ساخت تلسکوپ دستاورهای زیادی در صنعت کشورمان داشته است

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، دکتر حبیب  خسروشاهی، مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران و ستاره شناس مؤسسه تحقیقاتی علوم بنیادی در برنامه رویداد شبکه رادیویی گفتگو گفت: این تلسکوپ این امکان را فراهم می‌کند که بتوانیم طیف گسترده‌ای از اجرام نجومی و کهکشانی و کیهانی را مطالعه کنیم.

مجری: درخصوص رصدخانه برای ما یک توضیحی می‌دهید که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است شاید خیلی‌ها که خبر‌های دیگری را می‌شنوند خبر‌های حاشیه‌ای را می‌شنوند ندانند که چه اتفاق بزرگی در کشور افتاده است.

مهمان: در مقایسه خبر‌ها چیزی نمی‌گویم، ولی پروژه رصدخانه ملی ایران بزرگ‌ترین پروژه علمی کشور است و نخستین پروژه کلان علمی کشور است که دو دهه پیش به تصویب رسید و مراحل اجرایی آن با سرعت نسبتاً آرامی شروع شد از سال ۱۳۹۶ این پروژه به فرآیند ساخت رسید و تقریباً در مدت ۶ سال به مرحله اتمام و مرحله اولین نور رسید. چیزی که گزارش شد هفته پیش و این هفته در اخبار منعکس شده بود ثبت اولین نور توسط تلسکوپ۳ و ۴ دهم متری رصدخانه ملی ایران بود که طراحی و ساخته شده است در کشور و از پایه این کار انجام گرفته است به دست مهندسین کشور در واقع قطر آینه ۳ و ۴ دهم متر است و این تلسکوپ را در کلاس تلسکوپ‌های متوسط جهان قرار می‌دهد این امکان را فراهم می‌کند که بتوانیم طیف گسترده‌ای از اجرام نجومی و کهکشانی و کیهانی را مطالعه کنیم و یک اقدامی است برای پاسخ دادن به نیازی که دانشگاه‌ها و فضای پژوهشی کشور در حوزه کیهان شناسی احساس می‌کرد و البته کشور را به آن آوازه‌ای که خیلی سالیان دور داشت برگرداند.

مجری: یعنی الان با ساخت این رصدخانه در بحث نجوم وارد یک مرحله جدیدی شده ایم.

مهمان: من کاملاً به این اعتقاد دارم یعنی نجوم کشور ما به دو تاریخ قبل از این تلسکوپ و بعد از این تلسکوپ تقسیم  خواهد شد.

مجری: و چه رهاورد علمی می‌تواند برای ما داشته باشد.

مهمان: نجوم رصدی در ایران برای سالیان طولانی مغفول مانده است ما یک زمانی تقریباً حدود ۵۰ سال پیش همپای جهان در حرکت بودیم با سرعت اندک، اما مدت طولانی این حرکت متوقف شد حدود دو دهه پیش این نیاز احساس شد که نیاز به یک تلسکوپ مدرن در کلاس متوسط داریم و با توجه به شرایطی که در کشور داریم تصمیم بر این شد که با نگاه دوراندیشانه این تلسکوپ در ایران طراحی و ساخته شود دانش زیادی در این کار ایجاد شده صنعت کشور ما توانسته خودش را با آن چیزی که در دنیای امروز درحال انجام است منطبق کند و این رهاورد خیلی مهمی برای کشور و صنعت است همانطور که نیاز منجمان و کیهان شناسان را در حوزه گسترده‌ای برطرف کند و مسیر مبادلات علمی ما با جهان را از یک مسیر یک طرفه به یک مسیر دوطرفه در کیهان شناسی می‌رساند دستاورد‌های زیادی هم برای صنعت کشورمان داشته است.

مجری: قرار بوده است که در همان دو دهه پیش که شروع به ساخت این رصدخانه کنند خارجی‌ها بیایند و کمک کنند.

مهمان: در ابتدای کار این مسئله مطرح بود که تلسکوپ کلاس دو متر متوسط کوچک تهیه شود حالا چه بخشی در ایران باشد، ولی واقعاً فکر می‌کنم آن زمان تصور بر این بود که این باید تهیه شود سال ۱۳۸۸ بود که تصمیم بر این گرفته شد بعد ازمطالعه به نظر من این هم آگاهانه این تصمیم گرفته شد و بعد از تضارب آراء و صحبت کردن‌ها با مشاوران خارجی  و داخلی و درک اینکه چه مقدار سختی دارد و چه فوایدی دارد این کار انجام گرفت. نکته‌ای که هست این است که اگر ما با همان سرعتی که سال ۸۸ تا ۹۵ این مسیر را ادامه می‌دادیم احتمالاً زمان زیادی بود.

مجری: یک بحث بودجه است این ۲۳ سالی که طول کشیده است معلوم است که مشکلات بودجه‌ای هم بوده است.

مهمان:، چون پروژه اولین پروژه کلان کشور بوده به تبع ناشناخته‌های زیادی وجود داشته بخصوص در حوزه مدیریت علم در کشور من فکر می‌کنم ما سریعاً یک چیزی را تسریع کنیم و سریع نتیجه بدهد معمولاً نگاه‌ها نگاه‌های دوره فعالیت یک دولت یا دو دولت است این پروژه نشان داد که با طول عمری که داشت در مسیر اجرا، نشان داد که آدم باید صبور باشد دولت‌ها باید این را فراتر از دولتی که در رأس امور است ببینند این یک موتور محرکی است که برای کشور در طول سالیان طولانی خدمت خواهد داشت من فکر می‌کنم این هم تجربه‌ای بود ما نباید همه چیز را .. درست است که اشکالی بوده در تأمین بودجه و هنوز هم مرتفع نشده است منتها یک مقدار سماجت ما و تصمیم قاطع ما برای اینکه با کمترین هزینه این پروژه را به ثمر برسانیم شاید دولت‌ها را در مرحله‌ای قرار داد که بتوانیم این کار را تمام کنیم مقدار زیادی مشارکت کردند فکر می‌کنم بایستی این نگاه فرادولتی و نگاه ملی به پروژه‌ها باید در مدیریت کشور حاکم شود.

مجری: بازتاب‌هایی که در محافل علمی داشته این رصدخانه را توضیح می‌دهید.

مهمان: بازتاب مهم آن این است که مشاورین خارجی یا کسانی که تجربه چندین پروژه شبیه این را در دنیا دارند از حیث نظارت یا داوری یا انجام، این‌ها به این نتیجه رسیدند با توجه به اطلاعاتی که دراختیارشان گذاشته شده با توجه به کنترل‌هایی که کرده اند که این پروژه هم از نظر سطح فناوری در جهان در رده بالایی قرار دارد و هم از نظر سرعت انجام و پیچیدگی‌هایی که در این پروژه به کار رفته است. پیچیدگی‌هایی که یا شیوه مدیریتی و همینطور پیچیدگی‌های فنی که اشاره کردم بنابراین در مقاله‌ای که مجله سایر منتشر کرد هفته پیش، تقریباً هر دوی این‌ها برجسته شد.

مجری: الان موقعیت مکانی رصدخانه دقیقاً کجاست است؟

مهمان: قله ۳ هزار و ۶۰۰ متری گرگش در حدود ۷۵ کیلومتری کاشان و اگر هوایی بگوییم حدود ۴۵ کیلومتری جنوب کاشان و حدود ۹۰ یا ۱۰۰ کیلومتری شمال استان اصفهان از نظر هوایی.

مجری: ممنون