برائت از مشرکین فریاد چهل ساله زائران در حج

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برائت از مشرکان در لغت به معنای بیزاری جستن از اهل شرک است و در اصطلاح امروزین به مجموع کوشش‌هایی اطلاق می‌شود که در بعد سیاسی حج به صورت اجتماعی و در قالب مراسم برائت از مشرکان در ایام حج در مکه انجام می‌گیرد.
این مراسم بعد از انقلاب اسلامی ایران و در پی تاکید امام خمینی (ره) بر جنبه‌های سیاسی اسلام و گسترش بخشیدن مفهوم قرآنی و سنت نبویِ برائت از مشرکان، به اعلام انزجار از دشمنان اسلام در همه زمان‌ها، از سال ۵۸ به شکل راهپیمایی اعتراضی ایرانیان در ایام حج در مکه آغاز شد. در این راهپیمایی‌ها شعار‌هایی علیه شرک و طاغوت‌های زمان سرداده شده و بر وحدت و برادی مسلمانان تاکید می‌شود.
برائت از مشرکان ریشه در تاکید قرآن کریم بر دشمنی با دشمنان خدا در کنار دوستی با دوستان خدا دارد. آیات فراوانی به این موضوع پرداخته شده است، ولی بیشترین توجه قرآن در مورد برائت به ابلاغ آیات برائت از مشرکان در روزگار پیامبر اسلام (ص) در موسم حج سال نهم هجرت مربوط می‌شود.
همچنین برائت از مشرکان جزئی از برنامه رسالت انبیاء دانسته شده است. پیامبر اسلام نیز با فتح مکه، خانه خدا را از وجود بت‌ها پاک کرد و در حج سال نهم ق. برائت از مشرکان را به همگان اعلان نمود. بنابر گزارش‎هایی امامان معصوم نیز از فرصت حج برای اعلام برائت از مشرکان بهره می‌بردند.
البته گسترش این حرکت زائران در عربستان به مذاق حاکمان آل سعود خوش نیامد. برگزاری آیین برائت از مشرکان بر دامنه کشمکش‌ها افزود؛ ولی در بیشتر موارد، مشکلات با مذاکره و پیگیری دو طرف حل و فصل می‌شد. این اختلاف‌ها تا مرداد ۱۳۶۶ ادامه یافت. در آن سال، با وجود هماهنگی کامل مقام‌های ایرانی و سعودی در برگزاری مراسم برائت در بعد از ظهر ششم ذی‌حجه ۱۴۰۷ ق. در مکه، لحظاتی در پی آغاز مراسم و سخنرانی سرپرست حجاج، نیرو‌های پلیس عربستان با سلاح‌های سرد و گرم و با همراهی برخی افراد دارای لباس شخصی که بر بام ساختمان‌ها مستقر بودند، به حاجیان حمله کردند. بر پایه اطلاعیه رسمی وزارت امور خارجه ایران، در این حملات ۳۶۶ تن شهید، اسیر و مفقود شدند و بعد‌ها آمار کشته‌شدگان به ۴۰۰ تن رسید. این رویداد که سبب شد تا این روز به جمعه خونین مکه شهرت یابد، واکنش بسیار سخت امام خمینی را در پی داشت. درست سه روز بعد از آن واقعه امام خمینی (ره) خطاب به نماینده خود و سرپرست حجاج ایرانی، حجِ بی برائت را اصلا حج ندانستند. پس از این حادثه، روابط ایران و عربستان و نیز اعزام حاجیان ایرانی به مدت چهار سال قطع شد.
با رحلت امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای از آغاز رهبری خویش، بر مواضع بنیان‌گذار انقلاب اسلامی درباره ابعاد سیاسی حج، از جمله اعلان برائت از مشرکان، تاکید ورزید و آن را فرصتی برای رویارویی با نقشه‌های استکبار و صهیونیسم برشمرد. با وجود از سرگیری روابط ایران و عربستان به سال ۱۳۷۰ ش؛ و اعزام حاجیان، پیشگیری سعودی‌ها از برگزاری مراسم برائت در این دوره نیز ادامه یافت و برپایی آن در این سال‌ها با دشواری‌هایی مواجه شد. سال ۱۳۷۰ و ۱۳۷۱ این مراسم در مقابل بعثه جمهوری اسلامی در مکه برگزار شد.
از سال ۱۳۷۲ ش. به سبب مخالفت سخت عربستان و تجهیز نیروی نظامی در محل برگزاری مراسم، برگزاری راهپیمایی برائت از مشرکان در مکه حذف و با موافقت رهبر انقلاب، این مراسم ابتدا در منا و سال‌های بعد در عرفات برگزار شد. از آن پس، آیین برائت همه ساله با پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران و با حضور شخصیت‌های دینی و سیاسی و اندیشمندان کشور‌های اسلامی در عرفات برگزار می‌شود.
در سال‌های اخیر، این مراسم صبح روز عرفه در محل بعثه رهبر جمهوری اسلامی ایران، در صحرای عرفات، با شعار‌هایی همچون «مرگ بر اسرائیل»، «مرگ بر آمریکا»، «یا ای‌ها المسلمون اتّحدوا اتّحدوا»، و «تفرقه و اختلاف پیروی از شیطان است» از سوی حاجیان ایرانی و غیر ایرانی در پی تلاوت آیاتی از قرآن کریم آغاز می‌شود و در ادامه، سرپرست حاجیان ایرانی، پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران را به دو زبان فارسی و عربی می‌خواند. در پایان نیز قطعنامه‌ای خوانده می‌شود و زائران پس از هر بند، تکبیرگویان آن را تایید می‌کنند.
این نگاهی استکبار ستیزی نه فقط در مراسم برائت از مشرکین که در منزل‌های دیگرِ این سفر همچون رمی جمرات هم معنا می‌شود.