پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب؛
وقتی در‌های آسمان به روی هرمزگان باز می‌شود
هرمزگان تابستان امسال را با تنش آبی کم سابقه پشت سرگذاشت، اما لطف و رحمت الهی باعث شد با دو سامانه بارشی بیش از میانگین سالانه در هرمزگان باران ببارد.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خلیج فارس، خشکسالی‌های گذشته در هرمزگان باعث شد ذخیره آب برخی سد‌های استان به حجم مرده برسد، دریاچه‌های برخی از سد‌ها خشک شود و بعضی دیگر به کمتر از ۲۰ درصد برسد، که نگرانی‌های فراوانی را بین مردم و مسئولان ایجاد کرد تا اینکه اداره کل هواشناسی خبر خوشی از بارندگی‌ها در دیماه اعلام کرد.
البته این بارندگی‌ها و سیلی که در پی آن رخ داد خسارت‌هایی به زیرساخت‌های کشاورزی، راه و شهرسازی، منازل مسکونی، تاسیسات برق و مخابرات وارد کرد که این امر نیازمند حمایت دولت و دستگاه‌های متولی است تا خسارت‌ها جبران شود.
* میزان بارندگی‌های هرمزگان
کارشناس اداره کل هواشناسی هرمزگان می‌گوید: دیماه امسال در برخی شهرستان استان بیش از میانگین یک سال هرمزگان باران بارید.
مرضیه سی سی پور می‌افزاید: میزان بارندگی در شهرستان میناب با بیش از ۴۱۹ میلیمتر رکورد میانگین کشوری را جابجا کرد. آخرین میانگین بارندگی در کشور ۱۴۶میلیمتر ثبت شده بود. (کجا)
وی می‌گوید: بارندگی‌ها نسبت به پارسال حدود یک و نیم برابر افزایش داشته، اما نسبت به بلند مدت ۵۰ درصد کاهش دارد.
سی سی پور می‌افزاید: در شهرستان بستک با ۲۹۰ میلیمتر بعد از میناب بیشترین بارندگی ثبت شده است.
*تاثیر بارندگی بر جمع آوری آب‌های سطحی
چشمه‌ها درشهرستان‌های بشاگرد، میناب، بستک، بندرعباس و رودان پس از سال‌ها دوباره جوشید.
یکی از اهالی روستای کوه حیدر شهرستان بشاگرد می‌گوید: چهار ماه بود که با تانکر به اهالی روستا آبرسانی می‌شد، اما اکنون چشمه روستا، آب دارد و امیدواریم این بارندگی‌ها ادامه یابد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید: در هرمزگان به علت نبود نقشه پهنه بندی سیل و نصب سیستم هشدار دهنده سیل، خطرات و تخریب‌های سیل افزایش پیدا کرده است.
جمشید عیدانی می‌افزاید: ظرفیت مفید سد میناب قبل از بارندگی‌های زمستانی ۲۰ درصد بود که اکنون به ۱۰۰ درصد رسیده است.
وی می‌گوید: در بارندگی کم سابقه استان در هر ثانیه ۱۳ هزار مترمکعب روان آب وارد سد میناب شد و پس از چند سال دریچه‌های سد حدود ۲۰ ساعت باز شد.
عیدانی می‌افزاید: همچنین سد شمیل و نیان بندرعباس ۱۰۰ درصد، سد جگین جاسک ۸۵ درصد و سد سرنی میناب ۶۵ درصد آبگیری شده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید: سازه‌های مرکز، غرب و شرق استان ۱۰۰ درصد آبگیری شد و ۱۵۰ میلیون متر مکعب روان آب جمع آوری شده است.
* اقدامات ستاد بحران استانداری هرمزگان قبل از سیل
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان می‌گوید: مکاتبه با فرمانداران، اعضای ستاد پیشگیری بحران استانداری، برگزاری جلسات فوق العاده ستاد بحران، صدور هشدار‌های هواشناسی قرمز و نارنجی، لایروبی و پاک سازی خورها، رودخانه‌ها و آبراهه ها، عملیات احداث دایک حفاظتی در اطراف رودخانه تلنگ میناب و احداث سیل بند حفاظتی در شهرک پیامبر اعظم بندرعباس از اقدامات پیش از ستاد بحران استانداری است.
