چگونه به دام اخبار جعلی نیفتیم

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ،  اخبار جعلی به روش‌های فریبنده ای به افکار عمومی ارائه و القاء می شود و برای بسیاری شناخت منابع خبری درست از منابع خبری تولیدکننده اخبار جعلی سخت شده است. به‌طور مثال در حال حاضر حساب افراد مطرح در فضاهای مختلف اجتماعی از جمله توییتر به‌راحتی جعل می‌شود و با اندک تغییرات جزئی در آن صفحه، اخبار جعلی منتسب به آن فرد در حوزه فعالیت‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی یا سیاسی را منتشر می‌کنند.

یکی دیگر از روش‌های جعل خبر ساخت وب‌سایت‌هایی مشابه وب‌سایت‌های معتبر با همان لوگو و آدرس‌های تقریباً مشابه است و از این طریق اخبار جعلی تولید و توزیع می‌شود و مخاطبان پیش از آنکه متوجه شوند فریب یک وب‌سایت جعلی را خورده‌اند، فیک نیوز تأثیر روانی خود را بر جامعه می‌گذارد.

مخاطب زمانی که وارد سایتی می‌شود، اولین کاری که می‌کند در ارتباط با خبرعجیبی که می‌بیند باید ببیند آن خبر برای کدام رسانه است، آدرس آن را یا نام کاربری فرد در شبکه‌های اجتماعی را به‌درستی چک کند. مثلاً یک نشانه عمده برای وب‌سایت‌هایی که اخبار جعلی تولید می‌کنند یا معتبر نیستند این است که قسمت «درباره‌ی ما» ندارند.

میزان شهرت و اعتبار یک منبع خبری خیلی مهم است. مثلاً وقتی یک منبع خبری مهم، یک خبر را از یک منبع خبری گمنام نقل می‌کند حتماً جای بررسی دارد و باید نسبت به صحت آن شک کند و بپرسد چطور ممکن است که خبری را یک منبع خبری اصلی  ندارد اما یک منبع خبری گمنام از آن برخوردار بوده است.

مخاطبان باید مراقب پدیده خبر شویی باشند     

برخی رسانه‌ها که با اهداف سیاسی یا اقتصادی اخبار جعلی پخش می کنند، وب‌سایت‌های گمنامی را اجاره می‌کنند یا خود اداره می‌کنند و خبری جعلی را از طریق آن‌ها منتشر می‌کنند. پس‌از آن به روش‌ها و بهانه‌های مختلفی این خبر را در رسانه اصلی خود دوباره پخش می کنند و از این طریق آن را در افکار عمومی نشر می‌دهند. به این کار «خبر شویی» گفته می‌شود.

برخی ترجمه‌ها در خوش‌بینانه‌ترین حالت بد ترجمه‌ شده‌اند

برخی از اخبار جعلی از مسیر ترجمه اخبار خارجی به افکار عمومی راه پیدا می‌کنند. مخاطب برای اینکه در دام فیک نیوزها نیفتد باید حتما منبع اصلی خبر ترجمه شده را پیدا کند یا به اعتبار آن واقف باشد. متاسفانه برخی ترجمه های خبری در بهترین حالت اگر نگوییم از اساس دروغ هستند، بد ترجمه ‌شده‌اند و پیام را مبهم و یا با معنی نادرست به مخاطب منتقل می‌کنند.

گاهی رسانه‌ای برای اینکه یک خبر جعلی را جا بیندازد به یک رسانه معتبر خارجی استناد می‌کند که گاه دیده می‌شود آن رسانه از اساس چنین خبری نداشته است.

در برخی کشورها از جمله کشورهای اروپایی و آمریکا یکی از منابع اصلی اخبار جعلی، منابع خبری منتسب به افراد و اشخاص یا گروه‌های معتقد به تئوری توطئه هستند. این گروه‌ها خصوصاً در دو سال گذشته به دلیل انتشار گسترده اخبار جعلی برضد واکسن کرونا تحت‌فشار بوده‌اند و برخی از شخصیت‌های مشهور آن‌ها به اتهام نشر اخبار جعلی که به‌سلامتی جامعه ضرر وارد می‌کنند از ادامه فعالیت در شبکه‌های اجتماعی محروم شدند.

کار کردن با موتور جست‌وجو از دیگر مواردی است که باید کاربران یاد بگیرند. یکی از تأثیرگذارترین مدل‌های اخبار جعلی، عکس‌ها و فیلم‌های جعلی است؛ خصوصاً با دیپ فیک تشخیص سره از ناسره سخت شده است. راه این است که آن عکس یا یک فریم از فیلمی که با آن مواجه شده و به درستی آن شک کرده ایم را در گوگل جستجو کنیم. گوگل امکانی دارد که عکس اصلی را به ما ارائه می کند و اگر عکس یا فیلم جعل شده باشد مخاطب از این طریق می تواند در تله اخبار جعلی گیر نیفتد. در عین حال اگر خبری را دیدیم که خبری عجیب است، حتما جستجو کنیم و اگر متوجه شدیم که این خبر در منابع خبری معتبر دیگری  وجود ندارد قطعا این خبر جعلی است.

سواد رسانه ای را باید طوری بالا ببریم که مردم، منتشرکننده اخبار جعلی را تقبیح کنند، آنقدر شماتت کنند که آن رسانه و آن حساب کاربری واقعا جرأت نکند خبر جعلی منتشر کند. ما الان افرادی را در شبکه های اجتماعی داریم که با نهایت وقاحت مرتبا اخبار جعلی درست می کنند حال آنکه حتی در کشورهای غربی هم که باصطلاح مهد آزادی بیان هستند با چنین کاربرانی به جرم انتشار اخبار جعلی برخورد می شود.

آنچه مشخص است این‌که بهترین راه مبارزه با اخبار جعلی تقویت نهاد خبر رسانی و روزنامه‌نگاری است و باید در کشور نهضت سواد رسانه‌ای به‌طورجدی ایجاد و تقویت شود و مردم را بیش‌ از گذشته  ترغیب کرد که در مبارزه با اخبار جعلی همراه باشند.