رفع موانع گمرکات و ایجاد کریدور شمال و جنوب فرصتی برای ارتقاء اقتصاد ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ فرصت ها و چالش های ترانزیتی ایران موضوعي بود که با حضور آقایان دکتر شهریار افندی زاده معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی و دکتر حسین سلاح ورزی نایب رئیس اتاق بازرگانی و میهمان تلفنی آقای رضا راستی مدیرکل دفتر ترانزیت گمرک در گفتگوی ویژه خبری بررسی شد.
گفتگوی کامل بدین شرح است :

مجری: در بیانیه اجلاس ترانزیتی وزرای حمل و نقل ایران و پنج کشور آسیای میانه نکاتی به عنوان دستاورد مورد تحقیق قرار گرفت که سرفصل اجلاس های بعدی خواهد شد، کدام نکات هستند؟

معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی در ابتدا گفت : بعد از سفر آقای رئیس جمهور به اجلاس شانگهای و بنا بر دستور ایشان، مقرر شد در اولین فرصت، اجلاس کشورهای آسیای میانه در ایران برگزار شود و پنج کشور تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و ترکمنستان به همراه ایران مسائل ترانزیتی، مشکلات و اهداف را بررسی کنند. در سفری که معاون اول رئیس جمهور به اجلاس اقتصادی خزر داشتند از کشورهای روس و جمهوری آذربایجان هم دعوت شد که به عنوان میهمان در این اجلاس شرکت کنند. همه کشورها امروزه به دنبال افزایش ترانزیت هستند، روسیه با توجه به اوضاع و احوالی که امروز دارد و با توجه به صادرات ترانزیتی که به اروپا داشته است و همچنین چین که از طریق ترانزیت بار از کشورهای آسیای میانه به اروپا ، موقعیتي ایجاد شده که کشورها دنبال منافع مشترک باشند. در این اجلاس چند موضوع بررسی شد، یکی کامل کردن زیرساخت های ریلی، جاده ای و دریایی بود که هم به صورت سرمایه گذاری های بخش خصوصی، هم به صورت فعالیت های مشترک قرار شد انجام شود./ بیست میلیون تن کالای ترانزیت به صورت سالانه به عنوان اولین هدف این کشورهای آسیای میانه و ایران مطرح شد که می توانست یک عدد بسیار خوبی باشد اما بحثی که عمده در ترانزیت وجود دارد این است که بار بتواند به سرعت از کشورها عبور کند و یکی از موانع ما معمولاً گمرکات هستند. بالأخص در حمل و نقل جاده ای قرار بر این شد که موانعی که در گمرکات وجود دارد این موانع کاهش يابد وتعرفه ها به صورت یکسان سازی مورد توجه قرار بگیرد. هر چقدر زمان کاهش یابد سرعت جا به جایی افزایش می یابد و این می تواند کمک زیادی به مطلوبیت عبور کالای ترانزیت از گمرکات داشته باشد. مهمترین نکته ای که در این اجلاس، ایران مطرح کرد ویزا بود تا بتوانیم برای رانندگان مان و تجار، ویزای حداقل یک ساله بگیریم که کمک زیادی به افزایش سرعت انجام کارها می شود و مورد بعدی ، فرایند گمرکات و کریدور سبز مطرح است. کریدور سبز کریدوری است که کالای ترانزیت بتواند از طریق جاده یا ریل بدون توقف با توجه به اسنادی که می توانسته دیجیتالی باشد این کار را انجام دهد، در این اجلاس به همه این موارد توجه شد.
افندی زاده با اشاره به دعوت روسیه و جمهوری آذربایجان در اين اجلاس گفت: ما به دنبال دو مسیر ترانزیتی هستیم؛ مسیری که روسیه را از آذربایجان به ایران متصل می کند، مسیر بعد کشورهای آسیای میانه هستند که روسیه، کشورهای آسیای میانه و از ایران به سمت کشورهای سواحل خلیج فارس، دریای عمان، کشورهایی مثل هندوستان و غیره می رود. قرار شد دومین اجلاس شش ماه بعد در قزاقستان برگزار شود، همچنين قرار شده که دبیرخانه ای دائمی مشخص شود که ایران اعلام آمادگی کرده است .
هر کشوری کارگروه هایی را مشخص کرده اند تا در مدت دو ماه تمام موضوعات به صورت عملیاتی و برنامه ای انجام شود و هدف کشورها اين بود تا زودتر به نتیجه برسند و این می تواند دستاوردهای بسیار بزرگی برای کشورهای عضو باشد.

