اقدامات و راهکارهای مقابله با آلودگی هوا

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما شبکه سوم سیما در برنامه صبح بخیر ایران با حضور داریوش گلعلی زاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم به موضوع آلودگی هوا و  اقداماتی که برای مقابله با آن انجام شده پرداخت .جزییات  گفتگو به شرح ذیل است.

مجری : علت اصلی آلودگی هوا بالاخره چیست ؟ خیلی عوامل متعددی این سالها به ما گفتند شما به عنوان مسئول علت نهایی اش چیست ؟

گلعلی زاده : علت اصلی آلودگی هوا  و تخریب محیط زیست کلا انسان است ، در بحث منابع انتشار آلودگی هوا منابع متحرک و منابع ساکن نقش اصلی را دارند . منابع متحرک مثل خودروهای دیزلی ، موتورسیکلت ها ، اتوبوس ها و کامیون ها ، این ها سهم بیشتری در آلودگی هوا به ویژه در کلانشهرها دارند . سهمشان مشخص شده است از ۳۰ تا ۷۰ درصد سهم دارند هم در انتشار ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون هم در انتشار گازهای آلاینده .
البته شاخص آلودگی هوا الان در کلانشهرها ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون است که خودروهای دیزلی سهم بیشتری از منابع متحرک را به خودشان اختصاص می دهند .

مجری : کارخانه ها و صنایع چقدر موثرند ؟

گلعلی زاده : این ها در منابع ساکن دسته بندی می شوند هم منازل هستند هم نیروگاهها هستند کارخانه ها هستند منتها سهمشان نسبت به منابع متحرک سهم کمتری هست البته نقشش هم نقش پررنگی است شاید با کنترل منابع انتشار ساکن ما بتوانیم به آن هدفمان که دستیابی به هوای پاک و سالم است دست پیدا کنیم .

مجری : در سالهای گذشته راجع به نقش بخش متحرک و چه خودروها و چه موتورسیکلت ها حرف های ضد و نقیض زیاد زده شده است یکسری گفتند اتوبوس ها علت اصلی اند بعد گفتند موتورسیکلت ها و بعد گفتند نه همین خودروهای بنزین سوز که استاندارد و معاینه فنی می شوند این ها اصل کار و ۷۰ درصد این ها هستند بعد یکی دیگر رد کرد . در این بسته متحرکی که داریم سهم اصلی برای کدام است و خودروهای شخصی چقدر سهم در آلودگی هوا دارند ؟

گلعلی زاده : خودروهای بنزینی در انتشار ذرات معلق سهم حدود ۱۳ درصد دارند ولی خودروهای دیزلی از منابع متحرک حدودا ۳۰تا ۳۲ درصد سهم را به خودشان اختصاص می دهند اشاره کردم به دلیل این که ذرات معلق بیشتر ناشی از احتراق سوخت های فسیلی به ویژه نفت و گاز یا همان گازوئیل است که وقتی دی اکسید گوگرد منتشر می شود تبدیل به ذرات معلق ثانویه می شود این هم از خودروها متساعد می شود هم از کارخانجات ولی موتورسیکلت ها حدودا ده درصد سهم دارند در انتشار ذرات معلق ، ولی باید توجه داشته باشیم که هر یک از این ها به نوبه خودش شاید اگر ما کنترل کنیم به اندازه ظرفیت تهویه هوا ما انتشار آلودگی هوا داشته باشیم .
در شهری مثل تهران به دلیل بارگذاری بیش از حد فعالیت و جمعیت که ناشی از مصرف انرژی را چون بالا می برد ، چون پایه سوخت انرژی ما تولید انرژی ما در کشور حدودا ۹۴ درصد بر مبنای اطلاق سوخت های فسیلی است ما اگر آلودگی در این شرایط نداشته باشیم بایدتعجب کنیم رتبه یک در جهان را از نظر شدت مصرف انرژی داریم دو و نیم برابر دنیا و حدود ۱۵ برابر کشور ژاپن ما مصرف انرژی داریم مصرف انرژی یک معیاری است که اگر ما آن را کنترل کنیم و به حداقل برسانیم بسیاری از شهرهایمان از این وضعیت آلودگی هوا نجات پیدا می کنند البته در طی سالهای گذشته ما انباشت تکالیف برجای مانده داریم که این ها باعث شده امروز شرایط کشورمان کلانشهرها به گونه ای است که هر چقدر هم اقدام کنیم به اندازه سرعت انتشار آلودگی هوا نیست .

