عطاری کسب و کاری برای فروش گیاهان محلی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما غضنفری دبیر انجمن طب سنتی و معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار  در مصاحبه با رادیو سلامت درباره عملکرد عطاریها گفتگو کرد

مشروح گفتگو به این شرح است

مجری : موضوع ما امروز عطاری ها هست و به بهانه مطالبی که مطرح می شود ما معمولا پیگیر هستیم و سعی می کنیم که اطلاعات به مردم بدهیم و همین طور که آقای جعفری که خودشان ریاست اتحادیه عطاری ها را بر عهده دارند متذکر شدند صرفا عطاری باید محلی باشد برای فروش گیاهانی که خاصیت دارویی دارند و خواص سلامت دارند اما ضوابطی برایش است . 

متاسفانه ما می بینیم که تعدادی هستند که فعالیتشان خارج از این حوزه است فعالیت دارویی مختلف می فروشند و محصولات مختلف دارویی و دست ساز می فروشند و حتی بانویی که گفتند باید ویزیت بشوید و شرح حال بدهید که بعد مابه شما توصیه کنیم . واقعیت بحث صدور مجوز تا نظارت بر عطاری ها موضوعی است که سال هاست مطرح است که چرا باید یک جایی که محصول سلامت محور به فروش می رساند مجوزش را وزارت صمت صادر کند و این جا فقط دو تا مورد بحث بهداشت فردی و بهداشت محیط عطاری را باید وزارت بهداشت نظارت کند البته تصور من این است که معاونت های غذا و دارو هم ناظر هستند بر فعالیت عطاری ها آیا این گونه است ؟ 

غضنفری : ضمن تشکر از جنابعالی و همکاران محترم که به این موضوع پرداختید عرض کنم که بین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی تفاوت هست . عطاری ها به عنوان یک محلی برای کسب و کار و محل ارتزاق مثل یک مغازه دیگر مثل یک سوپرمارکت مجوز می خواهد که این ها را اداره صمت صادر می کند . 

ولی بحث داروهای گیاهی را اگر بخواهیم مطرح کنیم داروهای گیاهی الزاما باید توسط پزشک تجویز شود و محلش هم باید از طریق داروخانه های مورد تایید تامین شود . 

مجری : پس این جا تاکید کنیم که اگر مردم می بینند که یک جایی یک محصولی ادعای درمانی دارد و بعنوان دارو معرفی می شود جایش فقط در داروخانه است . 

غضنفری : دقیقا این طور است اصلا من یک قدم عقب تر بروم ، کسی که به هر نحوی در امور طبابت مداخله کند و از آن طرف مجوز لازم را هم نداشته باشد این بر اساس قوانین پزشکی که مصوب سال 1320 هست به نوعی مجرم شناخته می شود . یعنی اگر کسی بیاید در هر محلی ویزیت کند یا مثلا دارو تجویز کند یا بحث حجامت و این ها را بعنوان یک پزشک بخواهد خودش را بعنوان یک پزشک قلمداد کند این مطمئن باشید که از نظر قانونی تحت پیگرد قانونی قرار می گیرد . 

برگردیم به این قضیه داروهای گیاهی که عرض کردم حتما باید توسط پزشک تجویز شوند ، توسط داروخانه رسمی هم که مجوز شان را از غذا و دارو و کلا دانشگاه علوم پزشکی می گیرند آنجا باید تهیه شود .

ولی اگر محلی باشد صرفا بعنوان یک محل فروش گیاهان داروی باشد این مجوز اداره صمت هم می دهد مشکلی هم ندارد یعنی شهروندان یک کسی مثلا می خواهد فلفل بگیرد و یا عرق نعنا بگیرد این ها بعنوان یک استفاده روزمره فردی اگر باشد توسط عطاری ها مشکلی ندارد ولی اگر این ها یی که عرض کردم کسی به دید پزشکی و بعنوان دارو بخواهد بدهد قطعا این مشکل دارد و از نظر قانونی تحت تعقیب می تواند قرار بگیرد .

مجری : مشکلی که ایجاد می شود الان وقتی ما این همه متخصص طب سنتی یعنی تعدادی که فارغ التحصیل شدند یعنی امکان ایجاد شدن یک زنجیره خوب هست من فکر می کنم خود اقای جعفری هم نظرشان این باشد ، اگر یک زنجیره اتصالی باشد بین دانشکده های طب سنتی و توصیه های طب سنتی با عطاری ها ، جدای از آن داروهایی که منشا گیاهی دارند که جایش در داروخانه است ، نسخه پیچی می شود و یا بدون نسخه می تواند فرد بگیرد ، گروه خودش را دارد ولی همین گیاهانی که خاصیت های دارویی دارند اگر فرض را بر این بگذاریم که اصلا عطاری صرفا دارد همین فعالیت را انجام می دهد چرا ما با وجود داشتن متخصصین طب سنتی که این توصیه ها را می توانند کاملا با زیربنای پزشکی انجام بدهند صرفا با گذراندن یک دوره آموزشی و سینه به سینه نقل شدن ما بخواهیم این توصیه ها را به مردم بگوییم؟ 

