۳۶۹، ۳۳۷، ۲۲۶، ۲۱۰، ۱۳۴، ۱۱۲، و ۱۰۶ پژوهشگر برتر را در اختیار دارند که حدود ۸۳ درصد پژوهشگران برتر دنیا می­‌باشد.

فاضل زاده افزود: پژوهشگران پر استناد، کیفی­ترین مقالات علمی دنیا و با بیشترین استنادات دریافتی را به خود اختصاص داده‌­اند و لذا در حوزه موضوعی تخصصی خود به عنوان پژوهشگر موثر در سطح بین المللی شناخته و معرفی شده­­اند. اما باید در نظر داشت که فقط یکی از معیار‌های ارزیابی تاثیرگذاری پژوهش، تعداد استناد می‌­باشد. امروزه مؤثر بودن فقط در تعداد استناد‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه رفع مشکلات جامعه و اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی، فنآورانه و نوآورانه از سایر ابعادی هستند که می­‌بایست مورد توجه پژوهشگران قرار گیرند.
پژوهشگران ایرانی پر استناد یک دهم درصد (۰.۱%) برتر (HCR) در سال­‌های مختلف در نمودار ۲ نشان داده شده است.