ویژگی‌های بارز شیعه از منظر امام محمدباقر (ع)

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، مرضیه محمدزاده در یادداشتی درباره ویژگی های بازر شیعه از منظر حضرت امام محمدباقر (ع) گفت : امام محمدباقر (ع) خطاب به جابر بن یزید جُعفی درباره شیعه فرمود: «ای جابر! آیا کسی که تشیع را پذیرفت (می‌تواند) به همین بسنده کند و بگوید ما اهل‏ بیت را دوست داریم؟ به خدا سوگند شیعیان ما نیستند جز آنان که پرهیزکاری از خدای را در پیش گیرند و از او پروا داشته باشند و فرمانش برند و او را اطاعت کنند».

این پژوهشگر خوزستانی تاریخ اهل بیت (ع) ادامه داد : امام محمدباقر (ع) خطاب به جابر بن یزید جُعفی درباره شیعه فرمودند: «یَا جَابِرُ أَ یَکْتَفِی مَنِ انْتَحَلَ التَّشَیُّعَ أَنْ یَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَوَ اللّهِ مَا شِیعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَی اللّهَ وَ أَطَاعَهُ وَ مَا کَانُوا یُعْرَفُونَ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ وَ التَّخَشُّعِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ کَثْرَةِ ذِکْرِ اللّهِ وَ الصَّوْمِ وَ الصَّلاةِ وَ الْبِرِّ بِالْوَالِدَیْنِ وَ تَعَهُّدِ الْجِیرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ ذَوِی الْمَسْکَنَةِ وَ الْغَارِمِینَ وَ الْأَیْتَامِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ تِلاوَةِ الْقُرْآنِ وَ کَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَیْرٍ وَ کَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِی الْأَشْیَاءِ».‌ای جابر! آیا کسی که تشیع را پذیرفت (می‌تواند) به همین بسنده کند و بگوید ما اهل‏ بیت را دوست داریم؟ به خدا سوگند شیعیان ما نیستند جز آنان که پرهیزکاری از خدای را در پیش گیرند و از او پروا داشته باشند و فرمانش برند و او را اطاعت کنند.‌ای جابر! شیعه ما فقط با این صفات و اعمال شناخته می‌شوند: فروتنی، خشوع، بازپس دادن امانت (امانتداری)، یاد کردن بسیار خداوند (ذکر او را بسیار گفتن)، روزه‏‌داری و نمازگزاری، نیکی به پدر و مادر، رسیدگی در کار همسایگان تهیدست و بیچارگان و بدهکاران و یتیمان، راست‌گفتاری، تلاوت قرآن، سخن نگفتن با مردم جز به نیکی و از آنان جز به خوبی یاد نکردن، و در هر چیزی امین خویشاوندان و دیگران باشند. (الکافی، ج۳، ص۷۴؛ تحف العقول، ص۲۹۵).

ویژگی‌های بارز شیعه

در روایت امام باقر (ع)، محبت به امام بدون اطاعت از خدا، رعایت تقوا و پیروی از دستورات الهی مانند نماز، روزه، نیکی به فقرا و خویشان و مردم و بدون پیروی از سنت و سیره ائمه معصومین علیهم‌السلام بی‌ارزش تلقی می‌شود. آن حضرت کثرت سجود، اشک، دعا و مناجات را از خصائص بارز شیعه دانسته و فرمودند:

«شیعتنا أهل الورع و الاجتهاد و أهل الوفاء و الامانة و أهل الزهد و العبادة و أصحاب احدی و خمسین رکعة فی الیوم و اللیلة القائمون باللیل و الصائمون بالنهار یزکّون أموالهم و یحجّون البیت و یجتنبون کل محرّم»: شیعیان ما در بالاترین مراحل تقوا در زمره کوشندگان و وفاکنندگان به عهد و امانت بوده و اهل زهد و عبادت هستند، از افرادی هستند که در هر شبانه‌روز پنجاه و یک رکعت نماز به جای می‌آورند. آنان شب‌ها در حال عبادت و روز‌ها در حال روزه هستند. زکات اموال خود را پرداخته، به زیارت خانه خدا می‌روند و از تمام محرمات الهی اجتناب می‌کنند. (صفات الشیعه، ص۱۶۳) و فرمودند: «انّ شیعتنا من شیّعنا و اتّبع آثارنا و اقتدی بأعمالنا» شیعیان ما کسانی‏‌اند که از ما و آثار و اعمال ما پیروی کنند. (بحار الانوار، ج۶۸، ص۱۵۴)

امام رضا (ع) از پدرانش از امام باقر (ع) روایت کند که آن حضرت به خیثمَه فرمود: «به شیعیان ما بگو: ما به هیچ روی نزد خداوند پاسخگوی مسئولیت‏‌های آنان نیستیم، زیرا که جز با عمل، به نعمت‏‌های جاوید خداوند دست نخواهند یافت. به آنان بگو: بزرگ‏ترین حسرت‏‌ها در قیامت، از آنِ کسی است که از عدالت سخن بگوید و در عمل عدالت نکند. بگو: اگر ایشان به آنچه تکلیفشان است عمل کنند، در روز رستاخیز رستگارنند».