غضنفری : دقیقا ، از نظر قانونی ما الان دو دسته از داروخانه ها می توانن داروهای گیاهی را به فروش برسانند . یکسری داروهایی هستند که در سلامتکده ها مستقرند . ما بر اساس آیین نامه تاسیس سلامتکده که دفتر طب ایرانی و مکمل وزارتخانه مصوب و اعلام کرده یک بخشی از سلامتکده ها مخصوص داروخانه هست. بر اساس شرایط خودش ممکن است داروها را تهیه کند و به فروش برساند . 

دسته دوم هم داروخانه های بیرون از سلامتکده ها هستند که این ها با توجه به ضوابطی که معاونت محترم غذا و دارو مشخص کرده این ها می توانند یک بخشی را بعنوان گیاهان دارویی مجزا کنند تا آن مجوزهای لازم را بگیرند و آنها هم داروهای گیاهی را بر اساس نسخه پزشک به فروش برسانند . 

مجری : مشارکتی دارند عطاری ها در همین زنجیره ؟ 

غضنفری : اصلا در این قضیه کلمه ای به نام عطاری در آیین نامه ها نیامده است . این که خدمت شما گفتم هر دو تا داروخانه هست . 

مجری : اصولا محصول نهایی در داروخانه عرضه می شود 

غضنفری : در هر دو قسمتی که خدمت شما عرض کردم معمولا مسئول فنی مدرک دار بر کار نظارت دارد و این طور نیست که یک کسی با یک مدرک عمومی و یا حتی با یک گواهی دوره مثلا سه ماهه یا شش ماهه بتواند کار کند این طور نیست . حتما داروسازی هستند که مدرک رسمی دارند یا متخصص داروسازی هستند که داروساز سنتی که علاوه بر دوره عمومی یک دوره پی اچ دی داروسازی سنتی را هم گذراندند . 

مجری : نظر آقای جعفری را هم جویا شویم 

اینجا حلقه مفقوده عطاری اگر که به این زنجیره وصل شود به نظر شما این تفکیک بین افرادی که مجاز و غیرمجاز کار می کنند بهتر اجرایی نمی شود ؟ 

جعفری رئیس اتحادیه عطاران : حتما ما خودمان اعتقاد داریم که این دوستان باید آموزش ببینند و کسانی که یک دوره شناخت گیاهان دارویی می بینند بتوانیم ما مجوز بدهیم . ما این تقاضا را هم از اتاق اصناف کردیم که اگر بشود یک ضوابط خاصی ما بگذاریم که حتما کسانی که این مجوز را دارند بتوانند بحث گیاه فروشی کنند . این صحبتی هم که آقای دکتر گفت ما خودمان اذعان داریم و قبول داریم و به همه هم صنفی های خودمان هم گفتیم که حق فروش داروی گیاهی را ندارند این هافقط می توانند گیاه دارویی بفروشند و اگر که ممکن است بعضی از این دوستان داروی گیاهی بفروشند داروی گیاهی که حتما سیب سلامت داشته باشد و تاییدیه سازمان غذا و دارو را داشته باشد می توانند بفروشند غیر از این هم از نظر طبابت خلاف است هم فروش یا تجویز داروی گیاهی ما عنوان کردیم جزو ضوابطی است که پروانه کسب این دوستان ابطال می شود اگر این کار را انجام دهند ، ما نمی گوییم موردی نداریم قطعا مواردی بوده و ما با ایشان برخورد کردیم . 

مجری : شنونده ای پرسیدند ما نوع گیاهی برای ترک اعتیاد داریم یا شیوه ای برای درمان ؟ با این سواستفاده ها چه کار می شود کرد ؟ 

غضنفری : من یک توضیح کوتاهی اول بگویم که ذهن شنوندگان عزیز روشن تر شود . ما در طب ایرانی دو تا مبحث داریم یکی بحث مفردات و یکی قرابادین هست که مفردات یعنی گیاهان دارویی تک یا تک گیاهی مثلا یک فردی مشکلی دارد می آید ما یک گیاه دارویی چه بسا ممکن است مورد استفاده روتین و روزمره هم باشد به او توصیه بکنیم بعنوان مثال خاکشیر یک مفرده ای هست که در صورت عادی به صورت درایام گرم سال یا ایام ماه مبارک استفاده می شود و استفاده روتینی هم دارد. ممکن است یک پزشکی همین دارو را با یکسری شرایط خاصی برای بیماران خاصی توصیه بکند . این می شود مفرده