مهرداد حسن زاده می‌افزاید: توزیع متوازن ذخایر اقلام امدادی در کلیه شعب جمعیت هلال احمر با توجه به پیش بینی‌های هواشناسی و میزان موجودی‌ها و خسارات احتمالی، امکان سنجی و اقدام برای برپایی اسکان اضطراری در نقاط خطرپذیر، آماده نمودن تجهیزات از جمله پمپ‌های آب جهت تخلیه آب منازل، آماده سازی خودرو‌ها و تامین و پیش بینی سوخت آنها، تقویت موجودی انبار‌های جمعیت هلال احمر با کمک سازمان امداد و نجات، پایش وضعیت سد‌های استان به منظور اتخاذ تدابیر لازم در شرایط اضطرار، هماهنگی با فرمانداری‌های تابعه جهت انتقال افراد آسیب پذیر جامعه (کودکان، زنان باردار، افراد سالخورده، بیماران) به نقاط امن، هماهنگی با اداره کل بنادر ودریانوردی در خصوص کنترل و نظارت بر ایمنی تردد دریایی، بازدید میدانی استاندارو مدیران استانی از روند اقدامات پیشگیرانه، اتخاذ تدابیر لازم به منظور تخلیه روستاهای مجاور سد در صورت لزوم، بازدید میدانی فرمانداران از روند اقدامات پیشگیرانه دستگاه‌های اجرایی شهرستان‌های تابعه، اطلاع رسانی در فضای مجازی بمنظور آگاهی بخشی عموم مردم، استقرار نیروهای امدادی داوطلب و کادر جمعیت هلال احمر، نیروهای راهداری در همه شهرستان‌ها برای آمادگی بیشتر از روز هشتم دی ماه با شروع بارش ها، احداث سیل بند به طول ۵ کیلومتر توسط قرارگاه مدینه منوره سپاه در محدوده روستاهای پایین دست سد استقلال میناب و انجام عملیات شبانه روزی برای محافظت از دایک حفاظتی خاکی در اطراف روستاهای در معرض خطر سیلاب (روستاهای تمبک و مازغ بالا و پایین) از دیگر اقدامات پیش از وقوع سیل است.
*خسارت‌ها به زیرساخت‌های آب و فاضلاب
استاندار هرمزگان می‌گوید: در سیل هرمزگان آب آشامیدنی ۲۲۹ روستا و ۵ شهر قطع شد.
مهدی دوستی می‌افزاید: همچنین برق ۱۴۸ روستا در سیل هرمزگان قطع شد.
وی می‌گوید: بیش از ۷ هزار واحد منزل مسکونی شهری و روستایی دچار آبگرفتگی شدند.
*مدیریت و جبران خسارت‌ها
بارش‌های زمستانی امسال در هرمزگان باعث جاری شدن آب در رودخانه‌های فصلی مناطق بستک، بندرلنگه، جاسک، بشاگرد، رودان، حاجی آباد، بندرلنگه و میناب شد.
این سیلاب‌ها آبگرفتگی بیش از هزار منزل مسکونی در رودان، پارسیان، میناب، هرمز، بندرلنگه، بستک و بندرعباس را درپی داشت.
بازار قشم و دو شهر میناب و رودان آبگرفتگی شدید داشت که باعث تعطیلی این بازار‌ها شد که البته بعد از چند روز تخلیه و دوباره بازگشایی شدند.
برآورد‌ها نشان از خسارت بیش از دو هزار میلیارد تومانی بارندگی دارد که رقم قابل توجه و چشم گیری است.
استاندار هرمزگان می‌گوید: خسارت‌های سیل دیماه در هرمزگان بیش از ۲ هزار و۵۰۰ میلیارد تومان بوده است.
مهدی دوستی می‌افزاید: بیشتر سد‌های استان از جمله سد بردول در شهر پارسیان، سد استقلال در شهر میناب، سد شمیل و نیان در شهرستان بندرعباس آبگیری و سرریز شد.
بیشتربخوانید: جزئیات بازسازی خانه‌های آسیب‌دیده از سیل هرمزگان
به رغم مشکلاتی که سیل بوجود آورد، تلاش شبانه روزی مسئولان دولتی و نظامی و گروه‌های مختلف جهادی و هلال احمر نشان از مدیرت مناسب این حادثه دارد.
