شتر فرصتی برای درآمد زایی و اشتغال

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه مجله کشاورزی رادیو اقتصاد با موضوع صنعت پرورش شتر در ایران میزبان جناب آقای مهندس علی کاظمی، معاون محترم مرکز اصلاح نژاد دام و بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی بود تا پاسخگوی سئوالات باشند.

سئوال: از پرورش شتر در ایران بفرمایید که الان در کشورمان در چه استان هایی این صنعت فعال است؟

 کاظمی: پرورش شتر یک سابقه بسیار دیرینه و بیش از چندین هزار ساله در کشورما دارد در 22 استان کشور پرورش شتر صورت می گیرد که 80 درصد این جمعیت در استان های شرق و جنوب شرق کشور فعالیت پرورش شتر درحال انجام است.

سئوال: الان به روش سنتی پرورش داده می شود یا صنعتی؟
کاظمی: عمده پرورش شتر در داخل کشور غالباً به شکل سنتی است در واقع می شود گفت که محصولات ما محصولاتی که بیشتر خود معیشتی و به مصارف خانوار بهره بردار می رسد اما در سال های اخیر با اقداماتی که معاونت بهبود تولیدات دامی وزارتخانه و مرکز اصلاح نژاد به طبع آن انجام داده اند تولیدات مان به صورت صنعتی وارد سبد کالای مردم شده است و فرهنگ سازی هایی که صورت گرفته است شیر شتر را به شکل دم شتر و فرآورده هایی ازجمله گوشت هم معمولاً مورد مصرف قرار گرفته است. البته عرض کنم که پرورش به شکل صنعتی و در غالب زنجیره های تولید شکل گرفته است که پروانه هایی در این خصوص صادر شده است و یا موارد درحال انجام است در ظرفیت های بزرگ سایز مثلاً در ظرفیت های هزار تا 2 هزار نفر شتر در شمال شرق کشور و این مجوزها داده شده است.

سئوال: مزیت های صنعت شترداری مخصوصاً از لحاظ اقتصادی را بفرمایید.
 کاظمی: ما در سال های اخیر همانطور که استحضار دارید با خشکسالی و کاهش نزولات جوی مواجه هستیم. کشور ما هم بیش از 2 سوم آن 75 درصد و بیش از آن را مناطق بیابانی خشک و نیمه خشک معمولاً تشکیل می دهد. به طور کلی این حیوان می تواند در این رابطه به ما در مباحث پدافند غیرعامل بسیار کمک کند. حیوانی است که نیازی به نهاده های دامی وارداتی ندارد دامی است که در شرایط بسیار سخت در برابر کم آبی و حتی آب های شور مقاومت می کند بنابراین در این گستره بیش از 55 تا 60 میلیون هکتار مراتع فقیری که در کشور داریم ما به راحتی می توانیم تا سقف 400 هزار الی 450 هزار نفر شتر را به طور متوسط در هر هکتار 1 شتر لحاظ کنیم با توجه به سطح فقیر بودن مراتع آن قابل پرورش است کما اینکه این شتر در پرورش پیدا کند در مراتع می تواند منجر به رستن گیاهان مرتعی و احیای مراتع بشود می تواند شیر و گوشت مورد نیاز را برای آن خانوارهای بهره بردار و حتی می تواند برای مصارف صادرات محور هم حتی تولید کند که یک ارزش افزوده قابل توجهی دارد. عرض کنم که ارزش اقتصادی یک کیلو گرم چون بحث صادرات را مطرح کردم، اگر شیرخشک شتر را تولید کنیم و صادرات داشته باشیم که قبلاً مقدار اندکی صورت گرفته است، یک کیلوگرم شیرخشک شتر در روش غیر تصعیدی البته روش اسپرایدرایدر یعنی شیرخشکی که تولید می شود، این حداقل 40 یورو ارزش هر کیلو گرم شیرخشک شتر است و شیرخشک روش تصعیدی که حتی قابلیت مصرف می تواند برای نوزادان و سنین بزرگسال در هر سنی داشته باشد تا 80 یورو از کشور ما خریداری می کنند. بنابراین این حیوان می تواند یک فرصت قابل توجهی هم برای درآمدزایی و هم برای تولید اشتغال بدون استفاده از هیچگونه نهاده وارداتی و یا ساختمان یا تأسیساتی که آن امکاناتی که برای مصالح سختی که مورد نیاز است کمترین نیاز را دارد.

