تعلیق فعالیت سیاسی حریری؛ بازنشستگی زود هنگام یا فرار به جلو؟

این اقدام سعد حریری  بر ابهام‌های فضای سیاسی لبنان در فاصله سه ماه مانده به انتخابات پارلمانی افزود؛ تحلیل گران این تصمیم او را به عنوان بازنشستگی زود هنگام یا فرار به جلو برای امتیاز گیری از طرف‌های خارجی یاد کردند.
سعد حریری سال‌ها پیش، زمانی که همراه پدرش در دستگاه سلطنتی ریاض آمد و شد داشت و در محافل خصوصی خاندان سلطنتی با شاهزادگان سعودی در انتقاد از سلمان حاکم وقت مکه همنوا می‌شد، هیچ گاه تصور نمی‌کرد چرخ روزگار به سمتی بچرخد که سلمان به پادشاهی برسد و پسرش به عقده گشایی دوران شباب بپردازد.
ریشه اختلافات سعد حریری با بن سلمان را باید در آن ایام جستجو کرد، اختلافاتی که چند سالی است سرباز کرده، از دعوت بی مقدمه حریری به عربستان در آذر ماه سال ۹۷ تا توهین و ضرب و شتم او، استعفای اجباری اش از پست نخست وزیری لبنان و مصادره اموالش در عربستان همه و همه، حریری را به مهره‌ای سوخته برای اهل سنت لبنان تبدیل کرده است.
سعد حریری که بعد از ترور پدرش برخلاف رسم مرسوم سیاستمداران لبنانی که ارث سیاسی به فرزند ارشد می‌رسد با حمایت ملک عبدالله میراث دار ارث سیاسی پدرش شد، او از سال ۲۰۰۵ تاکنون سوار بر امواج اختلافات مذهبی سه بار بر صندلی نخست وزیری لبنان تکیه زده است.
حریری هیچ گاه برای جریان‌های سیاسی همراه با محور مقاومت گزینه مطلوب نبود، اما مقبول‌ترین گزینه بود، همین ویژگی حریری موجب شد تا او همواره یکی از گزینه‌های مطرح برای احراز پست نخست وزیری بدون توجه به گرایش سیاسی اکثریت پارلمانی باشد، هر گاه که سعودی به او اجازه داد توانست به همراهی دیگر جریان‌های سیاسی به نخست وزیری برسد.
سعد حریری هیچ گاه مسئولیت نخست وزیری را به سرانجام نرساند، یکبار با استعفای برخی از وزرای کابینه و در حالی که مشغول دیدار با باراک اوباما در واشنگتن بود کابینه اش سقوط کرد، او پس از این استعفا به لبنان بازنگشت، به فرانسه رفت و در حالی که آتش فتنه شام روز به روز شعله می‌کشید و جریان غربگرای ۱۴ مارس حساب ویژه برای سقوط نظام سوریه برای بهره برداری در فضای سیاسی لبنان باز کرده بود، اعلام کرد، در وقت مناسب از طریق فرودگاه دمشق به کشور باز خواهد گشت و اینگونه به صورت تلویحی بازگشت خود را به پس از سرنگونی نظام سوریه موکول کرد.
اما نظام سوریه از بحران سربلند خارج شد، او پس از سه سال اقامت در پاریس برای شرکت در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ بی سروصدا از طریق فرودگاه رفیق حریری وارد بیروت شد!
حریری پس از شکست جریان المستقبل و جریان ۱۴ مارس در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ بار دیگر با اجماع نظر جریان‌های سیاسی به نخست وزیری رسید.
او در این دوران در پی سفری غیر منتظره به دعوت پادشاه عربستان عازم ریاض شد، روایت‌های تایید شده‌ای از ضرب و شتم نخست وزیر لبنان در بدو ورود به ریاض منتشر شده است، او اندکی بعد در ریاض برابر دوربین شبکه العربیه متنی را قرائت کرد که از استعفای او حکایت داشت.
کسی این استعفای مشکوک را جدی نگرفت، حریری بعد از موضع قاطع حزب الله و میشل عون رئیس جمهور لبنان در قبال گروگان گرفته شدن نخست لبنان از سوی عربستان و البته پادرمیانی فرانسه، پس از دوهفته اقامت اجباری در ریاض و در حالی که دو فرزندش در ریاض بودند به پاریس رفت و پس از آن به کشور بازگشت.
بعد‌ها برای حریری مشخص شد که سمیر جعجع سرکرده حزب قوات لبنانی نقش مستقیم در ربایش او داشته است، همین امر فاصله میان جریان‌های سیاسی جریان غربگرای ۱۴ مارس را تشدید کرد.
حریری که در جریان این گروگانگیری بخش عمده ارثیه پدری در عربستان را به دلیل مصادره شرکت اوجیه از سوی سعودی‌ها از دست داده بود، پس از بازگشت استعفای خود را به حالت تعلیق درآورد، اما سرانجام در سال ۲۰۱۹ و در پی موج اعتراضات مردمی به فساد حاکمان مجبور به استعفا شد؛ و حالا در فاصله سه ماه مانده به انتخابات پارلمانی لبنان، سعد حریری فعالیت‌های سیاسی خود را به تعلیق درآورده و اعلام کرده است قصدی برای نامزدی در انتخابات پیش رو ندارد، اقدامی که از آن به عنوان فرار به جلوی سعد حریری یا فرار از مسئولیت یاد می‌کنند.
