کاهش خطر بلایا، نیازمند مشارکت فعال جامعه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، «مصطفی رضایی» در پیامی به مناسبت «روز جهانی کاهش خطر بلایا» با اشاره به میزان بالای وقوع مخاطرات طبیعی و انسان ساخت در ایران براساس آمار موجود از مسئولیت پیشگیری و آمادگی در برابر مخاطرات به عنوان یک مسئولیت فردی، اجتماعی، سیاسی و ... یاد کرده است که همه افراد و سازمان‌ها مکلف به پذیرش آن در سطح مربوط به خود هستند.

متن این پیام به این شرح است:

شواهد نشان می‌دهد در همه کشور‌ها افزایش میزان مواجهه افراد و سرمایه‌ها در برابر بلایا بسیار سریع‌تر از کاهش آسیب‌پذیری صورت گرفته است. در نتیجه این امر، خطرات جدیدی به وجود آمده و خسارات ناشی از بلایا به‌طور مستمر افزایش یافته است؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین چالش‌های زمان حاضر، نیاز به داشتن سیستم مدیریت خطر بلایا در مواجهه با بلایای طبیعی و انسان‌ساخت است. وقوع مخاطرات باعث کشته و مجروح شدن بسیاری از افراد، تحمیل‌شدن خسارات سنگین، ایجاد اختلال در ارائه خدمات در بخش‌های مختلف جامعه و تاخیر در روند توسعه می‌شود؛ بنابراین یکی از شاخص‌های مهم توسعه کشورها، آمادگی در برابر انواع مختلف بلایا است.

آمار وقوع مخاطرات در ایران نیز نشان‌دهنده میزان بالای وقوع مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت است. این موضوع به علت موقعیت جغرافیایی و خصوصیات توپوگرافیک ایران و آسیب‌پذیری بالای سازه‌ای و غیر سازه‌ای در ساختمان‌ها است که منجر به مرگ، صدمات بی‌شمار و پیامد‌های سوء سلامتی می‌شود.

۱۳ اکتبر، برابر با ۲۱ مهرماه، به‌عنوان روز جهانی کاهش خطر بلایا شناخته شده و معادل روز ملی آن روز «ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی»، مصادف با ۵ دی ماه، سالروز وقوع زلزله بم، در نظر گرفته می‌شود. این روز به جوامع بین‌المللی یادآوری می‌کند که با رویکرد‌های نوین مدیریت خطر بلایا، اقدامات پیش فعال، ارزیابی خطر، در نظر گرفتن همه مخاطرات تهدیدکننده کشور‌ها و برنامه‌ریزی مبتنی بر شواهد می‌توان پیامد‌های ناشی از مخاطرات را به حداقل رساند. شعار امسال در این روز «هشدار سریع، اقدام فوری برای همه» در نظر گرفته شده که به‌منزله تاکید بر پیشگیری و کاهش آسیب و خسارات به‌عنوان یک «مسئولیت همگانی» است.

زیرا اگرچه دولت‌ها مسئولیت حفاظت از شهروندان و دارایی‌های ملی را برعهده دارند، اما کاهش خطر بلایا نیاز به مشارکت فعال جامعه در همه سطوح دارد. مشارکت جوامع در طراحی و اجرای برنامه‌ها می‌تواند کیفیت و از همه مهم‌تر قابلیت اجرایی آن‌ها را تضمین کند. این برنامه‌ها ظرفیت‌های بومی را ارتقا، حساسیت جوامع را افزایش و مشکلات و پیامد‌های ثانویه مخاطرات را کاهش می‌دهد. یکی دیگر از اقدامات موثر در این راستا افزایش درک خطر در تمامی سطوح جامعه است که یکی از راهکار‌های آن آموزش‌های عمومی، تخصصی و فنی است.

هدف کلان حوزه مدیریت خطر بلایا عبارت است از: «کاهش اساسی خطر و خسارات ناشی از بلایا نسبت به جان، معیشت، سلامت انسان‌ها و دارایی‌های فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و کسب و کار در جوامع و کشورها».

تحقق این هدف نیازمند تعهد قوی و مشارکت حاکمیت سیاسی هر کشور در تمامی سطوح، اجرایی و پیگیری اجرای قوانین بالادستی مرتبط و تامین محیطی مناسب و توانمندساز است. برای تحقق این هدف کلان باید «پیشگیری از خطرات جدید و کاهش خطرات موجود بلایا از طریق اجرای اقدامات یکپارچه و فراگیر اقتصادی، ساختاری، حقوقی، اجتماعی، سلامت، فرهنگی، آموزشی و تربیتی، زیست‌محیطی، فناوری، سیاسی و نهادی که مواجهه با مخاطرات و آسیب‌پذیری در برابر بلایا را کاهش و آمادگی برای پاسخگویی و بازسازی پس از حوادث و در نتیجه تاب‌آوری در برابر بلایا را افزایش می‌دهد»، مد نظر قرار گیرد.

لازم به ذکر است بر اساس گزارش ارزیابی خطر جهانی سال ۲۰۲۱، ایران از نظر جمعیت تحت تاثیر مخاطرات ثبت‌شده، در رتبه نهم به دلیل خشکسالی قرار دارد؛ همچنین ۶ کشور منطقه EMRO که از نظر جمعیت تحت تاثیر مخاطرات جزو ده کشور اول هستند، در همسایگی ایران بوده که این موضوع می‌تواند خطر مشکلات سیاسی و اجتماعی منطقه را در آینده تحت‌الشعاع قرار دهد.

به همین دلیل ضروری است «سیاست‌های کلی پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیر مترقبه، ابلاغی مقام معظم رهبری با ۹ بند» که بسیار هوشمندانه در سال ۱۳۸۴ به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ شده، به‌عنوان یک سند پیشرو در دستور کار همه متولیان امر قرار گیرد و با توجه ویژه به بند‌های ۸ و ۹ آن که مرتبط با پدیده‌های جوی و تغییر اقلیم است، از پیامد‌های جدی در آینده پیشگیری شود. لازم به تاکید است که مسئولیت پیشگیری و آمادگی در برابر مخاطرات یک مسئولیت فردی، اجتماعی، سیاسی و ... بوده و همه افراد و سازمان‌ها مکلف به پذیرش آن در سطح مربوط به خود هستند؛ بنابراین عزم ملی و سیاسی در راستای مدیریت خطر بلایا تنها راهکار موثر در این حوزه تلقی می‌شود.