سئوال: چرا از این ظرفیت به خوبی استفاده نمی شود. این ظرفیت خیلی خوبی است که ما بتوانیم شیرخشک شتر را صادر کنیم با قیمت خیلی خوبی، چرا از این ظرفیت استفاده نمی شود؟ و اینکه آیا سرمایه گذاری در این بخش استقبال می شود سرمایه گذاران حمایت می کنند.
 کاظمی: تولیدات شتر کلاً در سه بخش تقسیم می شود. یکی شامل شیر است که ما هنوز سهم شیرمان بسیار کم است حدود 15 هزار تن ما شیر شتر داریم که بخش اندک آن وارد چرخه بازار مصرف غیر از خانوارهای بهره بردار می شود بخش دیگر عمدتاً گوشت است شترهای کشور ما عمدتاً گوشتی هستند یک بخش را هم به صورت جماز که معمولاً برای مسابقه و زیبایی و از این کارها و موارد گردشگری و اکوتوریسم و مباحث جهانگردی و ایرانگردی می شود از این شترهای جماز استفاده کنیم. علت اینکه صنعتی نشده است یا اینکه تولیدات به شکل در صنایع تبدیلی هدایت نشده است، کاهش مقدار تولید شیر در داخل کشور است یعنی مقدار شیری که از شترها تولید می شود کم است و پراکندگی دارد این نیازمند این است که وزارت جهاد کشاورزی زنجیره های تولید در دستور کارش است که ما این را در دستور کار قرار داده ایم مجوزهای لازمه صادر می شود مراتع مورد نیاز با هماهنگی هم معاونت زراعت امور اراضی و سازمان های جنگل ها و مراتع دراختیار اینگونه متقاضیان قرار می گیرد که هم کمک می کنند به مباحث احیای مراتع و هم تولید شیر و گوشت، چون واحدهای ما خردمعیشت هستند معمولاً به طور متوسط کشور بین 10 تا 15 نفر شتر مولد پرورش می دهند، ساماندهی این تولیدات بخاطر خورده پایه یک مقدار کار را مشکل کرده است.

سئوال: تعداد دام شتر در کشورمان 10 سال گذشته کاهش پیدا کرده است وزارت جهاد کشاورزی برنامه مشخصی برای این موضوع دارد تا توسعه پیدا کند این صنعت؟
 کاظمی: ما در دهه 1330 براساس گزارشاتی که داریم در کشور حدود 900 هزار نفر شتر داشته ایم این روند کاهشی داشته است در قبل از انقلاب بعد بخاطر مباحث کشور و اتفاق هایی که افتاده است جنگ و این مسائل یک روند کاهشی داشته ایم اما در سال های اخیر یک جمله را عرض کنم، شترهای مولد شیری کشور رقم کمتر از 3 هزار نفر داشته ایم اما امروزه جمعیت شتر مولد شیری کشور، به بیش از 15 هزار نفر رسیده است استقبال خیلی خوبی را شده است با توجه به حمایت هایی که در به پشتیبانی و حمایت از مزارع شترداری بازاریابی و معرفی محصولا ت و کیفیت محصولات شتر حتی گوشت شتر را الان کشورهای حوزه خلیج فارس، ما اگر ما شرایط را یک مقدار کنترل شده رعایت نکنیم، علاقمندان بسیار زیادی را دارد که الان زمینه های صادراتی هم برای شتر فراهم شده است که شترهای پیر و مازاد و آنهایی که آمیخته هستند بین دو کوهانه و تک کوهانه را بتوانیم صادر کیم و جنبه درآمدزایی و ارتقای سطح اقتصاد شتردارها را فراهم کنیم که موجب روفق این صنعت شویم.

