پخش زنده
امروز: -
تاریخچه شب یلدا؛ بلندترین شب سال
شب یلدا یک جشن قدیمی ایرانی است که از گذشته تاکنون برگزار می‌شود و با نام طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال شناخته می‌شود.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، یلدا در واقع یک جشن انقلاب زمستانی می‌باشد. اگر از نظر تقویمی بخواهیم بیان کنیم، در تقویم میلادی شب ۲۰/۲۱ دسامبر یلداست و در تقویم ایرانی شب آخرین روز آذر این جشن برگزار می‌گردد.
سنت‌ها و آداب و رسوم شب یلدا
در شب یلدا معمولاً خانواده‌ها در منزل بزرگتر فامیل دور هم جمع می‌شوند و تا نیمه شب در کنار هم وقت می‌گذرانند و اشعار حافظ می‌خوانند. همچنین خیلی از افراد به فال حافظ گرفتن در این شب اعتقاد دارند و آن را خوش یمن می‌دانند. بزرگتر‌ها نیز با تعریف کردن خاطرات خود و داستان‌ها کوچکتر‌ها را سرگرم می‌کنند.
معمولاً مردم آجیل و میوه به ویژه انار و هندوانه در این شب تهیه می‌کنند. رنگ قرمز این میوه‌ها به عنوان نماد درخشش زندگی است. اکثر خانواده‌ها همه خوردنی‌ها را روی یک کرسی قرار می‌دهند که افراد دور آن می‌نشینند.
آیین شب یلدا به طور کامل
در بعضی از مناطق ایران رسم است که به دلیل اسم شب چله، چهل نوع خوراکی باید سرو گردد. در گذشته قبل از اینکه برق در همه خانه‌ها وصل باشد، یکی از سنت‌ها استفاده از شمع برای روشنایی بود که امروزه دیگر این سنت رواج ندارد.
یکی دیگر از رسوم این شب اهدای میوه‌های خشک و خشکبار که در تور پیچیده شده به دوستان و همسایه‌ها می‌باشد.
فلسفه هندوانه خوردن در شب یلدا
از رسوم قدیمی که هنوز در جنوب خراسان انجام می‌شود، پخت شیرینی کاف است. از رسوم دیگر شب چله که مخصوص نامزدهاست، مردان هفت نوع میوه با هدایای دیگر برای همسرشان می‌فرستند. بسیاری از دختران نیز در جواب این لطف برای نامزدشان هدیه می‌فرستند.
جالب است بدانید یکسری خرافات درباره مصرف هر کدام از این مواد خوراکی وجود دارد که به بعضی از آن‌ها در اینجا اشاره می‌کنیم:
مثلا افرادی که در شب چله هندوانه مصرف کنند، از بدنشان در برابر گرمای شدید تابستان و بیماری‌های تولید شده توسط بوی بد به خوبی محافظت می‌شود.
در شهر خراسان بر این باورند که مصرف هویج، گلابی، زیتون سبز و انار باعث محافظت از گزش مضر حشرات به خصوص عقرب می‌گردد. مصرف سیر باعث دوری از درد‌های مفصلی می‌شود. در سال ۲۰۰۸ به طور رسمی شب یلدا در فهرست گنجینه‌های ملی ایران ثبت گردید.
تاریخچه شکل گیری شب یلدا
در سنت زرتشت، طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال را یک روز ناخوشایند می‌دانستند، و روش‌هایی که امروزه هم در این شب انجام می‌شود، در اصل برای دور شدن از این ناخوشایندی و بلایا بود. در آن موقع تصور می‌شد که نیروهای شیطانی در این شب طولانی به اوج می‌رسند.
به همین دلیل به مردم سفارش می‌کردند که بیشتر شب را بیدار نمانند، تا ناخوشی به سراغ آن‌ها نیاید. مردم نیز دور هم جمع می‌شدند و آخرین میوه‌های تابستان خود را با هم می‌خوردند و اینگونه خود را سرگرم می‌کردند تا از بدبختی دور شوند.
اگرچه امروزه اهمیت مذهبی شب یلدا از بین رفته، اما در فرهنگ ایرانی سنت شب زنده داری جشن و دورهمی آن و بسیاری از رسوم دیگر شب یلدا هنوز هم پابرجاست.
