باید‌ها و نباید‌های بهبود سنگ کلیه

به گزارش سرویس وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، سنگ کلیه از تجمع کریستال‌ها و رسوبات موجود در ادرار حاصل می‌شود. ترکیبات تشکیل‌دهنده سنگ‌های کلیه متفاوت هستند و سنگ‌های کلیه براساس مواد تشکیل‌دهنده‌شان دسته‌بندی می‌شوند.

اگر دچار سنگ کلیه هستید از پزشکتان بخواهید به شما بگوید مبتلا به چه نوع سنگ کلیه‌ای هستید. بر اساس نوع سنگ کلیه تان قادر خواهید بود با ایجاد تغییر در مقدار مصرف سدیم، پروتئین حیوانی، کلسیم یا اگزالات از سنگ کلیه پیشگیری کنید.

برای این نوع از سنگ‌های کلیه ممکن است نیاز باشد در آنچه می‌خورید و می‌نوشید تغییر ایجاد کنید، یک فرد متخصص در تغذیه و کلیه می‌تواند برای جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه در برنامه ریزی تغذیه‌ای کمکتان کند.

انواع سنگ‌های کلیه

  ۱- سنگ‌های کلسیم اگزالات
اگر دچار سنگ‌های اگزالات هستید با نخوردن غذا‌های زیر به کاهش اگزالات در ادرار خود کمک کنید:

آجیل‌ها و محصولاتی که با آجیل درست می‌شوند
بادام زمینی که سرشار از اگزالات است
ریواس
اسفناج
سبوس گندم
می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید تا دیگر غذا‌هایی که دارای اگزالات هستند را به شما معرفی کند و همچنین بگوید در غذایی که می‌خورید چه مقدار اگزالات مجاز است.  
 
 کاهش سدیم
با مصرف زیاد سدیم احتمال بروز سنگ کلیه نیز افزایش می‌یابد. سدیم بخشی از نمک است. سدیم را به میزان فراوان در غذا‌های کنسروی، بسته بندی شده و فست فود‌ها می‌توان پیدا کرد. همچنین در بسیاری از چاشنی ها، سس‌ها و گوشت‌های فرآوری شده نیز به مقدار زیاد وجود دارد.

با متخصص تغذیه درباره اینکه چه مقدار سدیم باید در غذایتان باشد صحبت کنید. می‌توانید از ادویه جات برای کاهش مصرف سدیم استفاده کنید.  

محدود کردن پروتئین‌های حیوانی
خوردن پروتئین‌های حیوانی نیز احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. پزشک توصیه می‌کند مصرف پروتئین‌های حیوانی را کاهش دهید و این غذا‌ها عبارتند از: گوشت گاو، مرغ و به خصوص گوشت اعضای بدن حیوانات تخم مرغ ماهی و صدف شیر، پنیر و دیگر محصولات لبنی با اینکه شاید مجبور شوید مقدار پروتئین حیوانی مصرفی خود را کاهش دهید، اما همچنان باید مطمئن شوید به اندازه پروتئین دریافت می‌کنید.
‌
می‌توانید مقداری از گوشت و محصولات حیوانی که مصرف می‌کردید را با لوبیا ها، نخود و عدس‌ جایگزین کنید، چون این موارد پروتئین‌های گیاهی به حساب می‌آیند که با وجود پروتئین بالا اگزالاتشان کم است. 

  ۲- سنگ‌های کلسیم فسفات
دلیل اصلی افزایش خطر ابتلا به سنگ فسفات کلسیم مصرف بالای پروتئین‌های حیوانی است. در مورد کلسیم نیز نباید غفلت کنید و حتما نیاز روزانه خود در طول روز را دریافت کنید.

  ۳- سنگ‌های اسید اوریک و کیستین
دلیل اصلی بروز این دو نوع سنگ کلیه مصرف بالای سدیم و کم آبی بدن است. علاوه بر کاهش مصرف سدیم باید مصرف مایعات و به خصوص آب را در طول روز افزایش دهید.

  توصیه‌های کلی برای پیشگیری از سنگ کلیه
۱- آب بنوشید
سنگ‌های کلیه معمولا از کلسیم، فسفات، اگزالات، مواد معدنی جذب شده از غذا‌ها که توسط ادرار دفع می‌شوند ساخته می‌شوند. وقتی ادرار خیلی غلظت می‌گیرد این مواد معدنی می‌توانند یک سنگ را شکل دهند. سعی کنید روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید تا ادرار رقیق شود.

