مقاومت میکروبی؛ تهدیدی مهم برای سلامت عمومی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ دکتر نازلی نادر ضمن گرامیداشت هفته آگاه سازی در زمینه دارو‌های آنتی میکروبیال گفت: هدف این هفته افزایش آگاهی عمومی و جهانی درخصوص مقاومت میکروب‌ها به دارو‌های آنتی میکروبیال است که از معضلات جدی در درمان عفونت‌ها محسوب می‌شود.

وی با اشاره به این که هفته جهانی آگاهی سازی در زمینه دارو‌های آنتی میکروبیال از ۲۴-۱۸ نوامبر مصادف با ۲۷ آبان تا ۳ آذر برگزار می‌شود، شعار امسال این هفته را «همه با هم برای پیشگیری از مقاومت به دارو‌های ضد میکروبی» عنوان کرد.

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به تأثیر دارو‌های آنتی میکروبیال بر رشد میکروارگانیسم‌ها گفت: این دارو‌ها شامل آنتی بیوتیک‌ها یا دارو‌های ضدباکتری، ضدویروس، ضدقارچ و ضدانگل است که برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شود، اما مردم بیشتر با واژه آنتی بیوتیک آشنایی دارند که زیر مجموعه دارو‌های آنتی میکروبیال است.

این دکتر داروساز با اشاره به مقاوم شدن میکروب‌ها در برابر دارو‌ها افزود: وقتی باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها به طرقی تغییر یافته و دارو‌ها بر آن‌ها بی اثر باشد، مقاومت میکروبی رخ داده است و درمان عفونت‌ها را بسیار مشکل و یا غیرممکن می‌کند.

دکتر نادر مقاومت میکروبی را یکی از مهمترین تهدید‌ها برای سلامت عمومی ذکر کرد و گفت: محققان برآورد کردند که در سال ۲۰۱۹، مقاومت به آنتی میکروبیال‌ها عامل مرگ یک میلیون و ۲۷۰هزار نفر بوده است.

وی با اشاره به امکان انتقال ژن مقاومت به دارو‌های آنتی میکروبیال از باکتری مقاوم به باکتری حساس تأکید کرد: مقاومت میکروب‌ها به دارو‌های آنتی‌میکروبیال‌ها یک مشکل جدی برای سلامت جهانی است.

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: درمان نکردن فرد مبتلا به دلیل مقاومت میکروبی و همچنین انتقال میکروب‌های مقاوم به سایر افراد و شیوع مقاومت میکروبی دو موضوع مهم است که در هنگام مصرف آنتی بیوتیک‌ها باید به آن توجه شود.

دکتر نادر افزود: مقاومت میکروبی مشکلات زیادی برای فرد و جامعه ایجاد می‌کند که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به افزایش طول مدت بیماری، افزایش هزینه درمان، شیوع بیماری‌های میکروبی پیچیده‌تر و سختی درمان، افزایش مراجعه به پزشک اشاره کرد.

وی مشکلات موجود در کنترل عفونت بیمارستانی، افزایش ریسک اقدامات درمانی دیگر نظیر جراحی‌های بزرگ، شیمی درمانی، عمل پیوند عضو، تعویض مفصل و افزایش مرگ و میر ناشی از عفونت‌ها را از دیگر مشکلات مهم مقاومت میکروبی ذکر کرد.

عوامل مؤثر در بروز مقاومت میکروبی

این دکتر داروساز عوامل زیادی را در بروز مقاومت میکروبی مؤثر دانست و افزود: استفاده نا به جا و بیش از حد از دارو‌های آنتی میکروبیال در انسان‌ها، حیوانات و گیاهان نخستین علت است. تجویز و مصرف غیرمنطقی دارو‌ها و بی توجهی بیماران به درمان توصیه شده پزشک معالج و خود درمانی نیز از دیگر علل بروز مقاوت میکروبی است.

دکتر نادر استفاده غیرمنطقی از آنتی بیوتیک‌ها برای بیماری‌های ویروسی نظیر کرونا، آنفلوانزا و سرماخوردگی را منجر به بروز افزایش مقاومت میکروبی برشمرد و ادامه داد: در بیماری ویروسی تنها زمانی مجاز به تجویز آنتی بیوتیک در فرد مبتلا هستیم که بیمار هم زمان دچار عفونت باکتریایی نیز شده باشد.

عواقب افزایش مصرف دارو‌های آنتی میکروبیال

وی، افزایش مصرف دارو‌های آنتی میکروبیال را باعث افزایش بروز مقاومت میکروبی برشمرد و یکی از شایع‌ترین علل مراجعه کودکان به اورژانس را واکنش‌ها و عوارض ناشی از مصرف آنتی بیوتیک‌ها عنوان کرد.