مجری: آقای سلاح ورزی آن چه در بیانیه تاکيد شده ، بحث های مختلفی در مورد گمرک است، در مورد کریدورهای مختلف، چقدر فکر می کنید  اگر عملیاتی شود مراودات و مبادلات تجاری- اقتصادی ما را با کشورهایی که مورد تأکید و حاضر در اجلاس بودند، تسهیل خواهد کرد.

نایب رئیس اتاق بازرگاني گفت: واقعیت این است که سالهاست تحت عنوان اجلاس اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر؛ پنج کشور به صورت سالانه و ادواری با هم موضوعات را مرور می کنند، تقریباً از سپتامبر 1996 هم شورای بین المللی همکاری بین اتاق های بازرگانی حوزه دریای خزر هم تشکیل شد که حدود 40 اتاق بازرگانی که مربوط به این پنج کشور هستند در اين شورا حضور دارند و تقریباً به جز دو سه سالی که موضوع کووید 19 مطرح بود، هر سال 20 بار با عنوان اجلاس آی سی بی سی بین اتاق های بازرگانی این کشورها برگزار شد که نهایتاً امسال هم همزمان در مسکو با آن اجلاس سرانه کشورهای حوزه نخست وزیران کشورهای حوزه دریای خزر این اجلاس هم برگزار شد. در بیست دوره یکی از موضوعاتی که به صورت مستمر به آن پرداخته شده، همین مسائل، مشکلات و موانع در حوزه حمل و نقل، لجستیک و بحث های مرتبط با ترانزیت بوده که واقعیت این است همیشه در طول همین سال ها ایران شاید کوتاه ترین و بهترین مسیر برای حمل و ترانزیت بوده، البته در ماه های اخیر و شاید در سال های اخیر این جذابیت خیلی بیشتر شده، خیلی استراتژیک تر شده. واقعیت قضیه این است که ما به صورت تاریخی در دو حوزه اصلی مشکل داریم؛ در حوزه حمل و نقل و ترانزیت کالا در این مسیری که اصطلاحاً مسیر کریدور شمال به جنوب نامیده می شود. بخشی مربوط به سخت افزاری و زیرساخت هاست در حوزه ریلی، جاده ای و دریایی، که در حوزه ریلی مهمترین حلقه آن، اتصال راه آهن رشت به آستارا است. البته در حوزه مقررات و در مورد نرم افزاری هم مشکلات عدیده ای داریم که عمدتاً توزیع زمان بندی و توزیع هماهنگی است. بخشی خارج از حوزه حمل و نقل است مثل موضوعات گمرک، بهداشتی و قرنطینه و بخشی از آن در رابطه با نحوه عملکرد مثل بخش کشتیرانی در آن کشتیرانی دریای خزر است.
 