وی می‌گوید: آب آشامیدنی مردم در ۱۴۹ روستا و ۵ شهر قطع شده بود که پس از ۲۴ ساعت آب ۹۰ درصد روستا‌ها و شهر‌ها وصل شد و آب شماری از مناطق که با آب شیرین کن تامین می‌شد نیز پس از ۴۸ ساعت وصل شد.
دوستی می‌افزاید: بدنبال این سیل برق ۳۱ روستا نیز قطع شد که شبکه برق ۹۰ درصد از روستا‌ها و شهر‌ها پس از ۲۴ ساعت وصل و تنها برق تعدادی از روستا‌ها بدلیل سخت گذر بودن جاده و آبگرفتگی شدید پس از ۷۲ ساعت مجدداً وصل شد.
استاندار هرمزگان می‌گوید: مسدود شدن ۱۰ محور اصلی و بیش از ۶۵ محور روستایی از دیگر خسارت‌های سیل بود که با اعزام ماشین آلات به مناطق مسیر‌ها بازگشایی شد.
وی می‌افزاید: همچنین قطع فیبر نوری در ۱۰ نقطه بین شهری و ۳۸ نقطه روستایی از دیگر خسارت‌ها بود که شبکه ارتباطی تلفن همراه، ثابت و اینترنت پس از ۲۰ ساعت از زمان وقوع سیل وصل شد.
دوستی می‌گوید: آب گرفتگی شدید معابر و منازل مسکونی شهر و روستاهای اطراف میناب که برای جلوگیری از شکستن استقلال میناب دریچه‌های سد باز شد.
خسارت به منازل شهری در شهرستان‌های میناب، بستک، رودان، قشم، پارسیان، سیریک و بندرلنگه وهمچنین خسارت به منازل روستایی در شهرستان‌های میناب، بستک، رودان، قشم، پارسیان، سیریک، بندرلنگه، از دیگر خسارت‌های سیل استان بود.
*شروع ساخت واحد‌های مسکونی در سیل هرمزگان
ساخت واحد‌های مسکونی آسیب دیده از سیل در شهرستان‌های رودان و میناب آغاز شد.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در مراسم آغاز ساخت واحد‌های مسکونی می‌گوید: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هم با سرعت و اعتبارات مصوبه نخست، کار را آغاز کرده است.
اسماعیل نجار می‌افزاید: برای دریافت مصوبه سیل دوم از دولت نیز در تلاش ایم تا اعتبارات لازم فراهم شود و هیچ جای نگرانی وجود ندارد.
وی می‌گوید: استان اصفهان بعنوان معین در شهرستان رودان است و با ورود ماشین آلات به منطقه، کار آوار برداری را آغاز کرده است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور می‌افزاید: کار پی کنی برخی از واحد‌ها امروز آغاز شد و بلافاصله پس از تخریب و آوار برداری، ساخت این واحد نیز با سرعت صورت می‌گیرد.
نجار می‌گوید: تا زمانی که نیاز باشد دولت و نظام در کنار مردم عزیز حادثه دیده از سیل حضور دارند.
وی می‌افزاید: بیشتر ساختمان‌هایی که آب به آنها نفوذ کرده است از خیابان‌ها ارتفاع کمتری دارد و برای رفع این مشکل باید کد ارتفاع منازل از خیابان‌ها بالاتر شود.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور می‌گوید: همزمان با ساخت و ساز واحد‌های مسکونی جدید، طرح هادی نیز اجرا می‌شود و درصورت نیاز کار عقب نشینی، جابجایی زمین و یا آزاد سازی حریم‌ها صورت می‌گیرد.
* خسارت‌ها واقدامات در حوزه راهداری
با توجه به حجم آسیب‌های وارد شده به شبکه راه‌ها اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده‌ای حداکثر تلاش خود را برای بازگشایی محور‌ها و رفع انسداد مسیر‌ها در کمترین زمان ممکن با هدف برقراری تردد ایمن و ارائه خدمات در استان انجام داد.