برائت از آتش برای هیچ کس قطعی نیست

امام باقر (ع) برائت از آتش را برای هیچ کس قطعی نمی‌داند. امام در روایتی دیگر خطاب به جابر بن یزید فرمود:

«یَا جَابِرُ وَ اللّهِ مَا یُتَقَرَّبُ إِلَی اللّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَّا بِالطَّاعَةِ وَ مَا مَعَنَا بَرَاءَةٌ مِنَ‏ النَّارِ وَ لَا عَلَی اللّهِ لِأَحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ مَنْ کَانَ لِلّهِ مُطِیعاً فَهُوَ لَنَا وَلِیٌّ وَ مَنْ کَانَ لِلّهِ عَاصِیاً فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ وَ مَا تُنَالُ وَلَایَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَع‏» (الکافی، ج۲، ص۷۴-۷۵)‌ای جابر! به خدا جز با اطاعت به خدای تبارک و تعالی نمی‌توان تقرب جست و از آتش برائت پیدا کرد. هیچ‏ کس (برای رهایی خویش) نزد خداوند حجت و دلیلی ندارد. هر که مطیع و فرمانبردار خداوند بود و از او فرمان برد و ما را دوست داشت، او ولیّ و دوست ما است و هر کس نافرمانی خدا کرد، او دشمن ما است و دوستی ما او را سودی نبخشد و به ولایت ما دست نخواهند یافت مگر با عمل و پارسایی خدا؛ و حبّ اهل‌بیت و ائمه منفعتی به او نمی‌رساند.

در زمان امام باقر (ع)، بدعت‌گزاران و دین‏‌سازان گمراه، عقاید و افکار باطلی در میان مسلمین انتشار می‌دادند که نمونه‏‌ای از آن‌ها در این زمان هم در میان عوام مسلمین دیده می‌شود، مانند عقیده به اینکه تنها قبول تشیع یا محبت امیرالمؤمنین (ع) یا امیدواری به خدا یا گریه برای امام حسین (ع) بدون هیچ طاعت و عبادت دیگر موجب سعادت و نجات است. امام باقر (ع) با یک جمله کوتاه، تمام رشته‏‌های اوهام و خرافات ایشان را بر باد داده، شیعیان خود را بیدار و هوشیار می‌کند و شاهراه حقیقت را پیش پای آن‌ها می‌گذارد و می‌فرماید:

«لا تَذْهَبْ بِکُمُ الْمَذَاهِبُ فَوَ اللَّهِ مَا شِیعَتُنَا إِلَّا مَنْ أَطَاعَ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَ» (الکافی، ج۲، ص۷۳) افکار و عقاید باطل، شما را منحرف نسازد و هر مذهبی شما را به راهی نبرد، به خدا که شیعه ما نیست، جز آنکه خدای عزّوجل را اطاعت کند. پس یگانه راه سعادت و نجات اطاعت خداوند است و بس. پس دوستی و محبتی که شباهت و پیروی را به دنبال داشته باشد، می‌تواند مرتبه و جایگاه انسان را تغییر دهد. همچنان که در روایات آمده است: «هرکس را دوست بداری در قیامت با او محشور می‌شوی» (علل الشرایع، ص۳۸۳).

امام تقوا، علم و عقل را عوامل مداومت و پذیرش اعمال دانسته‌اند. در حالی که در روایات غالیانه ادعا بر این است که همه اعمال بدون حُبّ ائمه حبط شده و بی‌ارزش خواهند شد. مجموعه این روایات در کنار روایاتی که ظالمین و بدکاران را تنها با ادعای حُبّ ائمه مشمول بخشش می‌دانند، قطعاً زمینه‌ساز نوعی اباحه‌گری در جوامع شیعی بوده و هست. شاید با توجه به این نکته باشد که امام صادق (ع) پس از شهادت فردی به خدا، رسالت پیامبر اکرم (ص) و امامت ائمه معصومین علیهم‌السلام او را به تقوا و ورع و.. سفارش کرده‌اند.