  ۲- تحرک داشته باشید
بر اساس تحقیقات مقداری ورزش سبک می‌تواند خطر سنگ کلیه را تا ۳۳ درصد کاهش دهد. تنها ۳ ساعت پیاده روی در هفته یا یک ساعت دویدن می‌تواند نحوه کنترل مواد معدنی غذایی توسط بدن را طوری تغییر دهد که از ایجاد سنگ کلیه پیشگیری شود. 

  ۳- صبح‌ها یک فنجان قهوه میل کنید
تحقیقات نشان داده افرادی که روزانه حداقل یک فنجان قهوه حاوی کافئین مصرف می‌کنند ۲۶ درصد کمتر در خطر سنگ کلیه قرار دارند، این مقدار برای کسانی که چای می‌نوشند ۱۱ درصد است.

۴- در مورد پروتئین کمی احتیاط کنید
متخصصان می‌گویند پروتئین بیش از حد در برنامه غذایی می‌تواند فضایی ایده آل برای تولید سنگ کلیه ایجاد کند. سعی کنید مقدار مصرف گوشت خود را کم و ماست را هم در حد طبیعی و متعادل میل کنید.

  ۵- نوشابه را کنار بگذارید
تحقیقات جدید نشان داده اند که افرادی که حداقل روزی یک مرتبه نوشیدنی‌های شیرین گازدار مانند نوشابه استفاده می‌کنند، ۲۳ درصد بیش از دیگران در خطر ایجاد سنگ کلیه قرار دارند،  فروکتوز دفع کلسیم، اگزالات و اسید اوریک را افزایش می‌دهد، که با ساخت سنگ کلیه در ارتباط است.

  ۶- مصرف کلسیم خود را بالا ببرید
از آنجا که کلسیم یکی از عوامل ایجاد سنگ کلیه است بعضی فکر می‌کنند اجتناب از این ماده معدنی از ابتلا به سنگ کلیه جلوگیری می‌کند. برعکس این قضیه درست است، کلسیم در رژیم غذایی با اتصال به اگزالات در روده‌ها مانع رسیدن آن به کلیه می‌شود و در واقع می‌تواند از ساخت سنگ کلیه پیشگیری کند.

با پزشک خود صحبت کنید تا به شما بگوید برای پیشگیری از سنگ‌های اگزالات و تقویت استخوان‌ها روزانه چه مقدار کلیسیم مصرف کنید. شاید بهتر باشد کلسیم را از غذا‌های گیاهی دارای کلسیم با اگزلات پایین مانند آب میوه‌های غنی شده، غلات، نان ها، برخی از انواع سبزیجات و برخی از لوبیا‌ها دریافت کنید.

   ۷- مواظب این سندروم باشید
سندروم متابولیک یک وضعیت بسیار جدی است که با حملات قلبی، دیابت و حتی مرگ در ارتباط است. این سندروم را با ۳ تا ۵ مورد از این صفات می‌شناسیم: چربی اضافی ناحیه شکم، تری گلیسیرید بالای خون، HDL پایین (کلسترول خوب)، فشار خون بالا و اختلال تحمل گلوکز. اگر تنها دو مورد از این مشکلات را داشته باشید خطر سنگ کلیه تا ۵۴ درصد بالا می‌رود و اگر سه مورد باشد تا ۷۰ درصد.  
 چاقی و سنگ کلیه بر اساس پژوهش‌های انجام شده در سال ۲۰۱۱ خانم‌های مبتلا به چاقی ۳۵ درصد، نسبت به خانم‌های با وزن مناسب بیشتر در خطر سنگ کلیه هستند. پژوهشگران معتقدند که وزن اضافی موجب تغییر در شرایط محیطی مجاری ادرار می‌شود و همین موضوع کار را برای شکل گرفتن سنگ‌های کلیه ساده‌تر می‌کند. ادرار در افراد مبتلا به چاقی pH بالایی دارد که می‌تواند موجب تجمع اسید اوریک و شکل گیری سنگ‌های کلیه شود.

یکی از راه‌های مفید کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کاهش وزن است، اما در این مورد نیز باید مواظب باشید. رژیم‌های بسیار زیادی هستند که با افزایش پروتئین، چربی و کاهش کربوهیدرات اقدام به کاهش وزن در افراد می‌کنند.

