تراژدی تلخ بلوط زاگرس؛ سکانس غم‌انگیز "پروانه برگ‌خوار" ادامه دارد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، زاگرس زیباترین و جذاب‌ترین دختر ایران است لقبی که گیاهشناسان بنام ایران به این منطقه دادند. این روز‌ها پرواز پروانه‌ها بر سر جنگل‌های زاگرس، زوال و نیستی را بر رویشگاه بلوط‌های استان‌های زاگرس نشین گسترانده و کابوس مرگ سالهاست که آن‌ها را ایستاده می‌خشکاند و به عنوان وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران حال خوشی ندارد و در نبرد با طغیان آفت پروانه بلوط‌خوار تلاش می‌کند از زوال رهایی یابد.
جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از منتهی‌الیه شمال غربی ایران در استان آذربایجان غربی آغاز شده و در منطقه غرب استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان و جنوب غرب استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس را تحت پوشش خود درآورده است.
در نگاه نخست این ذخیره گاه جنگلی در بین ۱۱ استان توزیع شده و مساحتی در حدود ۶ میلیون هکتار و ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهد که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند. متاسفانه طی ۲ دهه گذشته عواملی از جمله آفات و بیماری‌ها، آتش سوزی ها، تغییر اقلیم، خشکسالی‌های پی در پی، قاچاق چوب و بهره‌برداری‌های بی‌رویه جنگل‌نشینان موجب شد که این جنگل‌ها در معرض خطر نابودی قرار بگیرند و جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد نیز از این آسیب‌ها به ویژه آفت پروانه برگ خوار سفید و جوانه خوار بلوط مصون نماند. ار مجموع مساحت یک میلیون و ۵۵۵ هزار هکتار استان کهگیلویه و بویراحمد، یک میلیون و ۳۹۵ هزار هکتار جنگل و مرتع است که از این میزان ۸۷۶ هزار هکتار جنگل و ۵۱۹ هزار هکتار مرتع می‌باشد. این استان نسبت به مساحت بالاترین سرانه جنگل و مرتع کشور را دارد بطوریکه به لحاظ وسعت نسبت در بین استان‌های کشور پس از استان‌های رتبه هفتم را داراست.
کهگیلویه و بویراحمد از استان‌هایی با درگیری بالای درختان بلوط به این بیماری است به طوری سعید جوان بخت مدیرکل منابع طبیعی این استان گفت: حدود ۶۰ هزار هکتار از جنگل‌های مناطق سردسیری و گرمسیری این استان دچار آفت پروانه برگ خوار سفید و جوانه خوار بلوط شدند.۲۵ هزار هکتار از این جنگل‌ها در مناطق گرمسیری باشت، کهگیلویه و بهمئی دچار آفت پروانه برگ خوار سفید شدند و میزان ابتلا به این آفت در جنگل‌های مناطق سردسیری استان شامل دنا و بویراحمد به بیش از ۳۵ هزار هکتار رسیده است.
کمبود اعتبار برای مبارزه با این آفت
سعید جاویدبخت، مدیرکل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: بر اساس پایش صورت گرفته تاکنون بیش از ۶۵ هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی بلوط این استان دچار آفت برگخوار و جوانه خوار بلوط شده اند.
وی افزود: آفت برگ خوار بلوط عمدتا در مناطق گرمسیری و آفت جوانه خوار بلوط در مناطق سردسیری شیوع پیدا کرده است که جنگل‌های بلوط شهرستان باشت بیشتر مورد آسیب قرار گرفته اند.
جاوید بخت اظهارکرد: خشکسالی، نوع سم پاشی و آلودگی‌های مرکبات و باغات گونه‌های ضد این آفت از بین برده اند و کاهش بارندگی‌ها از جمله علت‌های این آفت هستند.
وی ادامه داد: اقداماتی در زمینه این آفت‌ها انجام شده، اما شیوع نیز بیشتر شده است و در صورتی که در دو سه سال پی در پی ادامه پیدا کند که در غیر این صورت منجر به خشک شدن جنگل‌های بلوط می‌شوند.