* اقدامات قبل از بارندگی اداره راهداری
معاون راهداری اداره کل راهدارای و حمل و نقل جاده‌ای هرمزگان درباره اقدامات قبل از بارندگی می‌گوید: ۲۵۰ نفر از نیروهای راهداری، ۱۱۰ دستگاه و ماشین آلات راهداری و درمحور‌هایی که ریزش کوه و انسداد مسیر وجود داشت استقرار یافتند.
محمدی می‌افزاید: برگزاری جلسات مدیریت بحران در اداره کل راهداری و حساس نمودن موضوع با توجه به گزارشات هواشناسی از دیگر برنامه‌های قبل از بارندگی بود.
وی می‌گوید: همکاری و هماهنگی با فرمانداران، بخشداران، دهیاران، لغو همه مرخصی نیروهای راهداری، تنقیه پل ها، اصلاح بستر رودخانه‌ها و شرکت منظم در جلسات مدیریت بحران استان از دیگر برنامه‌ها بود.
*اقدامات بعد از بارندگی راهداری هرمزگان
ریزش برداری و بازگشایی با اولویت راه‌های شریانی و مهم استان از مهمترین کار‌هایی است که بعد از سیل باید صورت پذیرد.
معاون راهداری اداره کل راهدارای و حمل و نقل جاده‌ای هرمزگان درباره‌ی اقدامات پس از بارندگی می‌گوید: در چندین نوبت تعداد ۴۲۳ محور راه‌های فرعی و روستایی بازگشایی شد.
محمدی می‌افزاید: رفع خرابی‌های آب بردگی، ریزش برداری و جمع آوری گل ولای حاصل از طغیان رودخانه‌ها، اعزام کارشناسان برای برآورد میزان خسارت وارده به شبکه راه‌ها و ابنیه فنی، لکه گیری (پر کردن چاله) و مرمت سطح رویه راه ها.
پاکسازی سنگ و گل ولای حاصل ازبارندگی از کانال‌های آبرو (قنوها) و باز نگهداشتن محور‌های شریانی با حداکثرتوان باکمترین انسداد بعد از بارندگی صورت گرفت.
وی می‌گوید: همچنین تهیه و نصب ۱۰۰ متر مربع تابلو اطلاعاتی، اجرای خط کشی به طول ۵۰ کیلومتر، تهیه و نصب ۳۰۰ عدد انواع تابلو‌های اخباری و انتظامی کنار جاده، تهیه و نصب ۳۰ دستگاه چراغ چشمک زن، رفع آب بردگی پشت دستک‌ها ۴۰۰ پل، تنقیه و لایروبی و درواسیون ۱۹۵ دستگاه پل، پاکسازی ۱۰۰ دستگاه آبنما، پاکسازی ۷ هزار متر قنو و ریزش برداری ترانشه ها، بازدید از ۶۵۰ دستگاه ابنیه فنی، تعمیر و تعویض دال‌های ۵ دستگاه پل و تعمیرات اساسی ۶ دستگاه پل (کوله – رادیه و برید) از دیگر فعالیت‌های بعد از بارندگی راهداری استان است.
محمدی می‌افزاید: میزان خسارت در دو نوبت بارندگی ۷ هزارو ۶۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است.
*خسارت‌ها و اقدامات انجام شده در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات
در بارندگی‌های دیماه آسیب جدی به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات وارد شد.
مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات هرمزگان می‌گوید: صد و هشتاد میلیارد ریال به شبکه انتقال فیبرنوری استان خسارت وارد شده است.
قویدل می‌افزاید: ۱۰ نقطه بین شهری و ۳۸ نقطه روستایی فیبرنوری قطع و در کوتاه‌ترین زمان ممکن این مشکل برطرف شد.
وی می‌گوید: بیشترین زمان قطعی گسترده ارتباطات و اینترنت مربوط به شهرستان‌های رودان و بشاگرد به مدت ۲۰ ساعت و شهرستان حاجی آباد ۶ ساعت بود.
مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات هرمزگان می‌گوید: کاهش عمق استاندارد کابل‌های فیبرنوری یک دغدغه اساسی است که با برآورد اولیه و بررسی‌های فنی برای ترمیم شبکه مذکور به ۱۵۰ میلیون ریال اعتبار نیاز است.
*خسارت‌های سیل در حوزه کشاورزی
زمین‌های فلفل، هندوانه، گوجه فرنگی و باغ‌های مرکبات کشاورزان در توکهور، میناب، بندرعباس، پارسیان، حاجی آباد و جاسک هم زیر تگرگ و سیل خراب شد.
