آلودگی هوا ؛ معضلی جان فرسا در خوزستان

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خوزستان ؛ با کشف طلای سیاه بود که گسترش صنایع در جلگه خوزستان ، شتاب گرفت.
کارخانجات و صنایعی که  ، شتاب زده و بدون در نظر گرفتن تاب آوری سرزمین ، یکی پس از دیگری قد علم می‌کردند.

نفت، پتروشیمی ، فولاد و... هر روز بر حجم تولیدات خود می‌افزودند و عطش تولید ، حتی مجالی برای نگریستن به آسمان باقی نگذاشته بود.

هوای پاک از خوزستان رخت بربست و ذرات آلاینده میهمان ناخوانده‌ی آسمان شهر‌ها شد.

فعالیت کارخانه‌های بزرگ ، سوختن مشعل‌های گاز (فلر) ، مجاورت صنایع آلاینده در کنار مناطق مسکونی ، دود خودروها ، سوزاندن زباله‌ها ، مازوت سوزی نیروگاه‌ها و آتش زدن بقایای کشت در زمین کشاورزی هر کدام به سهم خود در آلودگی هوای اهواز و دیگر شهر‌های صنعتی خوزستان نقش داشته اند.

اما ماجرا تنها سایه سنگین صنایع آلاینده نیست .

خشک شدن تالاب هورالعظیم ، سدسازی‌های بی رویه و طرح‌های انتقال آب و مدیریت ناصحیح منابع آب ، آتشفشان خاموش ریزگرد‌ها را در خوزستان فعال کرد.

همراه شدن آلودگی‌های صنعتی و پدیده ریزگرد‌ها ، مجموعه‌ای در هم تنیده از آسیب‌های زیست محیطی را در این استان رقم زد و نفس شهروندان خوزستانی را به شماره انداخته است.

سهم اهواز از هوای پاک ، کمتر از ۱۰ درصد در سال
در یک دهه گذشته ، بیش از ۷۰ درصد آلودگی هوای خوزستان را ذرات معلق ۲.۵ میکرونی  تشکیل داده اند ، که به آن شاخص آلاینده مسئول گفته می‌شود.

منظور ازشاخص آلاینده مسئول ؛ ذراتی است که بیشترین اثر را بر سلامتی گذاشته‌اند.

بر اساس بررسی داده‌های معتبر ایستگاه‌های سنجش هوا دربازه زمانی بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ شهر‌های اهواز و زابل در کشور بالاترین میانگین غلظت ذرات با اندازه ۲.۵ میکرون را داشته‌اند.

این شاخص در اهواز ۶۰ میکروگرم در مترمکعب یعنی ۱۰ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت بوده است.

بررسی میانگین غلظت ذرات معلق ۲.۵ میکرون در شهر اهواز در بین سال‌های ۹۲ تا ۹۹ نشان می‌دهد که بر اساس استاندارد‌های ملی ، تعداد روز‌های با هوای پاک در شهر اهواز کمتر از ۱۰ درصد است.

میانگین شاخص کیفیت هوا در اهواز :
هوای پاک : حدود ۰.۶ درصد
قابل قبول : ۳۱.۴ درصد
ناسالم برای گروه‌های حساس : ۴۸ درصد
ناسالم برای همه گروه‌ها : ۱۷.۳ درصد
بسیار ناسالم : ۱.۷ درصد
خطرناک : ۰.۹۳ درصد

با بررسی میانگین تعداد روز‌های پاک در اهواز و مقایسه آن با میانگین کشور متوجه می‌شویم ؛ محدوده غلظت آلاینده‌ها در ۱۶ درصد روز‌های سال در کشور مطابق رهنمود‌های سازمان بهداشت جهانی (۱۵ میکروگرم در مترمکعب) است درشرایطی که تعداد روز‌های باهوای پاک در اهواز کمتر از ۱۰ درصد است .

بر اساس بررسی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا خوزستان در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۰ شاخص روز‌های ناسالم برای گروه‌های حساس و شاخص روز‌های بسیار ناسالم در مقایسه با سال ۹۹ افزایش یافته است.