الان خودروهای فرسوده ما در کشور حدود ۵/۶ میلیون داریم از ۲۵ میلیون خودروی شماره گذاری شده ، از ۱۲ میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده حدودا ۹ تا ۵/۹ میلیون موتورسیکلت فرسوده داریم در کلانشهرها این عدد به ۷ میلیون می رسد . خودروهای فرسوده هم از نظر مصرف سوخت نگران کننده است وضعیتشان هم از منظر انتشار آلودگی هوا چندین برابر یک خودروی استاندارد این آلودگی منتشر می کند .

مجری : پس صورت مسئله آلودگی هوا مشخص است راهکارش هم مشخص است چرا آن نتیجه نهایی نمی رسد؟

گلعلی زاده : به دلیل این که ما طی دو سه هفته گذشته جلسات متعددی با دستگاههای اجرایی داشتیم قرار شد که دستگاههای اجرایی در گذشته بهانه شان این بود که اعتبارات لازم تخصیص پیدا نکرده الان برآورد اولیه کردیم تا سال ۱۴۰۲ بیش از صد هزار میلیارد تومان اعتبار لازم است که این تکالیف قانون هوای پاک انجام شود البته اگر منابع کشور محدود باشد که محدود است ما اولویت بندی می کنیم بر اساس وزن تکالیف ، اصلا خودروهای فرسوده و سوخت استاندارد جزو دو تا از موارد اصلی هستند و اثرگذار هستند در بهبود کیفیت هوا ، انشاالله همچنین توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر ، ما اگر بخواهیم وابستگی مان را به سوخت های فسیلی به حداقل برسانیم باید نیروگاههای تجدیدپذیر را توسعه بدهیم خوشبختانه برنامه خوبی را وزارت نیرو داده که ده هزار مگاوات تا پایان دولت سیزدهم ایجاد کند امیدواریم که محقق شود اگر این اتفاق بیفتد من فکر کنم می شود آثارش را در کیفیت هوا دید.

مجری : چقدر از این آلودگی هوا مربوط به تغییرات اقلیمی است یعنی عدم بارندگی یا مثلا این ها هم موثر بوده است ؟

گلعلی زاده : تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا یک ارتباط دو طرفه دارند هم آلودگی هوا منجر به تغییرات اقلیمی می شود و هم تغییرات اقلیمی .
تغییرات اقلیمی شما در نیمه اول سال مشاهده کردید بسیاری از شهرهایمان متاثر شدند آلودگی ناشی از طوفان های گرد و غبار . گرد و غباری که هم کانون داخلی داشت و هم کانون فرامرزی داشت به دلیل خشکسالی هایی که اتفاق افتاده تخریب سرزمینی که اتفاق افتاده ما با پدیده بیابان زایی مواجه هستیم و شاهد گسترشش هستیم و نیاز است که هم مدیریت سرزمین درستی داشته باشیم هم مدیریت منابع آب . مدیریت سرزمین یعنی اصلاح الگوی مصرف مناسب این است که به جای این که سطح زیر کشت را بالا ببریم باید بهره وری در کشور را بالا ببریم و در منابع آب هم باید بهترین استفاده را از آب موجود داشته باشیم .
الان زیرنویس برنامه تان دیدم که برای منابع آب هشدار می دادید کشور ما کشوری است که در پهنه خشک و نیمه خشک قرار دارد ما خشکسالی برایمان پدیده نیست ما ترسالی برایمان پدیده است ، ما در آستانه تدوین برنامه هفتم هستیم امیدواریم که برنامه ها به سمت و سویی برود که منجر به افزایش استفاده از منابع آب نشود .

مجری : شاید الان بینندگان ما که برنامه را می بینند بگویند این قصه آلودگی هوا فقط مختص شهرهای ماست و یا مثلا دو تا شهر آسیایی ، بقیه جاهای دنیا هم آلودگی هوا به این شدت ما دارند ؟

گلعلی زاده : بله کشور چین آلودگی هوایش شدید است شما در کمبود انرژی که در اروپا شاهدش بودید دوباره همه روی آوردند به سمت استفاده از ذغال سنگ در حالیکه تعهداتی که در کنوانسیون تغییر اقلیم داشتند باید تغییر میکردند از سوخت های فسیلی به ویژه ذغال سنگ ولی دیدیم که منافع کشورشان به سمتی بود که ناگزیر شدند که از سوخت های فسیلی مثل ذغال سنگ استفاده کنند . در کشور ما ، ما جزو کشورهای بسیار آسیب پذیر هستیم در حوزه اثرات تغییر اقلیم ، کشور باید خودش را سازگار کند با اثرات تغییر اقلیم .
سیلاب هایی که ما مشاهده می کنیم سیلاب ها هم دارد خسارت مستقیم به مردم می زند هم که خاک بسیار ارزنده و سرمایه اصلی هر کشور را ما شاهدش هستیم که در اثر فرسایش آبی داریم از دست می دهیم پدیده ای مثل حریق جنگل ها و مراتع مان را شاهد هستیم ، و خسارت هایی که به بخش کشاورزی بخش تولید غذا بخش گردشگری کشور روایت می شود من یک اشاره داشته باشم در بحث آلودگی هوا متاسفانه ما بر اثر آلودگی هوا و گزارشی که وزارت بهداشت داشته است در سال ۱۴۰۰ در ۲۷ شهر با جمعیت حدود ۳۵ میلیون نفر از منظر ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون در بزرگسالان مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا بوده است این را توجه داشته باشید یعنی بیماری های زمینه ای وجود داشته باشد تشدید کننده است حدود ۲۷ هزار نفر مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا گزارش شد؛ خسارت ناشی از همین مرگ و میر ۳/۱۱ میلیارد دلار، یعنی بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان خسارت در یک سال صرفا از بحث ذرات معلق ما شاهد بودیم . می شود با تزریق به موقع اعتبارات و با اولویت بندی برنامه ها این خسارت را به حداقل رساند .