پروتئین حیوانی بالا در رژیم غذایی شاید موجب کاهش وزن شود، اما از سوی دیگر خود از عوامل افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه است. رژیم غذایی مناسبی که بتواند علاوه بر کاهش وزن تعادل غذایی را هم رعایت کند بهترین انتخاب برای افراد است.  

۸. تعریق را دست کم نگیرید
اگرچه رفتن به سونا، انجام یوگای داغ و ورزش زیاد برای حفظ سلامتی مفید است، اما انجام چنین کار‌هایی می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. هنگامی که بدن در اثر گرما یا انجام فعالیت زیاد عرق می‌کند؛ آب خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین میزان تولید و دفع ادرار کاهش می‌یابد. هر چقدر بیشتر عرق کنید؛ کمتر ادرار دفع خواهید کرد. این موضوع منجر به تجمع مواد معدنی سنگ‌ساز در کلیه‌ها و مجاری ادراری خواهد شد.

بهتر است برای تولید ادرار کافی، روزانه حدود ۲ تا ۳ لیتر یا ۸ تا ۱۲ لیوان مایعات بنوشید. از نوشیدن نوشابه (به خصوص نوشابه‌هایی که فروکتوز بالا دارند)، چای سرد شیرین و آب گریپ‌فروت پرهیز کنید.

رژیم غذایی پیش‌گیری از تشکیل سنگ کلیه
رژیم‌های غذایی مختلفی برای پیش‌گیری از تشکیل سنگ کلیه وجود دارد. بیشتر توصیه‌های رژیم غذایی، مبتنی بر نوع و جنس سنگ کلیه بوده و برای هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.

در ضمن رعایت رژیم‌های غذایی کوتاه‌مدت هم توصیه نمی‌شود؛ چنین رژیم‌هایی منجر به افزایش میزان اسید اوریک خون می‌شود. با کاهش میزان مصرف پروتئین‌های حیوانی و افزایش مصرف میوه و سبزیجات از میزان اسیدی بودن ادرار کاسته خواهد شد و در نتیجه احتمال تشکیل سنگ کلیه اوریک اسید هم کمتر خواهد شد.

مصرف انوع ویتامین B برای افرادی که مبتلا به سنگ کلیه هستند؛ بی ضرر است.

انواع ویتامین B شامل تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، B ۶ و B ۱۲ است. در واقع برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف ویتامین B ۶ می‌تواند برای افرادی که در ادرارشان میزان اگزالات، بالاست؛ مفید باشد.

به هرحال بهتر است راجع به مصرف ویتامین C، ویتامین D، روغن جگر ماهی یا مکمل‌های معدنی دیگر حاوی کلسیم با پزشک متخصص یا متخصص تغذیه مشورت کنید، چون مصرف برخی مواد معدنی می‌تواند احتمال تشکیل سنگ کلیه را در بعضی از افراد افزایش دهد.

رژیم غذایی سالم برای مراقبت از کلیه ها
می‌توانید با کمک یک رژیم غذایی سالم، از کلیه‌های خود مراقبت کنید.

سبزیجات برگ سیز
سبزیجاتی با برگ‌های سبز رنگ حاوی ویتامین C  و ویتامین K هستند و به علاوه مقادیر زیادی فیبر و فولات در خود جای داده اند که فشار خون را کاهش می‌دهند، قند خون را تنظیم می‌کنند و به این ترتیب به عملکرد کلیه کمک می‌کنند.

زغال اخته
میوه زغال اخته یکی از بهترین خوراکی‌ها برای درمان عفونت‌های ادراری است. آب میوه زغال اخته نیز برای دفع سنگ کلیه و پاکسازی آن بسیار مفید است.

زردچوبه
التهاب در بدن می‌تواند باعث بروز بیماری‌های مختلف از جمله مشکلات کلیوی شود که با مصرف زرچوبه می‌توانید انواع التهابات را از بدن خود دفع کنید. زردچوبه حاوی کورمین است و خواص ضد التهابی زیادی دارد و برای مبارزه با سنگ‌های کلیه نیز بسیار مفیئدد است.

سیب
روزانه یک عدد سیب می‌تواند سلامت کلی بدن شما را تامین کند. از آنجایی که این میوه دوست داشتنی حاوی فیبر زیادی است که سموم را جذب می‌کند، همکار خوبی برای کلیه‌های شماست. سیب همچنین التهابات بدن را کاهش می‌دهد و برای دستگاه گوارش شما شگفتی ایجاد می‌کند.