وضعيت حلقه ترانزيتي چابهار ـ زاهدان

معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی در پاسخ به سوال مجري درخصوص وضعيت حلقه ترانزيتي چابهار ـ زاهدان گفت : ابتدا اجازه دهید من آن اجلاس اقتصادی کشورهای خزر را ارتباط بدهم با اجلاس کشورهای آسیای میانه، به هر حال پنج کشور که در اطراف دریای خزر هستند؛ کشورهای روسیه، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و ایران هر پنج تا در این اجلاسی که برگزار شد همه حضور داشتند بنابراین در پتانسیل هایی که در رابطه با بنادر است همه می تواند ظرفیت های خوبی را برای کشورهای ما و سایر کشورها برای ترانزیت ایجاد کند.
آقای افندی زاده افزود: در شبکه ریلی ؛ حلقه مفقوده کريدور شمال جنوب، اتصال رشت- آستاراست که حدود 162 کیلومتر است و براورد ما حدود یک میلیارد یورو است؛ در اجلاس سه جانبه ای که بین ایران، آذربایجان و روسیه برگزار شد و بعد اجلاس دو جانبه بین ايران و روسیه، قرار شد مشارکتی را برای ساخت این حلقه مفقوده داشته باشیم که بحث تملک ها و زیرساخت با ایران و احداث با روسیه باشد، همچنين قرار شد در مدت دو ماه مدل های اقتصادی این کار ايجاد شود . حتی ایران مطرح کرد که اگر روسیه هم مشارکت نکند، ایران قطعاً این طرح را انجام خواهد داد. به هر حال اگر شبکه ریلی ایجاد شود ، از آستارای ایران تا سمت شمال روسیه ان شاء الله ریلی وجود دارد. آن حلقه اگر کامل شود از بندر عباس که در جنوبی ترین نقاط کشور ما است متصل می شویم به روسیه و شمال اروپا و یک شبکه قوی ریلی ایجاد خواهد شد.
در وزارت راه و شهرسازی با توجه به تصمیم دولت، کار و فاز مطالعاتی کار انجام شده حتی قسمتی از تملکات صورت گرفته، طراحی ها تا حدود اولیه شروع شده ولی به هر حال چه دولت روسیه همکاری کند و مشارکت کند چه خود ایران، اين مسئله جزو اولویت ها خواهد بود تا انجام شود. اما آن چیزی که مسلم است ما در کنار شبکه ریلی، شبکه سرخس داریم به سمت بندرعباس که از طرف ترکمنستان است. این شبکه الآن در حال بهره برداری است و دومین قطار از مسکو وارد ایران شد و به سمت بندرعباس رفت یعنی چیزی حدود 3600 کیلومتر از مسکو به سمت سرخس ایران و حدود 1600 کیلومتر به سمت بندرعباس که کالا به سمت هندوستان می رود.
افندي زاده افزود : علاوه بر این دو شبکه ، شبکه دیگر و بسیار مهم، چابهار- زاهدان به سمت سرخس است یعنی ما سه شبکه ریلی خواهیم داشت که در آینده نزدیک می تواند شمال ایران و کشورهای آسیای میانه را به خلیج فارس وصل کند برای همین تمام کشورهای آسیای میانه و روسیه علاقه مند هستند که شبکه های ایران کامل شود و براي ما هم این در اولویت است.

وضعيت گمرک و مبادلات تجاري و اقتصادي

مدیرکل دفتر ترانزیت گمرک ديگر مهمان تلفني اين گفتگو با بيان تبريک هفته وحدت و ميلاد پیامبر اکرم (ص) در پاسخ به سوال مجري درخصوص وضعيت گمرک و مبادلات تجاري و اقتصادي، گفت : در سال 1400 حدود 12 و نیم میلیون تن ترانزیت از کشور داشتیم که در مقايسه با سال 99، 68 درصد افزايش داشتیم، در شش ماهه امسال هم حدود هفت میلیون تن کالا از کشور ترانزیت شده که درمقايسه با مدت مشابه سال قبل 22 درصد. این افزايش ترانزیت بیانگر این است که همکاران در گمرکات اجرایی و سایر دستگاه های همجوار همکاری و تعامل خوبی داشتند که علیرغم وجود تحریم، شرایط کرونایی؛ این میزان از ترانزیت در کشور محقق شده و بعد از سال 93 که ما بیشترین حجم ترانزیت؛ 13 میلیون تن داشتیم، روند کاهشی داشتیم،
خوشبختانه در این دو سال اخیر با اقدامات خوبی که صورت گرفته روند ترانزیت افزایشی بوده است،در باره الکترونیکی شدن فرایندهاي گمرک جمهوری اسلامی ایران نه در ایران بلکه در بین کشورهای دیگر هم پیشرو بوده و برای اولین بار بحث ET را در چند سال پیش با کشور آذربایجان و ترکیه اجرایی کردیم. بعد از پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران این رفت در بحث های ایرو و سازمان ملل به عنوان پیوست 11 کنوانسیون T مصوب شد. با توجه به این که کانون T یک سند واحد است و می تواند فرایند را تسهیل کند گمرک جمهوری اسلامی ایران از این موضوع بسیار استقبال کرد و الآن اعلام آمادگی می کنیم که در حوزه کشورهای سی آی اس سورتینگ پروژه را پیش ببریم. تقریباً دو هفته پیش برای اولین بار بحث محموله ای بود از مبدأ کشور هند که می خواست از مسیر ایران عبور کند به مقصد روسیه با اجرای ET به صورت الکترونیکی برای اولین بار و حمل و نقل ترکیبی را اجرا کردیم. در گمرکات در خصوص الکترونیکی شدن قدامات بسیار خوبی انجام دادیم، در حوزه دوراظهاری ترانزیت؛ با اجرای این فرایند الآن هر کدام از شرکت های ما در هر مکان و زمانی که دسترسی به اینترنت داشته باشند می توانند اظهارشان ثبت کنند.