مجری : شاید این سوال دوباره پیش بیاید که پول داشته باشیم و اعتبار داشته باشیم مشکل آلودگی هوا حل می شود یا نه یک مسائل فرهنگی هم باید رعایت شود ؟ 

گلعلی زاده : این تکالیفی که من اشاره کردم جزو باید هاست، یعنی باید این کارها را انجام بدهیم که از تشدید وضعیت آلودگی هوا جلوگیری کنیم ، ولی یکسری برنامه های تحت عنوان نبایدهاست یعنی اگر طرح و برنامه و پروژه و قانونی که قرار است مصوب شود منجر به افزایش منابع انتشار آلودگی هوا می شود منجر به تشدید وضعیت آلودگی هوا شود باید پرهیز کنیم و یا در آن بازنگری کنیم .
از طرفی ما الان اقداماتی که دولت طی سالهای گذشته انجام داده این اقدامات ، اقداماتی بوده که نهایتا جلوی تشدید وضعیت آلودگی هوا را گرفته سرعت انتشار آلودگی هوا خیلی جلوتر از اقدامات است . به دلیل این که به نباید ها توجه نمی شود انگار یک مخزنی داریم از طرف ورودی ثابت و خروجی ثابت طبیعتا مخزن هیچ وقت خالی نمی شود .
در شهری مثل تهران و برخی از کلانشهرها مثل اصفهان شرایط اقلیمی مان به گونه ای است که بارگذاری هایمان را باید منطبق می کردیم و وضعیت تهویه هوا، شدت تهویه هوا می بینیم اگر در هر سال ما وارونگی دمایی داشته باشیم و سکون هوا داشته باشیم و باد با سرعت لازم نباشد در شرایط عادی هم مطمئن باشید آلودگی را خواهیم داشت باید بازنگری کنیم در بحث شهرسازی مان و هم در بحث اقداماتی که منجر به افزایش جمعیت می شود افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت ، ما اگر قرار است کلانشهرهایمان را نجات بدهیم باید نگاهمان به بیرون از کلانشهرهایمان باشد . یعنی توسعه سایر شهرها، ایجاد شغل مناسب ...

مجری : یعنی توسعه متوازن باید انجام شود، شهری مثل تهران شاید گنجایش این همه جمعیت را نداشته باشد و خیلی از کلانشهرهای ما که به دلیل شغل و یا هر مسئله دیگری مردم به آنجا مهاجرت می کنند، همین مشکلات این طوری برای محیط زیست بوجود می آورد ، آلودگی هوا ، آلودگی آب ، کمبود منابع ، ترافیک و مشکلاتی که خود مردم دارند مستقیم می بینند .

گلعلی زاده : موضوع محیط زیست واقعا یکی از اولویت های هر کشور باید باشد محیط زیست و محیط زندگی ما شرایط زیستی باید به گونه ای باشد که مردم احساس رضایت کنند در سند چشم انداز بیست ساله کشور بهره مندی از محیط زیست مطلوب به آن اشاره شده تمامی برنامه ها باید در راستای رسیدن به آن افق سند باشد .
امیدوارم هم مسئولین اگر تخصیص اعتباری لازم است انجام شود اگر کاری باید انجام شود با سرعت بیشتری انجام شود و ما یک پله از آلودگی هوا انشاالله بیفتیم جلوتر نه تنها کنترلش کنیم در همین سطحی که هست ، ما سال گذشته تعداد روزهای پاکمان را نگاه کنید خیلی وضعیت خوبی نداریم و امیدواریم که با اقدامات به موقعی که انجام می شود یک کم هم خدا یاری کند باد بیشتری بیاید مثل بعضی سالها و هوای بهتری تنفس کنیم انشاالله که همه این اتفاق ها بیفتد .