سلامتکده خصوصی هم می تواند باشد حالا ما در جهت دسترسی بهتر مراجعین و متقاضیان هم از طریق کانال های مربوط به انجمن علمی طب سنتی ایران و هم در سایت اینترنتی رسمی انجمن علمی طب سنتی ایران لیست متخصصین را به تفکیک شهرها و لیست سلامتکده ها را منتشر کردیم . یعنی اگر دوستان دارند سایت رسمی انجمن علمی را ملاحظه کنند یک قسمت جستجو دارد می توانند سلامتکده ها و متخصصین طب سنتی ایرانی را هم سرچ کنند و محل فعالیتشان را هم پیدا کنند و حتی نوع خدمات آنها را هم ببینند . نوع خدمات اگر سلامتکده باشد خود سلامتکده شامل ویزیت هست ، شامل داروخانه هست ، شامل اصطلاحا اعمال دستی مثل ماساژ و طب سوزنی و این موارد را هم می توانند آنجا داشته باشند ولی دوستانی که مطب سنتی دارند بعضی خدمات را مجاز نیستند در مطب انجام بدهند از جمله زالو درمانی یعنی حتی یک متخصص طب سنتی هم در مطب نمی تواند این کار را بکند ولی در سلامتکده براحتی قابل انجام هست و مجوز دارند و انجام هم می شود .
مجری : این ها یک کم تشخیص و تفکیکش برای عموم مردم مشکل می شود اما باز هم به نظر می رسد که برای رفع نیاز عمومی جامعه این ها راه حل های مناسبی باشد ولی باز هم به نظر میرسد که اگر یک اتصالی بین فعالیت عطاری ها با نظارت طب سنتی اتفاق بیفتد که البته شما فرمودید این اتصال فعلا برای داروهایی هست که منشا گیاهی دارند اما واقعا به نظر می رسد که با تمام تدابیری که ما تا امروز شاهدش بودیم هنوز ما نتوانستیم این تخلفاتی را که در واحدهای عطاری دارد اتفاق می افتد محدود کنیم . به نظر می رسد که شرایط این گونه است .
غضنفری : جهت استحضار فقط بحث داروها نیست ما متاسفانه شاهد انواع مداخلات غیرقانونی در طب سنتی هستیم . یکی بحث کلاس ها و دوره های مزاج شناسی هست ، یکی بحث درمان بیماری ها هست ، سایت های مختلف هم این کار را دارند انجام می دهند ، باز هم جهت استحضار عرض کنم، انجمن علمی طب سنتی ایران از طریق نقاط قرار داد با یکی از وکلای محترم، قراردادی را بسته و بعضی از این سایت هایی که خیلی مداخلات بیش از حد دارند این ها را بررسی می کنیم ، پیگیری می کنیم و با ایشان ارتباط برقرار می کنیم به ایشان می گوییم که اگر شما مجوز دارید، مجوز بدهید؛ که غالبا اینها مجوز هم ندارند و خلاصه اگر به حرف گوش کردند و فعالیت هایشان را قطع کردند که هیچ وگرنه به مراجع دیگر اطلاع رسانی می شود جهت پیگیری .
از آن طرف هم ما مکاتبات متعددی را با سازمان های ناظر یا مجری اعم از قوه قضائیه ، نظام پزشکی ، واحدهای نظارت بر درمان دانشگاههای مختلف انجام دادیم و این متخلفین را هم معرفی کردیم جهت پیگیری از مسیر قانونی که هست .
باز هم درخواست من از همه شهروندان این هست که اگر خواستند صحت و سقم یک متخصص و یک سلامتکده ای را بشناسند حتما به کانال ها یا سایت رسمی انجمن مراجعه کنند و سرچ کنند و آن فرد مورد نظرشان را انتخاب کنند و پیدا کنند .
یک راه دیگر هم این است که این ها وقتی مطب مراجعه می کنند بر اساس قوانین موجود آن فرد درمانگر باید پروانه مطبش را درمعرض دید زده باشد که ممکن است پروانه دائم باشد و ممکن است پروانه مطبی باشد که صادرشده باشد . سلامتکده هم اگر باشد که هم تابلوهای پزشکان باید باشد و هم خود مجوز سلامتکده .
این را عرض کنم که اگر یک جایی مراجعه کردند و تابلو را دیدند که مربوط به دانشگاه هست و مجوز هست این را می شود به آن اطمینان کرد ولی اگر جایی رفتند که هیچگونه مجوزی اعم از داروخانه و درمانگر و این ها نبود بعنوان یک دید مشکوک باید نگاه کنند و صاحب آنجا یا افرادی که هستند آن پروانه شان را درخواست کنند که بالاخره دارند یا ندارند و اگر داشتند به رویت برسانند که مطمئن باشند .

