بررسی عوامل مؤثر بر اجرایی نشدن قانون حفظ تغییر کاربری اراضی
رئیس گروه مطالعات طرحهای کالبدی دفتر حفظ کاربری اراضی کشاورزی گفت: اجرای ناصحیح قانون علت اصلی درست اجرا نشدن قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی است.
به گزارش
خبرگزاری صداوسیما، سهیل منصوری رئیس گروه مطالعات طرحهای کالبدی دفتر حفظ کاربری اراضی کشاورزی در گفتگو با برنامه «مجله کشاورزی» به بررسی عوامل مؤثر بر درست اجرایی نشدن قانون حفظ تغییر کاربری اراضی کشاورزی پرداخت.
مجری: گزارش کوتاهی از حوزه کاریتان میدهید.
منصوری: سازمان امور اراضی متولی تغییر کاربری اراضی کشاورزی در کشور است و مسئولیت اراضی ملی و مراتع به عهده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور است.
سازمان امور اراضی دو مسئولیت اصلی پیشگیری از تغییر کاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی و صدور مجوز برای تغییر کاربری اراضی کشاورزی که براساس قانون ضروری تشخیص داده شدهاند، برعهده دارد.
مجری: آیا در حوزه قانون و قانونگذاری نقص و کمبودی داریم؟ چراکه بخش عمدهای از زمینهای کشاورزی که اراضی حاصلخیزی داشت در سالهای گذشته به کاربریهای دیگر تبدیل شد.
منصوری: قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها سال ۱۳۷۴ تصویب شده و این تصور را به وجود میآورد که ما قبل از این قوانینی برای حفظ کاربری اراضی زراعی نداشتیم در حالی که ماده ۱۹ آئیننامه اجرایی قانون اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۰ در مورد حفاظت از اراضی کشاورزی بوده و یا قانون گسترش کشاورزی در قطبهای کشاورزی در سال ۱۳۵۵، یعنی تقریبا از ابتدای بحث اصلاحات ارضی قوانینی داشتیم که برخی از این قوانین تا حدی اجرا شدند و برخی دیگر مانند قانون گسترش کشاورزی در قطبهای کشاورزی به مرحله اجرا نرسیدند.
وجود ضعفهای قانونی علت عدم اجرای صحیح قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی بوده، اما به نظر میرسد مشکل اصلی که ما داریم در خود قوانین و مقررات نباشد، چرا که بیشترین مشکلات ما در اجرای قانون است. معتقدم اگر همین قانون درست و کامل اجرا شود بسیاری از مشکلات در حوزه حفظ کاربری به وجود نمیآمد و بعد از این هم به وجود نمیآید.
مجری: علت درست اجرا نشدن این قوانین چه بوده است؟
منصوری: اراضی کشور دارای سند است، منتهی مشکلی که الان به وجود آمده این است که برخی افراد زمینهایشان را بهصورت قولنامهای و غیررسمی به افراد مختلف فروختهاند، حالا ما میخواهیم به اراضی که خارج از قوانین و مقررات اتفاقات بسیاری روی آن افتاده، وجهه قانونی دهیم و برای همه آنها سند صادر کنیم. اگر این قانون را اجرا کنیم با یک مشکل مواجهیم و اگر اجرا نکنیم با مشکل دیگری روبرو میشویم.
مجری: مسلما اجرایی شدن آن بهتر است از اجرایی نشدن آن.
منصوری: به شرط و شروطی. اینکه هرکسی رفته زمینی خریده برای آن سند صادر کنیم، روش درستی نیست ولی روشهای خوبی وجود دارد که میتوانیم آنها را بهکار ببریم و بهرهوری را افزایش دهیم. اگر شتابزده عمل کنیم باید برای وضعیت موجود سند دهیم ولی اگر با اصول، تأمل و سیاست جلو برویم میبینیم که به نوع دیگری باید برخورد کنیم.