شب چله
کلمه یلدا به زبان سریانی است و معنای آن یعنی تولد، زادروز و میلاد جدید. هنوز اینکه اولین بار جشن یلدا در کدام منطقه ایران برگزار شد، اطلاعات زیادی در دست نیست.
اما برخی اعتقاد دارند که حدوداً ۳۰۰ سال بعد از اینکه رومیان به دین مسیحیت روی آوردند، به دلیل اینکه نسبت به تولد حضرت عیسی اطلاعات زیادی نداشتند کلیساها، میلاد مهر را به عنوان میلاد مسیح قرار دادند و آن روز را یلدا نامیده و جشن می‌گرفتند.
شب چله یا همان یلدا که تاریخچه ۷۰۰۰ هزار ساله دارد را دقیقاً، اولین شب زمستان که براساس واقعیت طولانی‌ترین شب سال نیز هست آریایی‌ها جشن می‌گیرند که به همان آیین مهر رومیان تا حدودی مربوط است.
اولین جشن شب یلدا چه زمانی بوده است؟
اولین روزی که جشن شب چله را در ایران به طور رسمی معرفی کردند و درتقویم یادداشت کردند در زمان داریوش یکم می‌باشد و آن روز در تقویم‌های رسمی مصر و بابل نیز ثبت شده است.
ایرانیان باستان نیز می‌گفتند که یلدا شب میلاد مهر و دوستی و محبت است. ایرانیان در زمان قدیم اعتقاد داشتند که خورشید در این شب شکست ناپذیر می‌شود.
آریایی‌ها با دیدن اینکه برخی روز‌ها طولانی و برخی شب‌ها از روز‌ها طولانی‌تر است در شب یلدا فکر می‌کردند که روز به معنای محبت و روشنی در حال مقابله و جنگ با شب و اهریمن است.
به همین دلیل طولانی‌ترین شب سال را به عنوان شب چله جشن می‌گرفتند و می‌گفتند که در این شب پس از جدال طولانی خورشید با اهریمن، خورشید و مهر پیروز می‌شود.
سفره شب چله چیست؟
این سفره میزد نام دارد و در آن خوراکی‌های گوناگونی قرار می‌دهند. همانطور که هر رسمی در طول زمان و تاریخ دستخوش تغییر می‌شود رسومات شب یلدا نیز به مرور زمان تغییر پیدا کرده است.
در این سفره شمع، آجیل و خشکبار، میوه‌های‌تر و خشک، شیرینی و. قرار می‌دهند. از میوه‌ها می‌توانیم به هندوانه و انار اشاره کنیم، که به دلیل رنگ قرمزی که دارند به عنوان نماینده خورشید شناخته می‌شوند.
علت استفاده از آجیل و خشکبار نیز به این علت است که دانه‌ها نماد برکت می‌باشند. از دیگر رسومات شب چله می‌توانیم به روشن کردن آتش یا شمع و داستان گویی مثل حافظ و شاهنامه خواندن اشاره کنیم.
این متن صرفا برای آشنایی با آیین و رسوم شب یلدا منتشر شده است و با توجه به پاندمی کرونا ویروس از همشهریان عزیز درخواست داریم از رفتن به دورهمی‌های خانوادگی به منظور پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ و کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری خودداری کرده و پروتکل‌های اعلامی از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت بهداشت را برای حفظ جان همدیگر به ویژه سالمندان رعایت کنیم.
انتشار یافته: ۱
نظر شما
جشنی بـه پـا شد وقت رویــایـی است
شب شب طـــــولانی و یلــــدایی است
لحظه خوش و سفره پراز برکت است
هرکه به رسمش بانی و حـرکت است
دیده گـران است و بزرگ مهتر است
واژه دراز است و دل دفتـــــــر است
گـرد همند لحظه شادی خــوش است
هــر که دگــر فکر کند ناخـوش است
مست و سرور و جشن یلـــــدایی اند
رسم ادب عـــــاشق و دریـــــایی اند
لحظه که طـــولانـی و همـــراهی شد
بهــره شــویم شب شب یلـــدایی شد
خنده رسید برلب و امشب صفاست
غصه پرید امشب و امشب صفاست
رسم ادب حکــم که مهمــان شـویم
جمله به دست بوس بزرگان شویم
قصــه شـده دفتــــر نـــوپــایــی ام
زنــده شـده خاطـــــر رویــایــی ام
***
میر حمزه طاهری هریکنده ای نوپا