یکسری دسته هم داریم تحت عنوان قرابادین یا داروهای ترکیبی که مجموعه ای از داروها هست حالا این داروها ممکن است که به صورت دستی و توسط فرد متخصص درست شود ممکن است که به صورت صنعتی و کارخانه ای فراوری شود و توزیع شود . هر آنچه که دارو یا ماده ای بعنوان دارو بخواهد عرضه شود این باید با نظر متخصص مربوطه باشد یعنی حتما یک کسی را نسخه کرده باشد و محلی هم که می خواهد اعم از مفردات و قرابادین را بفروشد باید مجوز را داشته باشد .
این یک تعریف کلی هست هر گونه اقدامی خارج از این شرایط دخالت در پزشکی به حساب می آید و به نوعی جرم است . فرقی نمی کند که این عطار باشد یا مثلا کاسبی باشد طرف مدرک داشته باشد یا دوره سه ماهه یا شش ماهه گذرانده باشد ، پول بگیرد یا نگیرد این ها اصلا توجیه نیست . آن چیزی که لازم است باید طرف پروانه طبابت و یا پروانه دائمش را باید داشته باشد و بر آن اساس اقدام بکند .
مجری : در مورد داروهای ترک اعتیاد هم هست ؟ چون سوژه پرمشتری شده در عطاری ها داروهای ترک اعتیاد و لاغری و چاقی و خیلی از بحث های دیگر که جزو نیازهای عمومی مردم است .
غضنفری : متاسفانه این روزها بحث چاقی یا بحث لاغری ، کلا بحث روی فرم آمدن بدن اصلاحی که بیماران می گویند یا مواردی مثل ترک اعتیاد یا مواردی که مثلا بچه اشتها ندارد و می خواهند بچه را تقویت کنند ، هرگونه عنوان درمانی ملاک ما نیست اگر ترک اعتیادی لازم است و اگر رژیمی برای چاق کردن طرف و یا بالاعکس لاغر کردن هست این ها هم تجویزش باید تحت نظر پزشک باشد هم توزیع دارویش باید با نظر پزشک و توسط داروساز دوره دیده یا داروساز سنتی باید باشد .
مجری : اصولا پاسخ به نیاز مردم می تواند از تخلفات جلوگیری کند ، آقای جعفری هم گفتند که خود اتحادیه نظارت می کند ما ضوابطی داریم خیلی از این فعالیت هایی که غیرمجاز هستند به دلیل این است که صدور مجوز برایشان نبوده است و یا اینکه موقت یک مغازه ای را باز می کنند و چند ماهی هستند و می روند جای دیگر فعالیت می کنند الان در فضای رسانه ای هم که امکان فعالیت و خرید و فروش و تحویل این محصولات هم خیلی بیشتر شده نسبت به قبل ، متاسفانه یک فضای رهایی از این نظر است . ما با توجه به اینکه می دانم که سلامتکده هایی را داریم این ها برای این که مردم این نیازشان برطرف شود سراغ جایی می روند که مورد اعتماد است ، راجع به این سلامتکده ها بیشتر توضیح دهید فارغ التحصیل طب سنتی بیشتر کجا فعالیت می کنند و فعالیت دفتر کار خودشان یا مطبشان را دارند یا خیر؟
غضنفری : دوره تخصصی طب سنتی ایران در کشور ما از سال 86 راه اندازی شده ، ورودی های آن هم فقط پزشک های عمومی هستند یعنی اگر کارشناسی مدعی شد که من رفتم مدرک رسمی گرفتم بدانید که دروغ می گوید . همکاران پزشک عمومی ما می روند رد آزمون کارشناسی شرکت می کنند آزمون دوره تخصصی پی اچ دی ، بعد از اتمام دوره شان این ها یا می روند هیئت علمی می شوند یا بروند مطب بزنند مطبش می شود مطب متخصص طب سنتی ایرانی آکادمی دانشگاهی یا این که بروند درمانگاه بزنند . اصطلاحا همین درمانگاه کلاسیک که مطرح هست در زمینه طب ایرانی تحت عنوان سلامتکده شناخته می شود که برای مردم هم تشخیصش راحت باشد .
مجری : مشخصات این ها چیست ؟
غضنفری : مشخصاتش دقیقا تابلویشان است که می زند سلامتکده طب سنتی فلان . مثلا در تهران سلامتکده طب سنتی دانشگاه تهران داریم ، سلامتکده طب سنتی دانشگاه شهید بهشتی را داریم که در توانیر هست
مجری : یعنی صرفا این ها زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی فعالیت می کنند .