سئوال: ترویج آموزش به بهره برداران چقدر می تواند کمک کند به این صنعت؟
 کاظمی: ازجمله عواملی که توانسته است کمک کند به تکثیر جمعیت شترهای شیری همین بحث آموزش و ترویج بود چون اکثر مردم ما ممکن است محصولات شتر و کیفیت گوشت شتر و اهمیت شیر شتر را خیلی نشناسند، این لازم است که تلاش هایی که صورت گرفته است کافی نیستند و لازم است که فعالیت های بیشتری در این عرصه با همکاری صداوسیما و معاونت ترویج وزارتخانه صورت بگیرد من یک موردی را هم عرض کنم من انتظار دارم که در آینده ای نزدیک در بحث تکنیک ها و فناوری های نوین در بحث بیوتکنولوژی تولیدمثل در کشور ما انشاالله بتوانیم در آینده ای نزدیک جزء کشورهای تراز اول قرار بگیریم که الان اقدامات خوبی را در مرکز اصلاح نژاد دام درحال انجام است که انشاالله در ماههای آتی حتماً دعوت می کنیم که این گزارش خبری به اطلاع مردم عزیز برسد.

سئوال: چقدر متخصص داریم در حوزه پرورش شتر در کشورمان؟
 کاظمی: در بخش تولید مثل اندک است اما در بخش اصلاح نژاد به اندازه کافی است.

سئوال: در رابطه با صادرات و واردات آیا مجوز صادرات این گوشت شتر یا محصولات شتر را داریم؟
 کاظمی: بله چه برای گوشت یا برای صادرات شتر، معمولاً عمده متقاضیان ما به صورت دام زنده خواهان واردات از کشور ما هستند. بله اخیراً ما دو مجوز هم صادر کرده ایم.

سئوال: درخصوص واردات گوشت با توجه به اینکه گوشت شتر را می توانیم در کشور بیشتر داشته باشیم و اینکه واردات گوشت قرمز را ما انجام می دهیم درحالی که می توانیم از گوشت شتر بیشتر استفاده کنیم این موضوع را مدنظرتان دارید و برنامه ای برای این ماجرا اندیشیده اید؟
کاظمی: در بحث امنیت غذایی یکی از برنامه های اقدامی مرکز اصلاح نژاد دام تلاقی بین شترهای دو کوهانه و تک کوهانه است که این ظرفیت در کشور ایجاد شده است. خوشبختانه پرورانندگان ما برای پرورش شتر و فرزندان شترداران و پرورش دهندگان شتر الان به این عرصه روی آورده اند حتی دانش آموخته ها ما بنابراین در بحث تأمین گوشت یکی از موارد اقدامی ما در بحث امنیت غذایی توجه به گوشت شتر است. ما بایستی سامانه های مرتعی مان را چون دامی است وابسته به مرتع، این باید مرتع غنی ایجاد کنیم تا بتوانیم تولیدات غنی و با توان تولید بالا را برای کشور ایجاد کنیم. این نباشد که بگوییم که چون ما گوشت وارد می کنیم، صادر نکنیم برای ثروت سازی توسعه و رونق و معرفی توان تولید کشور، لاجرم در کنار واردات صادرات لازم است. اما در مواردی که برای کنترل بازار اقدامات لازم و هماهنگی های لازم با دستگاه های ذیربط صادرات به شیوه کنترل شده است یعنی این نیست که مباحث مربوط به مصارف داخل را لحاظ نکنیم چندین سال بود که محدودیت بود و نگرانی هایی برای پرورش دهندگان ما داشت. ما یکسری شترهایی داریم پیر و کهنسال هستند اینها گوشت شان چون فیبری می شود قابلیت هضم خوبی ندارد در آشپزی می گویند گوشت اش سفت است کشورهای حوزه خلیج فارس بازارهای مصرف خوبی برای اینگونه شترها هستند. با قمیت های خیلی خوبی هم می خرند ما اینها را می توانیم با حفظ منابع ژنتیکی کشور و به صورت کنترل شده صادر کنیم به این صنعت اعتبارات کمک کند.

سئوال: اگر کسی بخواهد وارد این عرصه و صنعت شترداری بشود برای ایجاد انگیزه آیا تسهیلاتی برای این صنعت شترداری درنظر گرفته اید؟
 کاظمی: ما هم تسهیلات برای این صنعت متقاضیان پرورش شتر درنظر گرفته ایم و جزء اولویت های ما است بخصوص در غالب زنجیره های تولید که بتوانند آن فضای آن خلأای که ایجاد می شود بین بازار مصرف و تولید اینها در قالب زنجیره بیشتر مورد توجه و حمایت ما است که هم می توانند به مباحث زیست محیطی کمک کنند در احیای مراتع و هم می توانند به افزایش تولید شیر و گوشت بپردازند که کاملاً مورد حمایت است.