رئیس اداره مدیریت بحران جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: در دی ماه امسال دو سامانه بارشی خسارات‌هایی به بخش کشاورزی استان وارد کرد.
روح الله رمضان پور می‌افزاید: در سامانه بارشی اول به ۳ هزارو ۴۰۰ نفر از تولیدکنندگان بخش کشاورزی در ۱۱ شهرستان خسارت وارد شد.
وی می‌گوید: در مناطق تخت و شمیل از توابع شهرستان بندرعباس به بیش از دو هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی زراعی به مبلغ بیش از سه هزار میلیارد ریال وارد کرده است.
رمضان پور می‌افزاید: خسارات وارده در سطح استان در بخش‌های کشاورزی به میزان ۱۲ هزار و ۳۴۵ هکتار به مبلغ ۹ هزار و ۱۱۷ میلیارد ریال است.
رئیس اداره مدیریت بحران جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: این خسارت‌ها در بخش های، کشاورزی، باغداری، دام، طیور، زنبور عسل، ساختمان و تاسیسات بخش کشاورزی شامل کانال‌های آبرسان، جاده بین مزارع، چاه، قنات و سازه‌های آبخیزداری، تاسیسات شیلاتی، پرورش ماهی، میگو و صیادی است.
وی می‌افزاید: سامانه بارشی دوم به هزار و ۶۰۰ نفر از تولیدکنندگان بخش کشاورزی در شش شهرستان خسارت وارد کرد.
رمضان پور می‌گوید: مجموع خسارات‌های سامانه بارشی دوم در سطح استان در ۳ هزارو ۳۸۷ میلیارد ریال است.
رئیس اداره مدیریت بحران جهاد کشاورزی هرمزگان می‌افزاید: مجموع خسارات بخش کشاورزی ناشی از دو سامانه بارشی دی ماه در هرمزگان ۱۲ هزار و ۵۰۴ میلیارد ریال است.
*اقدامات جهاد کشاورزی هرمزگان
مدیرکل جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: حواله ۲۰ تن برنج، اعزام چهار دستگاه بولدوزر و یک دستگاه لودر برای بازگشایی جاده‌های بین مزارع، بازگشایی ۱۱ کیلومتر جاده بین مزارع، مرمت ۶ کیلومتر سیل بند، جمع آوری و دفن بهداشتی ۲۰۰ راس دام تلف شده، عملیات سم پاشی واحد‌های دامی و سم پاشی در وسعت هزار و ۱۰۰ متر مربع، توزیع ۴۰ تن جو و سبوس رایگان بین دامداران خسارت دیده و واگذاری ۲۵۸ راس دام زنده به دامداران خسارت دیده شهرستان‌های میناب و بستک با همکاری ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) از اقدامت جهاد کشاورزی هرمزگان است.
باقر زاده می‌افزاید: اعزام ۳۰ گروه ارزیاب در سطح استان برای بررسی خسارات وارده به بهره برداران، هماهنگی با صندوق بیمه کشاورزی جهت ارزیابی خسارت دیدگان تحت پوشش صندوق بیمه کشاورزی، تامین ۳۰ تن بذر ذرت علوفه‌ای برای کشت مجدد خسارت دیدگان در شهرستان بندرعباس، ارزیابی خسارت و تشکیل پرونده برای ۵ هزار و ۱۰۰ نفر از خسارت دیدگان، ارزیابی خسارات تاسیسات عمومی و زیر ساخت‌ها در همه شهرستان ها، تشکیل کارگروه‌های شهرستانی برای شناسایی بدهکاران به سیستم بانکی از دیگر اقدامات مناطق سیل زده است.
* چرا هرمزگان در ده سال اخیر سیل خیز شده است؟
هرمزگان سرزمینی خشک و کم باران است که بیشتر بارش‌ها در زمستان و فروردین متمرکز شده و این باران‌ها همواره سیل آسا شده اند و هر سال شدت تخریب این سیل‌ها بیشتر شده است.
بر اساس آمار‌ها و گزارش‌های تحقیقاتی وزارت نیرو، هرمزگان جزو سه استان سیل خیز کشور در دهه اخیر بوده است و سیل جزئی از زندگی مردم شده است، اما هر سال مخرب‌تر و شدید تر.