سیر
کلیه‌های شما زمانی درست کار می‌کنند که با بدن خود مانند یک معبد مقدس رفتار کنید. در غیر این صورت کلیه‌های شما قربانی سموم و التهابات می‌شوند. برای این که بدن خود رااز سموم پاک کنید، سیر بهترین گزینه است.

روغن زیتون
روغن زیتون نه تنها برای کلیه شما، بلکه برای سلامت کلی بدن شما مفید است. روغن زیتون کاهش دهنده کلسترول است و درد ناشی از سنگ کلیه را تسکین می‌بخشد و التهاب را نیز کاهش می‌دهد.

آب لیمو
آب لیمو این توانایی را دارد که کلیه‌های شما را پاکسازی کند و جلوی تشکیل سنگ کلیه را بگیرد. آب لیمو باعث افزایش میزان سرترات می‌شود که به کلیه کمک می‌کند از تشکیل سنگ جدید جلوگیری کند.

زنجبیل
پیش از اینکه طعم زنجبیل حواس شما را پرت کند، بدانید که چه به صورت خام، چه پخته، چه به عنوان ادویه و چه روغن آن در درمان مشکلات کلیوی یک معجزه است.

غذایی که باید بعد از جراحی سنگ کلیه بخورید 
هیدراته ماندن یک قانون طلایی است که باید به هر قیمتی آن را رعایت کنید.  نوشیدن حداقل ۲-۳ لیتر آب به صورت روزانه توصیه می‌شود.  آب از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند و همچنین به از بین بردن باقی مانده سنگ کلیه در سیستم کمک می‌کند.

محصولات لبنی را می‌توان مصرف کرد، اما به صورت رقیق شده و از مصرف محصولات لبنی پرچرب پس از دفع سنگ کلیه پرهیز کنید.
یک برنامه رژیم غذایی ثابت بیش از هر چیزی ضروری است. وعده‌های غذایی در فواصل زمانی مناسب و به نسبت کم به بیمار داده شود.  از خوردن وعده‌های غذایی سنگین پس از دفع سنگ جدا خودداری کنید.غذا‌های با فیبر بالا مصرف کنید.

چه خوراکی‌هایی نباید بعد از دفع سنگ کلیه خورده شود
 ۱. غذا‌های غنی از اگزالات و کلسیم
باید حداقل برای مدت دو ماه پس از دفع سنگ مصرف نشوند. اگزالات می‌تواند منجر به تشکیل یک سنگ دیگر شود. غذا‌هایی که حاوی اگزلات و کلسیم هستندعبارتند از:
سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، خردل و  چغندر
کلم،  گل کلم، گوجه فرنگی
موز، انبه، زردآلو، انگور
آجیل مانند بادام و بادام هندی
جوش شیرین
نوشیدنی‌های کافئین دار مانند چای و قهوه

۲. غذا‌های غنی از سدیم 

۳. کاهش مصرف غذایی که پروتئین حیوانی زیادی دارد

۴. غذا‌های مانده و کنسروی نیز نخورید

۵- غذا‌های بی ارزش مانند فست فود‌ها حتی نباید از ذهن شما خطور کند

داشتن برنامه رژیم غذایی مناسب همراه با ورزش در بیشتر موارد، موثرترین راه برای مبارزه با سنگ کلیه است.

بیماری‌ها و دارو‌هایی که باعث سنگ کلیه می‌شوند
برخی بیمارى ها، از جمله بیماری کلیوی و بیماری کرون، می‌توانند موجب ایجاد سنگ کلیه شوند یا احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند. علاوه بر این، برخی از داروها، از جمله دیورتیک ها، دارو‌های درمان  اچ آی وی، دارو‌های ضد تشنج و آنتی اسید‌های مبتنی بر کلسیم، می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

دفع سنگ کلیه تجربه‌ای نیست که تنها یک بار رخ دهد و تمام. معمولا دفع سنگ کلیه یکی از دردناک‌ترین تجربه‌هایی است که انسان ممکن است تجربه کند.

متاسفانه ممکن است ابتلا به سنگ کلیه و دفع آن بیش از یک بار برای فرد پیش بیاید. اگر رژیم غذایی مناسبی نداشته باشید، به اندازه کافی نوشیدنی مصرف نکنید و روش درمانی مناسبی در پیش نگیرید؛ دوباره به سنگ کلیه مبتلا خواهید شد. با ابتلای دوباره به سنگ کلیه احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی دیگر نیز بالا می‌رود.