آداب و رسوم شب یلدا در کردستان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز کردستان، گرچه شب یلدا یک جشن ملی در سراسر ایران است، اما در نقاط مختلف کشور، این جشن در بین اقوام مختلف ایرانی به صورت‌های مختلفی برگزار می‌شود. در کردستان این جشن که به زبان محلی شه و چله گفته می‌شود با سنت‌های مخصوص، برگزار می‌شود.

اصلی‌ترین ویژگی شب چله، گردآمدن خانواده‌ها با هماهنگی قبلی در کنار هم است، به‌صورتی که معمولا یک هفته قبل آن مشخص می‌شود که شب چله این سال در خانه چه کسی جمع شوند. در خانواده‌هایی که پدر در قید حیات باشد، معمولا فرزندان با عروس‌ها و داماد‌ها شب چله را در آنجا می‌گذرانند.

در تدارکات این «جشن» در سنندج، چند ماه قبل از شب چله، خربزه‌های کوچکی را که از روستای سراب قامیش تهیه می‌شود در تفاله سرکه می‌اندازند تا برای این شب «کالَک تورش» (خربزه ترش) را که از اصلی‌ترین موارد سفره است داشته باشند.

کالک ترش
در سنندج، غذای این شب عموما دلمه برگ مو و کلم است که گوشت را لابه‌لای آن می‌گذارند. سفره شب چله علاوه بر دلمه، شامل رب انار و شیره‌ی انگور، دوغ، ماست، روغن و کره محلی، پیاز و خربزه ترش است. بعد از خوردن غذای چرب و سنگین شب چله، میل کردن این خربزه ترش، هضم غذا را آسان کرده و باعث می‌شود بقیه‌ شب نیز بتوان از تنقلات متنوع و میوه‌های رنگارنگ شب چله استفاده کرد.

در کردستان، در هر محله‌ای اگر خانواده‌هایی وجود داشته باشند که استطاعت مالی مناسبی برای برگزاری این مراسم نداشته باشند، از طرف دیگران برای آنها شام برده می‌شود. همچنین در این شب اگر همسایه‌ها مایل باشند از غذایی که تهیه کرده‌اند به همدیگر می‌دهند که به آن «کاسه هاوسا» می‌گویند.

در گذشته قبل از خوردن یا بعد از صرف آن، بزرگان فامیل داستان‌ها، متل‌ها و افسانه‌های قدیمی تعریف می‌کردند. در گذشته خواندن شاهنامه، گلستان و بوستان و اسکندرنامه معمول بوده است.

از دیگر تمهیدات برای گذران شب چله در کردستان، انجام برخی بازی‌های محلی است. مشهورترین این بازی‌ها در کردستان «گوروابازی» یا جوراب بازی است. در این بازی دسته‌جمعی که شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم می‌شوند هیجان بسیار زیادی نهفته است.

بعد از آن، نوبت به خوردن تنقلات و خشکبار می‌رسد. انجیر خشک، برگ گلابی، برگ زردآلو، هسته زردآلو که همراه با سماق حرارت دیده، توت خشک، تخمه بو داده کدو و همچنین گندم برشته که با شیره گز مخلوط شده و به‌صورت گلوله‌های کوچکی درآمده از جمله خشکبار‌های شب چله است.

خرید شب چله
میوه‌های شب چله در کردستان که شامل هندوانه، سیب، گلابی، به، انار و آلو می‌شود از ضروریات شب چله است. هندوانه از جمله میوه‌هایی است که حتماً باید سر سفره باشد و چون فصل آن سر رسیده معمولاً هندوانه‌های خوبی از آب درنمی‌آیند. در اعتقادات محلی خوردن آن را در این شب باعث قوی شدن بدن در مقابل بیماری‌های زمستان می‌دانند.

از رسم‌های جالبی که در این شب در کردستان رایج است می‌توان به خوانچه بردن از طرف خانواده پسر برای نامزدش، نام برد. در این خوانچه‌ها باید تمام موارد ذکر شده در بالا از شام گرفته تا خشکبار و میوه را برای خانواده عروس ببرند.

خوانچه
این شب، از زیباترین شب‌ها در مناسبت‌های اجتماعی است که یک نفر می‌تواند تجربه کند. صدای خنده و شادی و سرور از هر خانه‌ای شنیده می‌شود و زمزمه‌های روایت حماسه‌ها و داستان‌ها، گرمابخشِ سردی شب یلداست.