این بارش‌ها به علت شدت زیاد حدود ۱۵۰ میلیمتر در روز باعث روان شدن سیلاب‌ها و شکل گیری پدیده‌های مخربی مانند سیل می‌شود.
۲۰ سال خشکسالی در کشور باعث از بین رفتن عرصه‌های طبیعی و ساخت و سازهای غیرمجاز در دهانه مسیل‌ها و بستر رودخانه‌ها شده است که خطر سیل‌های مخرب را چند برابر کرده است.
استان هرمزگان با وجود حاکم بودن شرایط خشکسالی به علت نوع رژیم بارندگی و شرایط محیطی با اندک بارشی با معضل سیل روبرو است.
در این میان وضعیت استان‌های جنوبی بویژه هرمزگان بسیار بغرنج‌تر است.
الگوی بارش و نوع رژیم بارندگی استان با شدت بالا در مدت کوتاه، هرمزگان را در زمره یکی از سیل خیزترین مناطق کشور قرار داده است.
از ویژگی‌های بارش در هرمزگان شدت زیاد، مدت کم و مقدار بالای آن است که از دلایل اصلی آن وجود سیستم پرفشار در جنوب خلیج فارس است.
سیستم پرفشار باعث می‌شود که هوای گرم و مرطوب با سرعت بیشتری صعود کند و باعث ایجاد تراکم زیاد و بارشی در مدت کم با شدت و مقدار زیاد شود.
تغییرات در ایستگاه‌های باران سنجی نیز نشان از تغییرات اقلیمی به سوی بارندگی‌های پربارش و ناگهانی و کوتاه پس از چند سال است.
افزایش سیلاب‌ها در حالی است که استان هرمزگان به علت خشکسالی میزان بارش‌ها بسیار کمتر و به یک پنجم سال‌های قبل رسیده و نوع بارش‌های رگباری و تند نیز مانند گذشته است.
بامری کارشناس سیلاب اداره کل منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: حجم و میزان بارندگی در سال‌های اخیر تغییر نکرده، اما وقوع سیل‌ها در سال‌های اخیر ۲۰ برابر بیشتر از یک دهه گذشته شده است.
سید محمد نورموسوی مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان گفت: بیش از ۵ و نیم میلیون هکتار معادل ۷۶ درصد از مساحت استان در معرض سیل خیزی بالا هستند در کنار آن نیز ۱۱ رودخانه پرخطر فصلی نیز در استان وجود دارد.
ضریب سیل در رودخانه‌های استان نیز بالای ۸۰ درصد است که رقم بسیاری بالایی است.
بارش‌ها همیشه بودند، اما چه اتفاقی افتاده که هرمزگان به استانی سیل خیر تبدیل شده است.
به گفته کارشناسان بارندگی‌ها مانند چند سال پیش و با میانگین پایین تری رخ می‌دهند، اما همین بارش محدود نیز ویرانگر می‌شود.
محمد جواد خانجانی دکترای منابع آب نیز می‌گوید: علت اصلی وقوع سیلاب‌ها مسدود و حذف شدن آبراهه‌ها است که این آبراهه‌ها در هنگام بارندگی برای ادامه مسیر خود، چاره‌ای جز تخریب و ایجاد تلفات جانی و مالی ندارد.
امید ذاکری کارشناس منابع طبیعی هم گفت: دستکاری‌های غیر اصولی در حوزه آبخیز، تعرض به حریم رودخانه ها، تخریب پوشش گیاهی، جابجایی مسیر، تعرض به پهنه سیلابی، برداشت بی‌رویه شن، ماسه، از مهمترین عوامل در بروز سیلاب در استان هرمزگان به شمار می‌رود.
ویژگی‌های خاص حوزه‌های آبریزی از جمله شیب زیاد و پوشش گیاهی ضعیف و خاک رسی با توانایی جذب پایین درهرمزگان نیز باعث شده تا فرسایش خاک و وقوع سیل زودتر از حد انتظار رخ دهد.
۹۰ درصد مساحت هرمزگان دارای تراکم بسیار ضعیف و بدون پوشش گیاهی است.