اقدامات ضروری در صورت بروز عوارض جانبی دارو

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به احتمال بروز عوارض جانبی در اثر مصرف آنتی بیوتیک‌ها تأکید کرد: عوارض جانبی یا بروز حساسیت باید بلافاصله به داروساز یا پزشک اطلاع داده شود تا در صورت لزوم اقدام لازم درخصوص قطع یا تغییر دارو انجام شود.

عوارض جانبی شایع دارو‌های آنتی میکروبیال

دکتر نادر، جوش و ضایعات پوستی، سرگیجه، حالت تهوع، اسهال و بروز عفونت‌های قارچی فرصت‌طلب را از جمله شایعترین عوارض جانبی آنتی بیوتیک‌ها برشمرد.

وی تأکید کرد: در صورت بروز اسهال شدید یا واکنش‌های آلرژیک شدید باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه شود، زیرا اسهال شدید ممکن است نشانه عفونت کلستریدیوم دیفیسیل باشد و منجر به آسیب روده بزرگ و یا مرگ شود.

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی واکنش‌های آلرژیک شدید را نیز شامل خس خس سینه، کهیر، تنگی نفس و شوک آنافیلاکسی عنوان کرد که فرد مبتلا در ابتدا احساس می‌کند گلویش در حال بسته شدن یا خفگی است یا صدایش در حال تغییر است.

اقدامات مؤثر برای پیشگیری و کاهش بروز مقاومت میکروبی

دکتر نادر تجویز صحیح دارو توسط کادر پزشکی، مصرف صحیح دارو توسط بیمار و پیشگیری از ابتلا به عفونت را از عوامل مؤثر در پیشگیری و کاهش بروز مقاومت میکروبی عنوان کرد.

وی با اشاره به نقش مهم تجویز منطقی و صحیح دارو در پیشگیری از مقاومت میکروبی تأکید کرد: آنتی بیوتیک‌ها باید توسط پزشک و با توجه به بود یا نبود عفونت و داروی مؤثر بر عفونت تجویز شود.

توصیه به بیماران برای مصرف صحیح دارو

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این که مصرف صحیح دارو توسط بیمار می‌تواند به طور چشمگیر از بروز مقاومت میکروبی جلوگیری کند، توصیه کرد: هرگز دارو را بدون تجویز پزشک مصرف نکنند و دوره مصرف دارو را تا انتها ادامه دهند تا بهبودی کامل حاصل شود. دُزهای دارویی را منظم و سر ساعت مصرف کنند تا اثر مطلوب داشته باشند.

دکتر نادر افزود: بیماران از تجویز داروی خود برای دیگران اجتناب کرده و در مورد نحوه صحیح مصرف داروی آنتی میکروبیال از پزشک یا داروساز راهنمایی بخواهند.

وی گفت: برای جلوگیری از عوارض گوارشی باید قرص و کپسول‌های آنتی میکروبیال را با یک لیوان آب میل کنند و هنگام مصرف شربت‌های آنتی میکروبیال نیز از پیمانه مدرج استفاده شود.

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پیشگیری از ابتلا به عفونت را بهترین راهکار دانست تا نیازی به مصرف دارو نباشد و رعایت شیوه نامه‌های های بهداشتی، بهداشت شخصی، الگوی صحیح تغذیه، سبک زندگی سالم و دریافت به موقع واکسن‌های توصیه شده را برای پیشگیری از بروز عفونت مؤثر دانست.

درصورت فراموش کردن دُزهای دارویی چه باید کرد؟

دکتر نادر با اشاره به اهمیت مصرف منظم دُز دارو‌های آنتی میکروبیال گفت: درصورت مصرف نکردن سر وقت، احتمال شکست دارو درمانی و بروز مقاومت افزایش می‌یابد؛ بنابراین بهتر است افراد از روش‌هایی مثل آلارم ساعت برای یادآوری زمان مصرف استفاده کنند.

وی افزود: در صورتی که یک نوبت از دارو فراموش شد اگر نزدیک ساعت مصرف دُز بعدی نبود بلافاصله دارو استفاده شود و دُز بعدی نیز در همان ساعت مقرر مصرف شود. اما اگر نزدیک به زمان مصرف دُز بعدی بود تنها دُز بعدی سرساعت مقرر خود استفاده شود و از دو برابر کردن دُز مصرفی باید اجتناب شود.

کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عمده فعالیت واحد تجویز و مصرف منطقی دارو‌های معاونت غذا و داروی دانشگاه را بر افزایش آگاهی عموم مردم و کادر پزشکی متمرکز دانست و برگزاری میزگرد‌های تصویری (وبینار) آموزشی، آزمون‌های غیر حضوری و پیام‌های آموزشی را به عنوان برخی از این فعالیت‌ها معرفی کرد.

دکتر نادر با اشاره به این که مصرف آنتی میکروبیال‌ها علاوه بر خود فرد، سلامت همگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، گفت: امیدواریم با افزایش آگاهی مردم، شاهد کنترل و جلوگیری از مقاومت میکروبی و مشکلات جدی باشیم که برای سلامت مردم ایجاد کرده است.