مجری: یکی از معضلات ما در حوزه کشاورزی به غیر از تغییر کاربری اراضی، خردشدن زمینهای بزرگ کشاورزی است. در علم کشاورزی یک اصلی وجود دارد که اگر زمین کشاورزی کوچک باشد نمیتوان انتظار بهرهوری بالایی داشت، برای این موضوع چه تدبیری اندیشیدهاید؟
منصوری: پدیده خرد شدن اراضی کشاورزی بسیار به پدیده تغییر کاربری اراضی کشاورزی نزدیک است، ترکیب این دو پدیده باهم موجب بهوجود آمدن پدیده سومی به نام پراکندگی اراضی کشاورزی میشود که ما در کشور به شدت با آن دست به گریبان هستیم.
زمینهای کشاورزی خرد و کوچک به دلیل محصول کم و هزینه باربری زیاد، برای کشاورزی مناسب نیستند. قوانین و مقررات متعددی برای جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی و اقتصادی وجود دارد ولی مشکل اصلی در اجرای این قوانین است همچنین وقتی زمین در ایران خُرد میشود و یا تغییر کاربری پیدا میکند، ارزشمند میشود.
مجری: شاید هدفی که پشت پرده خرد کردن زمینهای کشاورزی وجود دارد این است که در نهایت بتوانند تغییر کاربری دهند چون به قول شما ارزش پیدا میکند و طمع یک عده را برای آنکه سود بیشتری ببرند، افزایش میدهد؟
منصوری: بله، البته بخش دیگر به تقسیم ارث بازمیگردد، شاید انگیزهشان تغییر کاربری نباشد ولی راه دیگری هم ندارند یعنی پدر کشاورز فوت میشود و باید زمین بین سه فرزند تقسیم شود.
مجری: بله، انجام این کار کاملا قانونی و شرعی است.
منصوری: تمام این مسائل در دنیا راهکار داشته و اجرا هم شده است، پسندیده نیست کشور ما از دنیا عقب بماند به عنوان مثال در مورد ارث مثالی عرض کنم؛ خانوادهای دارای چهار فرزند و یک کامیون است، وقتی پدر فوت میشود فرزندان کامیون را از وسط اره و تکهتکه نمیکنند بلکه از کامیون بهصورت شراکتی استفاده میکنند و یا میفروشند. برای تمام این موضوعات راهکارهای منطقی و عقلانی وجود دارد که متأسفانه در ایران به استفاده از این راهکارها روی نیاوردهایم. متأسفانه در کشور با پدیده دیگری به نام سندسازی برای اراضی ملی که ثروت همه مردم ایران است، مواجهیم.
مجری: امیدواریم این موضوع با سیاست و درایت حل شود. پنجره واحد چیست و چقدر به این موضوع کمک میکند؟
منصوری: پنجره واحد مربوط به استعلامات مجوزهای تغییر کاربری است که به این موضوع ساختار اصولی و کامپیوتری داده است به عنوان مثال اگر نقشههای جی آی اس در دستگاهی وجود داشته باشد استعلام بلافاصله انجام میشود و این موضوع موجب افزایش دقت و سرعت میشود.
مجری: شفافیت را بالا میبرد؟
منصوری: بله، سامانه ۱۳۱ برای تغییر کاربری غیرمجاز است. همچنین قصد داریم این سامانه را به سمت شناسایی ماهوارهای ببریم ولی به دلیل دشواری کار و در دسترس نداشتن تجهیزات مورد نیاز برای ماهوارههای پیشرفته، کار با کندی روبرو خواهد بود.
مجری: آماری دارید که چند درصد از زمینهای کشاورزی در قالب این پنجره واحد هستند؟
منصوری: پنجره واحد بهصورت استعلام و تقاضا محور است.
مجری: اکنون این سامانه فعال است؟
منصوری: بله، اکنون این سامانه در ۱۱ استان کشور فعال و در مرحله ایرادیابی است و فاز اول این طرح در استان قزوین به صورت آزمایشی آغاز شده است.