جعفری تختی مدیر سیلاب منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: توسعه زمین‌های کشاورزی در مسیر رودخانه‌های فصلی و وجود بیش از ۸۰ معدن شن و ماسه رودخانه‌ای نیز باعث تغییر مسیر رودخانه‌ها و وورد روان آب‌ها به باغ‌های کشاورزی و منازل مسکونی شده است.
بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، سیل سالانه هزاران میلیارد دلار حسارت برجایی می‌گذارد و ایران در رتبه ششم جهان قرار دارد، اما استفاده و مدیریت سیل، تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند. یکی از کشور‌ها در مدیرت سیل هلند است که در دنیا به استادان کنترل و مدیریت سیل شهرت یافته‌اند.
*علت اصلی سیل در هرمزگان
_ میزان و شدت بسیار بارندگی در شهرستان‌های میناب، رودان، بستک، پارسیان، حاجی آباد و بندرعباس
_ گستردگی بارندگی در تمامی استان و استان‌های مجاور و هجوم روان آب عظیم از استان‌های مجاور به استان
_ عدم اجرای طرح‌های دفع آب‌های سطحی در شهر‌ها و روستاهای استان
_ عدم لایروبی استاندارد رودخانه‌ها و خور‌های سطح شهر‌ها
_ تجاوز به حریم و بستر رودخانه‌ها
_ نبود سیستم هشدار دهنده سیل
_ پایین بودن کد ارتفاعی واحد‌های ساخته شده روستایی در اغلب روستا‌ها
_ عدم آماده سازی اراضی توسط بنیاد مسکن در بسیاری از نقاط قبل از ساخت واحد‌ها
_ قرارگیری برخی از روستاهای پایین سد میناب در کنار دریا و درهنگام مد دریا باعث آبگرفتگی واحد‌های مسکونی شده است.
استفاده از سازه‌های آبخیزداری و پخش سیلاب‌ها مهمترین راهکار‌های شناخته شده در دنیا برای مهار و کنترل سیل هستند.
هرمزگان دارای ۱۷ حوزه آبخیز اصلی می‌باشد که ۳۰ درصد وسعت آبخیز‌های آن از استان‌های بوشهر، فارس و کرمان وارد می‌شود و به همین دلیل پذیرای سیلاب‌های ورودی از استان‌های مذکور نیز است.
مدیرکل منایع طبیعی هرمزگان گفت: حدود ۸ ونیم میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز در تولید هرزآب‌ها و روان آب‌های سطحی سریع نقش دارند به طوری که این عرصه‌ها سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب روان آب مستقیم و سریع تولید می‌نماید که نشان دهنده استعداد فرسایش پذیری و تشدید پیامد‌های خشکسالی نیز است.
اهالی روستاهای هرمزگان به طور سنتی اقدام به دیوار حفاظتی خاکی در اطراف باغ هایشان می‌کردند که سطح باغ را از زمین پایین‌تر می‌برد و باغ زمان بارندگی تبدیل به حوضچه‌ای می‌شود که هم از ورود آب‌های شور به باغ جلوگیری و هم آب باران را ذخیره می‌کند.
حفر کانال در بالادست‌ها و ایجاد بند‌ها و مسیر‌های انحرافی از سرمنشاء سیلاب نیز باعث پخش شدن سیلاب‌ها و کاهش شدت و اثرات مخرب آن می‌شود.
معاون منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید: طرح مطالعه جداسازی این آب‌های شور در استان انجام شده و نیاز به بودجه‌ای برای اجرای این طرح است که در سال‌های گذشته از صندوق توسعه ملی بخشی اختصاص می‌یافت و امیدواریم در برنامه‌های توسعه بعدی تداوم یابد.
ایجاد سازه‌ها باعث کنترل و پخش سیلاب می‌شود.
ایجاد سازه‌های آبخیزداری و تهیه نقشه پهنه بندی سیل از دیگر راهکار‌ها برای کنترل روان آب‌ها در استان هستند.
ذاکری کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: ایجاد سازه‌ها و سد‌های معیشتی کمک زیادی در مهار سیل‌ها کرده به طوری که در برخی حوزه‌ها شدت سیلاب‌ها را بیش از ۴۰ درصد کاهش داده است.