مدیرکل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد در رابطه با راهکار مقابله با این آفت‌ها خاطرنشان کرد: محلول پاشی راهکار جهت مقابله با این آفت است که اثرات مخرب زیست محیطی بر گیاهان و جانواران ندارد.
جاوید بخت تصریح کرد: آنطور که برآورد شده، امسال بیش از ۱۶۰ تا ۱۸۰ میلیارد ریال برای مبارزه با این آفت در ۱۵ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط مناطق گرمسیری نیاز است و این رقم برای مناطق سردسیری به ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد ریال می‌رسد، اما به گفته استاندار کهگیلویه و بویراحمد امسال مجموعا ۱۷۰ میلیارد ریال برای مقابله با آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع و آفت پروانه برگ خوار بلوط در این استان اختصاص یافته است.
شیوه مقابله با این آفت نیازمند بازنگری است
یک کارشناس منابع طبیعی از سمپاشی با محلول بی تی برای مبارزه با این آفت یاد می‌کند و می‌گوید: این در حالی است که مصرف این محلول از سوی اتحادیه اروپا ممنوع شده و در برخی موارد نادر از این محلول استفاده می‌کنند. مسلم عارفپور زمان مصرف این محلول را مهم می‌داند و اعلام کرد: که زمان استفاده از محلول اسفند ماه است و استفاده کردن از این حلول در سایر ماه‌ها جوابگو نیست، زیرا به سایر جانوران و گونه‌های محط زیست آسیب وارد می‌کند.
روح الله فلاحت دیگر کارشناس منابع طبیعی هم می‌گوید: هنوز اثر مخرب یا مثبت این محلول بر سایر گونه‌های جانوری و گیاهی و زیستی معلوم نیست.
وی افزود: اول باید دلیل یا دلایل طغیان این آفت را بفهمیم، زیرا این آفت ممکن است به دلیل حذف دشمن طبیعی، کم باشی، غذای زیاد، ضعیف شدن درختان یا دلایل دیگر شیوع پیدا کرده باشد.
مسلم عارپور با تایید صحبت‌های فلاحت می‌گوید: اگر ما دلیل طغیان این آفت را شناسایی کنیم مبارزه با آن بسیار راحت‌تر انجام می‌گیرد.
اوایل اردیبهشت ماه بود که محمد مخبر معاون اول رییس جمهور کارگروه جنگل‌های زاگرس را تشکیل داد و حل مسائل مرتبط با جنگل‌های زاگرس را نیازمند اتخاذ تصمیمات ملی دانست.
به باور مخبر، مجموعه جنگل‌های زاگرس، زیست‌بوم جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر است و نمی‌توان به سادگی از کنار مسائل و مشکلات ساکنین این مناطق عبور کرد؛ از این رو برای حل مسائل و چالش‌های جنگل‌های زاگرس باید در کنار اقدامات فوری و عملیاتی، برنامه‌ها و طرح‌هایی را نیز به‌صورت زمان‌بندی شده برای توسعه این منطقه تدوین و با جدیت در دستور کار قرار داد.
آقای وزیر حال بلوط‌ها خوب نیست!
در پی حمله آفت پروانه خوار به درختان بلوط کهگیلویه و بویراحمد حسنی معاون دادگستری استان طی نامه‌ای به وزیر ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی حال ناخوش درختان بلوط را برای وزیر شرح داد و گفت: بنا به نظر فعالان محیط زیست طغیان گونه مهاجم علاوه بر اینکه درختان بلوط را از پا می‌اندازد مشکلات زیادی هم برای ساکن ایجاد خواهد کرد و تغییرات اکولوژیک و نهایتاً مشکلات دشواری زندگی در این منطقه عاری از جنگل‌ها و مهاجرت‌ها را به دنبال خواهد داشت. خیلی از روستا خالی از سکنه شدند لذا هشدار داده می‌شود چنانچه فکر اساسی در این خصوص نشود از قِبِل این آفت جنگل‌های استان رو به نابودی کامل رفته و نتواند در جهت بازسازی و سیستم منطقه کاری از پیش برد.