ذرات ریز ۲.۵ میکرونی درعمق ریه‌ها

فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی گفت : ذرات ریز ۲.۵ میکرونی از طریق استنشاق به صورت فیزیکی و مستقیم به راحتی وارد عمق ریه می‌شوند و بر اساس اینکه کدام ذرات وارد دستگاه تنفسی و ریه شود علائم مختلفی در افراد ظاهر می‌شود.

مریم محلوجی‌راد خاطر نشان کرد: قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا باعث افزایش ترشح و انقباض عضلات ریه و احساس تنگی نفس ، سرفه ، سوزش و درد گلو و سوزش چشم می‌شود.
وقفه در عملکرد طبیعی ریه ، به تدریج مخاطراتی را برای قلب به همراه دارد.
نکته مهم این است که همه ساکنین شهر‌ها به خصوص شهر‌های صنعتی به نوع و درجه‌ای از بیماری‌های ریوی مبتلا هستند؛ که با پرتو رادیو گرافی قابل مشاهده نیست.
بر اساس اعلام اورژانس اهواز در ۶ ماه نخست ۱۴۰۰ تعداد ۱ هزار و ۳۷۸ نفر (بیشتر از ۳۵ سال) با علائم بیماری‌های قلبی به مراکز اورژانس مراجعه کردند.

کودکان ؛ قربانیان آلودگی هوا

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: براساس مطالعات و پژوهش‌های متعدد محققان دانشگاه علوم پزشکی اهواز، بیماری‌های ریوی، قلبی و عروقی، ... از جمله مخاطرات بهداشتی آلودگی هوا در خوزستان است.

مهرنوش ذاکر کیش تصریح کرد: ترکیبات کربن ، اکسید گوگرد و سرب موجب مشکلات عصبی ، اختلال بینایی ، کاهش یادگیری ، کم‌خونی ، افت تحصیلی ، عوارض مغزی و اختلالات عصبی و پرخاشگری می‌شود.

وی با اشاره به مخاطرات آلودگی هوا برای کودکان به عنوان یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر گفت : آلودگی هوا موجب تاخیر در تکمیل ریه کودکان، وزن کم کودکان هنگام تولد ، کاهش رشد مغز ، افزایش عفونت‌های حاد دستگاه تحتانی تنفسی ، تشدید علائم آسم و افزایش بروز سرطان خون (لوسمی) می‌شود.

همچنین ثابت شده است که آلودگی هوا با طیف اختلالات اوتیسم ارتباط دارد.

ذرات معلق ۲.۵ میکرون ؛ عامل مرگ ۷۰۳ نفر در اهواز

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت گفت: آلودگی هوا به عنوان هفتمین علت مرگ و میر در کشور و ذرات معلق با اندازه ۲.۵ میکرون به عنوان پنجمین عامل مرگ ومیر شناخته شده است .

عباس شاهسونی تصریح کرد: در سال ۹۹ ذرات معلق ۲.۵ میکرون عامل مرگ ۷۰۳ نفر در اهواز بوده است .

 مرگ و میر این افراد در اثر بیماری‌های ایسکمیک قلبی ، بیماری مزمن انسداد ریه ، سرطان ریه و سکته مغزی گزارش شده است .

وی افزود: هزینه اقتصادی مرگ‌های ناشی از مواجهه با ذرات معلق در سال ۹۹ در شهر اهواز بیشتر از ۴۵۶ میلیون دلار برآورد شده است.

رد پای آلودگی هوا در افزایش ابتلا و مرگ کرونا 

 بر اساس مطالعات و شواهد علمی ، آلودگی هوا می‌تواند آسیب پذیری دستگاه تنفسی افراد را افزایش داده و باعث تشدید بیماری‌های تنفسی شود و  نرخ مرگ و میر ناشی از کووید ۱۹ را افزایش دهد .