ایجاد عملیات آب‌خوان‌داری و آبخیزداری نیز دو راهکار دیگر برای جلوگیری از وقوع سیل و کاهش مقادیر آن است.
به گفته موسوی مدیرکل منابع طبیعی برخی از سازه‌های آبخیزدای باعث کاهش ۶۶ درصدی مقادیر روان آب‌ها شده است.
وی می‌گوید: از مجموع مساحت حوزه‌های آبخیز استان سطحی معادل حدود ۸ ونیم میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز (معادل ۷۶ درصد از سطح استان) کاملا سیل خیز است.
در این عرصه‌ها سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب روان آب مستقیم و سریع تولید می‌کند که این خود بیان کننده استعداد فرسایش پذیری و تشدید پیامد‌های خشکسالی است.
امسال ۵۰۰ سازه کوچک و بزرگ در استان با ظرفیت ۱۸ میلیون متر مکعب برای نخستین بار آبگیری شدند و سازهای جدید نیز برای بخش خصوصی برون سپاری شده اند.
هرمزگان ۸ هزارو ۵۸۷ هزار سازه آبخیزداری با ظرفیت استحصال ۵۴۰ میلیون متر مکعب روان آب دارد.
*نقشه پهنه بندی سیل در هرمزگان تدوین می‌شود
برنامه جامع تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها در همه شهرستان‌های استان نیز در حال اجراست و تا امسال به پایان می‌رسد.
در استان هرمزگان ۲۶ رودخانه شاخص به طول دو هزارو ۵۰۰ کیلومتر وجود دارد که همه آنها در اولویت انجام مطالعات ساماندهی و مهندسی رودخانه قرار دارند و تاکنون حدود هزار و ۵۰۰ کیلومتر از آن مورد مطالعه قرار گرفته است.
بسیاری از آبراهه‌های عبوری از مناطق مسکونی در مجاورت اراضی کشاورزی در سطح حوزه‌های آبخیز استان نیز نیازمند ساماندهی است.
عیدانی مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: عملیات پخش سیلات و آبخوان داری نیز در ۵۵۵ هزار هکتار از دشت‌های هرمزگان مطالعه شده است که ۵ هزار کیلومتر مربع قابلیت اجرای پخش سیلاب دارد.
در هرمزگان به علت نبود نقشه پهنه بندی سیل و نصب سیستم هشدار دهنده سیل خطرات و تخریب‌های سیل را افزایش داده است.
با میانگین بارندگی ۱۵۰ میلیمتر در سال نزدیک به ۴ میلیارد مترمکعب روان آب در استان روانه خلیج فارس و دریای عمان می‌شود که معادل سه برابر ظرفیت همه سد‌های استان است.
به علت عبور بسیاری از این رودخانه از کنار و داخل شهر‌ها مطالعه آن ضرورت دو چندان دارد.
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: ۲۰ هزار کیلومتر رودخانه در هرمزگان وجود دارد که پنج هزار کیلومتر از این رودخانه‌ها نزدیک مراکز جمعیتی و مهم هستند.
اکنون مطالعه ساماندهی و ایمن‌سازی ۳۰ کیلومتر از رودخانه میناب با اعتباری افزون بر ۳۷۰ میلیارد ریال در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان قرار دارد و در مرحله نخست مطالعه ۱۴ کیلومتر از این رودخانه است.
رودخانه میناب در سیل امسال باعث آبگرفتگی ۵ روستا و تخلیه اضطراری مناطق پایین دست شد.
ساماندهی رودخانه‌های مهم و ایمن‌سازی مراکز جمعیتی همواره در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان قرار دارد و با تامین اعتبار لازم، عملیات ساماندهی، لایروبی و ایمن‌سازی بیش از ۳۰ درصد از این رودخانه‌ها نیز آغاز و برخی به پایان رسیده است.
*نتیجه گیری
به گفته متخصصان حوزه آب و خاک با لایروبی صحیح رودخانه ها، ساخت سازه‌های آبخیزداری، درخت کاری، ترسیم نقشه پهنه سیل، حفر کانال در بالا دست و ایجاد بند‌ها و مسیر‌های انحرافی می‌توان خسارت‌های سیل‌های احتمالی آینده راه کاهش داد.
نویسنده: ایمان سالاری پاک
نظر شما