وی اضافه کرد:با توجه به اذعان منابع طبیعی استان مبنی بر اینکه هیچ اعتباری به منظور مبارزه با این آفت علیرغم پیگیری‌های فراوان اختصاص داده نشده به هر سوی شایسته است موضوع به صورت جد در دستور کار آن وزارتخانه قرار گرفته و اقدامی سریع و بایست در این خصوص صورت گیرد.
اما در همین خصوص باقری‌پور رئیس اداره حفاظت منابع طبیعی کهگیلویه و و بویراحمد گفت: عدم تخصیص به موقع اعتبار باعث شده کار مبارزه با آفات هنوز آغاز نشده باشد. وی بهترین زمان مبارزه با آفت را ۱۵ فروردین تا ۱۵ اردیبهشت دانست و عنوان کرد: مدیرکل منابع طبیعی در تلاش برای جذب اعتبار از طریق جابه‌جایی اعتبار است حتی در این خصوص به استاندار کهگیلویه و بویراحمد نامه نوشته است.
یکی از راه‌های پیشنهادی کارشناسان برای صیانت از این جنگل‌ها استفاده از ظرفیت‌های مردمی و جوامع محلی است که در این راستان نیازمند آموزش‌های همگانی در زمینه حفظ درختان، جلوگیری از آتش سوزی و پشتیبانی از سوی دستگاه‌های اجرایی است.
در این زمینه اشاره‌ای به فعالیت بنیاد مردم نهاد الگن در کهگیلویه و بویراحمد خالی از لطف نیست که در سه سال اخیر به همت اهالی روستای الگن یک هزار هکتار از جنگل‌های بلوط این منطقه از طریق قرق و حفاظت احیا شده و تلاش‌های به بار نشسته اهالی پای طبیعت دوستان زیادی را به این روستا باز کرده است.
سعید انصاریان می‌گوید: که اینجا از کودکان گرفته تا بزرگسالان و حتی سالخوردگان برای رویش جوانه بلوط، بادام، زالزالک و بنه احیای جنگل‌های این خطه از زاگرس در تکاپو هستند؛ امکان کاشت درخت به دست طبیعت دوستان یا از طریق قرقبانان و حفاظت آن وجود دارند و علاقه مندان می‌توانند به نام انتخابی خود از طریق بنیاد الگن برای درختان شناسنامه بگیرند یا با سفر به این منطقه درختان خود را مشاهده کنند.
وی افزود: بخشی از جنگل‌های احیا شده به دست کودکان روستای الگن انجام شده تا نسل فردا ضمن یادگیری ارزش گونه‌های جنگلی پس از تبدیل بذر‌های کاشته شده در دل خاک به نهال آنان انگیزه بیشتری برای صیانت درختان جنگلی داشته باشند.
در عرصه کلان و سیاسی نیز صیانت از جنگل‌های زاگرس به عنوان یک ثروت ملی و میراث بین نسلی مورد توجه دولتمردان قرار دارد و در تصمیم گیری برای زاگرس نباید این نکته فراموش شود که این منطقه ۵۰ درصد کل دام کشور، ۴۰ درصد از نزولات جوی و ۷۰ درصد عشایر را در خود جای داده است و هرگونه اهمال در تصمیم گیری زیست بوم کل ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد؛ بنابراین نجات جان جنگل‌های بلوط نیازمند اقدام فوری دستگاه‌های مربوطه است، در صورتی که احیای جنگل‌ها مورد بی‌توجهی قرار گیرد باید در آینده‌ای نه چندان دور شاهد زوال کامل این گنجینه طبیعی باشیم. نویسنده : محمدجعفر درزاده