موقعيت جمهوري اسلامي ايران در حوزه ترانزيت و حمل و نقل

مدیرکل دفتر ترانزیت گمرک در پاسخ به سوال مجري درباره موقعيت جمهوري اسلامي ايران در حوزه ترانزيت و حمل و نقل ، گفت: با اقدامات صورت گرفته و دستور کار، امیدواریم ترانزيت کالا امسال به 20 میلیون تن برسد و ما در کوتاه مدت و با تجهیز شدن گمرکات به دستگاه های ایکس ری، ارزیابی هایمان در حداقل انجام شود. وزارت راه و شهرسازي متولي زیرساخت ها است در خصوص تجهیز گمرکات به دستگاه ایکس ری که در دستور کارست، الآن 16 گمرکات ما مجهز به این دستگاه های ایکس ری فعال هستند. که قبلا 20 قرارداد داشتیم و 20 قرارداد هم در حال انعقاد است. نکته مهم اين است که با وجود همه زیرساخت ها ، اگر یک هم افزایی به وجود بیاید می توانیم به رقم 20 میلیون تن کالا برسيم.
مدير کل دفتر ترانزيت گمرک با اشاره به سخنان افندي زاده که حلقه مفقوده کريدور شمال ـ جنوب ، اتصال راه آهن رشت به استارا است ؛ افزود : ما منتظر اتصال نمي مانيم و با ابتکاري نو حمل و نقل ترکيبي را انجام داديم تا بتوانيم هر چه زودتر به عدد 20 ميليون تن کالا برسيم . این آمار هم خوب است دقت کنیم این هدف گذاری که سال گذشته 12 و نیم میلیون تن را هدف گذاری کنیم به 20 میلیون تن مقایسه کنیم با هدف گذاری و برنامه ریزی که ترکیه دارد برای این کار انجام می دهد. فکر می کنم چیزی حدود 10 برابر این هدف گذاری که ما انجام می دهیم ترک ها انجام می دهند. یک فرصت بسیار بی نظیر است که اقتصاد ایران هم منتفع شود از این فرصت ، ولی من فکر کنم علاوه بر آن اشکالاتی که از نظر زیرساختی وجود دارد و امیدواریم که ان شاء الله برطرف شود با برنامه ای که عزیزان دارند، ولی کماکان این موضوع ترانزیت موضوع جزیره ای نیست که صرفاً ما آن بخش راه آهنش را یا حمل و نقلش را بخواهیم در نظر بگیریم. یک زنجیره به هم پیوسته است ، گمرک، قرنطینه، بهداشت، مرزبانی و حتی مبادلات پولی هم که بايد اين زنجیره درست کار کند و این چرخه بتواند به نتیجه برسد.
آقای افندی زاده درباره براورد 20 ميليون تن کالا هم گفت : ما مُدهای مختلفی داریم؛ مد جاده ای ، که به هر حال 85 درصد جا به جایی و ترانزیت ما از جاده صورت می گیرد.برای این کار در اجلاس هایی که به صورت پنج جانبه، شش جانبه، دو جانبه و سه جانبه تشکیل می شود که براي تسهيل این فرایند تلاش مي کنيم. یکی از بحث هایی که امروزه مطرح است این است که ما وقتی کالایی را از یک مرز به مرز دیگری می فرستیم مثلاً کشور آذربایجان و ایران، در هر دو پایانه مرزی این کالا چک می شود. ما در پیشنهاداتی که داشتیم در اجلاس اخیر گفتیم یک بار چک شود وقتی بر اساس کنوانسیون ها عمل می شود یعنی یک دفعه زمان کاهش پیدا می کند، یا در حمل و نقل ترکیبی، بنادر با ظرفيت 270 میلیون تن داريم که برای سرمایه گذار ما از حمل و نقل ترکیبی استفاده می شود. : درگفتگو با دولت روسیه، قرار براين شد که کالا با کشتي به بنادر امیرآباد یا انزلی ارسال شود بعد به رشت انتقال يابد ولي چون اسپین یا بندر انزلی به رشت در حال تکمیل شدن است در آن جا از حمل و نقل ترکیبی استفاده شود و تمام مدهای حمل و نقلی در طرح هایی که ما با کشورهای دیگر داریم مد نظر قرار گرفته و 20 میلیون تن کالا، فقط برای سال 1401 در نظر گرفته شده است.
آقای افندی زاده در پاسخ به سوال مجري درباره هدف گذاری 50 میلیون تن است برای امسال گفت : عدد 50 میلیون را با توجه به هدف هایی که با کشورهای دیگر داریم، برای اجلاس با کشورهای آسیای میانه؛ 20 میلیون تن، با کشور روسیه؛ 10 میلیون تن فقط جداگانه در هدف گذاشته ايم . با کشور روسیه و آذربایجان این عدد 15 میلیون تن است و نشان می دهد این عددهایی است که تمام کشورها باور دارند. ما باید در این پنج محور کار کنیم.
زيرساخت ها ، توسعه ناوگان، اصلاح فرایندها، یکسان سازی تعرفه ها، کاهش زمان از خود پایانه های مرزی همه این موارد در دستور کار قرار گرفت و وزارت راه و شهرسازی با نظر مقام عالی وزارت راه ، تلاش زیادی می کند با کمک سایر ارگان ها و سازمان ها ازجمله گمرک و سایر سازمان هایی که وجود دارد این کار انجام شود.موضوع سرمایه گذاری؛موضوعي است که بخش خصوصی باید در توسعه خطوط کشتيراني سرمایه گذاری کند، درآمدزایی که در ترانزیت مطرح است علاوه بر مسائل مرتبط با ایران، بعد از نفت ایران می تواند دومین درآمدش را داشته باشد البته مسأله امنیت می تواند یکی از مسائل مهمی در بحث امروز باشد. کشورهای دیگر به کشور ما وابسته شوند، به نوعی ایران تأثیرگذار باشد غیر از بحث درآمد که وجود دارد و اگر ما بتوانیم با سایر کشورها روی منافع مشترک اقدام کنیم، خیلی فعالیت های دیگر هم می توانیم برای کشورمان در این رابطه انجام دهیم.