این تصمیم سعد حریری با واکنش سرد سعودی‌ها همراه شد و بن سلمان گفت:" عربستان بعد از جنگ ۲۰۰۶ بیش از ۲۰ میلیارد دلار در لبنان هزینه کرده و نتیجه‌ای نگرفته است. "
این موضع عربستان در قبال تصمیم سعدحریری، اعترافی تلخ به شکست سیاست‌های محور غربی-عربی در لبنان و بیانگر این واقعیت است که پایگاه محور مقاومت در لبنان متکی به مردمی است که از خود حاضر به هزینه کردن برای آن هستند، اما جریان‌های رقیب متکی به سرمایه‌های خارجی است که با وجود صرف میلیارد‌ها دلار هزینه قادر به حصول نتیجه مطلوب نیستند.
این اقدام سعد حریری، اهل سنت لبنان را در بن بست سیاسی قرار می‌دهد چراکه اهل سنت با این تصمیم بدون زعیم خواهد ماند، برخی گمانه زنی‌ها حاکی از نیم نگاه اهل سنت لبنان به بهاءالدین حریری برادر بزرگ حریری است، او در لبنان اقامت ندارد و ساکن اردن است، به لحاظ مواضع سیاسی با جریان مقاومت زاویه آشکار و روحیات جنگ طلبانه تری با جریان‌های سیاسی داخلی دارد.
محافل سیاسی نزدیک به اهل سنت لبنان امید چندانی به حضور بهاءالدین حریری ندارند، لذا گمانه زنی‌ها برای حضور چهره‌های تکفیری اهل سنت قوت گرفته است، رویکردی که به خرد شدن آرای اهل سنت و افزایش شانس پیروزی دیگر جریان‌های سیاسی در دوره‌های انتخاباتی است که آرای اهل سنت و دیگر طوایف رقابت تنگاتنگی دارند.
در این شرایط سعد حریری با تعلیق فعالیت‌های سیاسی خود قصد دارد تا این پیام را به طرف‌های غربی مخابره کند که ساماندهی طایفه اهل سنت و حضور او در میدان انتخابات مستلزم حمایت مالی و سیاسی از اوست، بی اعتنایی به او عواقب وخیمی برای غرب خواهد داشت و ادامه بی مهری به او اوضاع را بیش از گذشته از کنترل خارج خواهد کرد.
بهار ۲۰۲۲ (اردیبهشت ماه ۱۴۰۱) موعد برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان است؛ انتخاباتی که برگزاری یا تعویق آن هنوز در هاله‌ای از ابهام است و حتی در صورت برگزاری شواهد بسیاری برای مخدوش بودن نتایج آن وجود دارد.
هم اکنون ۱۲ میلیون لبنانی الاصل در خارج از کشور اقامت دارند که حدود ۴ میلیون نفر از آن‌ها مشمول حضور در انتخابات هستند، متاسفانه شرایط بسیار دشواری برای ابراز عقیده لبنانی‌های مقیم خارج از کشور که حامی محور مقاومت هستند وجود دارد، و اصولا راهی برای راستی آزمایی نتایج آرای لبنانی‌های مقیم خارج از کشور وجود ندارد، این حجم از آراء در تعیین تکلیف اقلیت و اکثریت پارلمانی نقش تعیین کننده‌ای خواهد داشت؛ و لذا جریان غربی - عربی کانون توجه خود را بر آرای لبنانی‌های مقیم خارج از کشور گذاشته تا هزینه سیاسی ادامه حضور جریان‌های سیاسی همسو با محور مقاومت را افزایش دهند و اکثریت پارلمانی را از کنترل محور مقاومت خارج کنند.
آنچه در انتخابات پیش رو بیش از پیش حائز اهمیت است و بدان بی توجهی شده، عاملان شرایط موجود است؛ این در حالی است که چهره‌هایی همچون نبیه بری، سمیرجعجع، ولید جنبلاط و تا حدی جبران باسیل عملا انگشت اتهام را به سمت جریان‌های همسو با مقاومت نشانه رفته است، رویکردی که تلاش دارد تا با نعل وارونه زدن بر واقعیت، افکار عمومی را در قبال محور مقاومت مخدوش کنند.
با وجود همه این تلاش‌ها باید گفت؛ نقطه قوت حزب الله در ساختار صحنه سیاسی لبنان، نگاه فرا طایفه‌ای این جریان سیاسی است؛ در هر انتخاباتی حزب الله علاوه بر آرای سنتی خود در طایفه شیعه از مقبولیت خوبی نزد دیگر طوایف لبنانی برخوردار است و تدابیر پیش بینی شده در نظام طایفه‌ای لبنان امکان حذف هیچ طایفه‌ای را از ترکیب نظام سیاسی نخواهد داد و محور غربی - عربی در صدد برهم زدن این نظام سیاسی است رویکردی که اوضاع را بیش از پیش پیچیده خواهد کرد.
ختم کلان اینکه انتخابات پیش روی لبنان متاثر از فضای ملتهب داخلی، منطقه‌ای و بین المللی است، از مشکلات اقتصادی و معیشتی داخلی تا فشار محور عبری -عربی برای فاصله گرفتن سوریه از محور مقاومت و پیامد‌های توافق احتمالی مذاکرات ایران برای لغو تحریم‌های ظالمانه ...

محمدرضا طلاجوران   خبرنگار خبرگزاري  صداوسیما