یک قانون در برابر حجم انبوه آلودگی‌ها

درراستای اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی و با هدف کاهش آلودگی هوا ، قانون هوای پاک در ۲۵ تیرماه سال ۱۳۹۶ به تصویب مجلس رسید و در مرداد همان سال ابلاغ شد.

سازمان محیط زیست، به عنوان مسئول اجرای این قانون شناخته شد واجرای آن هم افزایی ۲۳ دستگاه دولتی را می‌طلبید.
اما پس از گذشت ۴ سال از تصویب این قانون اجرای آن با چالش‌هایی مواجه شده است:

• تخصیص پیدا نکردن  بودجه برای اجرای قانون
• نداشتن پشتوانه اجرایی بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های ابلاغی سازمان محیط زیست
• نبود شعب ویژه رسیدگی به تخلف‌های قانون هوای پاک در قوه قضائیه
• خلا هماهنگی بین دستگاهی برای اجرای قانون
• شانه خالی کردن تولید کنندگان از اجرای قانون هوای پاک (به طور مثال یکی از دستگاه‌های مهم تولیدکننده و مسئول آلودگی هوا ، خودروسازان هستند که مطابق قانون ، باید خودرو‌های باکیفیت و غیر آلاینده تولید کنند ؛ در حالی که همیشه به بهانه حمایت از تولید داخل و آثار مخرب اقتصادی کاهش تولید خودرو‌های داخلی و خطر بیکاری کارگران ، از این وظیفه قانونی شانه خالی کرده‌اند.)
•  استفاده نکردن از فن آوری‌های روز دنیا در زمینه مقابله با آلودگی هوا (تحریم‌ها باعث شده تجهیزات ارتقا یافته وارد کشور نشود یا این که با قیمت گزافی وارد شود.)
• از رده خارج نشدن خودروهای  فرسوده

بیشتر بخوانید : آلودگی هوا در شهر‌های صنعتی خوزستان

مختصات کشوری و جهانی آلودگی هوا
آلودگی هوا در جهان به عنوان چهارمین علت مرگ زودرس پس از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و رژیم غذایی نامناسب شناخته شده است .
سالانه ۶.۷ میلیون نفر در جهان در اثر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند که مرگ و میر بیش از  ۵۰۰ هزار نوزاد در این آمار گزارش شده است .
ایران رتبه ۲۳ را در میان ۱۰۶ کشور دنیا از نظر شاخص کیفیت هوا دارد و آلودگی هوا به عنوان هفتمین علت مرگ و میر مطرح است.

سال گذشته تعداد کل مرگ‌های با منشا ذرات معلق ۲.۵ میکرون در کشور ۱۱ هزار و ۱۲۹ نفر اعلام شده است که هزینه اقتصادی آن بیشتر از هفت میلیارد دلار برآورد شده است .

راهکار‌های علاج بخش برای پایش و کاهش آلودگی هوا در خوزستان

• تدوین برنامه‌های جامع کاهش آلودگی هوا بر اساس مطالعات و پایش شاخص کیفیت هوا
•  اولویت بندی فعالیت‌های کنترل آلودگی هوا و پیشبرد اهداف بر اساس هدف گذاری دقیق
•  در نظر گرفتن ظرفیت اتمسفر و رقیق سازی غلظت آلاینده‌های هوا (با استفاده از دود کش‌های بلند)
• کنترل آلاینده در منبع تولید (نصب تجهیزات کنترل آلودگی هوا)
• استفاده از سوخت پاک و استاندارد در خودرو‌ها
• نظارت دقیق و پایش مستمر صنایع آلاینده
•  جایگزینی روش‌های سبز برداشت به جای آتش زدن کاه و کلش‌های کشت قبل
• جلوگیری از آتش زدن زباله‌های شهری و استفاده از شیوه‌های بازیافت زباله
•  انجام تحقیقات بالینی در بیمارستان‌ها به منظور ریشه‌یابی و ارائه راهکار‌های موثر در کاهش مخاطرات آلودگی هوا بر سلامت

نویسنده : زهرا کیانی