اتصال بنادر به شبکه ريلي

آقای افندی زاده در باره اتصال بنادر به شبکه ريلي نيز گفت : اکنون از طريق ریل بندر امیرآباد به شبکه ریلی متصل است ، بندر کاسپین یا بندر انزلی را اتصال می دهیم به رشت؛ اگر این اتفاق بیفتد یعنی ما یک حمل و نقل ترکیبی بین دریا و ریل را داریم. اگر منابع تأمین شود تا پایان سال تلاش می شود این اتصال صورت بگیرد که این موضوع بسیار مورد توجه روسیه قرار گرفت که بتواند سرمایه گذاری کند و کالاهای خود را بیاورد و این نشان می دهد ما از تمام مدهای حمل و نقلی چه به صورت ترکیبی، چه به صورت مجزا باید استفاده کنیم تا از این موقعیت خوبی که برای کشورمان ایجاد شده، استفاده لازم راببريم.
آقای سلاح ورزی نيز افزود: اين یک فرصت استثنائی است که نصیب اقتصاد ایران شده، اگر بتوانیم به درستی از آن استفاده کنیم. در کنار آن بحث های مربوط به تکمیل بخش های زیرساختی من فکر می کنم بخش مهمتر، ایجاد هماهنگی و دقیق کردن زمان بندی ها و هماهنگ شدن بخش های مختلف به خصوص در حوزه حمل و نقل ترکیبی است.