آفت کوچک با خسارت بزرگ

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس، تماشاگر تلی از آتش بود و با چشمانی اشکبار و حسرتی بر دل، این ور و آن ور می‌رفت و با خودش زمزمه می‌کرد، من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می‌رود.

این حال و روز آقای ابونجمی نخلدار خنجی است که آفت سوسک سرخرطومی به جان نخل هایش افتاده است.

باورش نمی‌شود این حشره‌ی کوچک، زحمت‌ ۲۰ ساله اش را بر باد داده است.

او می‌گوید:  آفت سوسک سرخرطومی بیش از ۲۰۰ اصله از نخل هایم را از بین برده است.

فارس؛ جایگاه دوم در تولید خرمای کشور

 مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس می‌گوید: این استان با تولید بیش از ۲۰۰ هزار تُن خرما و سطح زیر کشت بیش از ۳۲ هزار هکتار، رتبه دوم تولید و رتبه چهارم سطح زیر کشت کشور را دارد.

مجیدرضا پاکاری می‌افزاید: در ۱۹ شهرستان فارس خرما تولید می‌شود.

پاکاری با بیان این که ۱۰۰ رقم خرما در استان شناسایی شده است، می‌گوید: شاهانی، کبکاب، زاهدی (قصب)، خاسویی، دیری، مضافتی و بِرِحی از عمده ارقام تولیدی در فارس هستند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان می‌گوید: خرمای تولیدی در فارس علاوه بر دیگر استان‌ها به کشور‌های حوزه خلیج فارس، تاجیکستان، هند، پاکستان، روسیه، ترکیه، عراق و اکراین نیز صادر می‌شود.

سوسک‌های سرخرطومی بلای جان نخلستان‌ها

عباسی کارشناس جهاد کشاورزی شهرستان گراش که از عمده تولید کنندگان خرنا در فارس به شمار می آید می‌گوید: آفت سرخرطومی حنایی خرما یک نوع سوسک با خرطوم بلند و خمیده و طول حدود ۴ سانتی متر است که لارو این حشره با تغذیه از جوانه مرکزی غلاف‌های تازه سبب خشک شدن تاج نخل می‌شود.
او می‌گوید: لارو این سوسک می‌تواند  سوراخ‌هایی به طول یک متر در تنه درخت نخل ایجاد کند و در نتیجه باعث تضعیف و مرگ نخل شود.
این کارشناس جهاد کشاورزی می‌گوید: حشرات بالغ این آفت قدرت پرواز بالایی دارند و بعد از نابود کردن یک نخلستان می‌توانند تا چندین کیلومتر به سمت درختان سالم دیگر نخلستان‌ها پرواز و چرخه جدیدی ایجاد کنند.
عباسی می‌گوید: تشخیص آلوده شدن نخل به این آفت  در مراحل اولیه به دلیل شباهت با سوسک کرگدنی برای باغدار سخت است و زمانی علائم تشخیص داده می‌شود که لارو به تنه درخت خسارت زده است.
او می‌افزاید: معمولاً خسارت این حشره به‌سادگی قابل مشاهده نیست و درختان آلوده در ظاهر کاملاً سالم و سبز هستند و نخلداران زمانی متوجه حضور این آفت می‌شوند که درخت بدون هیچ دلیل خاصی می‌افتد.
برای شناسایی این آفت باید تک‌تک درختان نخلستان‌های مشکوک به آلودگی توسط کارشناسان ردیاب بررسی شود.
دبیری مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی فارس هم می‌گوید: این مهمان ناخوانده از سال ۹۶ از طریق انتقال پاجوش‌های آلوده از کشور‌های حوزه خلیج فارس به استان وارد شده است.
به گفته او، هم اکنون این آفت نخلستان‌های شهرستان‌های قیر و کارزین، اوز، جهرم، گراش و خنج را تهدید می‌کند و اگر این آفت مهار نشود تمام مناطق جنوبی استان فارس را در بر می‌گیرد.
دبیری می‌گوید: این آفت تاکنون ۳ هزار و ۱۰۰ درخت نخل در استان فارس را آلوده کرده که از این تعداد ۲ و هزار و ۸۰۰ درخت تیمار و ۳۲۰ درخت نخل به دلیل پیشرفت آفت امحا شده است.
بهجو نخلدار جهرمی که سوسک سرخرطومی به نخلستان ۷ هکتاری اش حمله کرده است می‌گوید: برخی نخلداران با لنج مرگ را از کشور‌های حوزه خلیج فارس برای نخل‌های خود به ارمغان می آورند.

او می‌گوید: این افراد با تصور این که درختان نخل کشور‌های عربی از کیفیت مناسب‌تری برخوردار هستند به قاچاق پاجوش به کشور اقدام می‌کنند، غافل از اینکه همراه با ورود این پاجوش‌ها، آفت قرنطینه‌ای سوسک سرخرطومی حنایی را به جان نخلستان‌های خود و سایر نخلداران می‌اندازند که در عرض ۲ سال مرگ خاموش درختان نخل را رقم می‌زند.

علائم ابتلا به آفتی که سیر شدنی نیست

به گفته فلامرزی کارشناس جهاد کشاورزی فارس به علایم  آفت سوسک خرطومی سر حنایی اشاره می کند و می گوید  از علائم ابتلای نخل به این آفت، تغییر رنگ در برگ‌ها، خشک شدن جوانه مرکزی،  پوک شدن تنه نخل، خشک شدن غیر طبیعی درخت، تراوش مایع قهوه‌ای رنگ از تنه درخت،  سوراخ (تونل لاروی) در تنه، جویده شدن بافت به همراه پوسیدگی و بوی بد ناشی از تغذیه آفت و مشاهده شفیره حشره کامل روی درختان نخل است.

فلامرزی به باغداران هشدار می‌دهد: برای جلوگیری از گسترش این آفت از انتقال پاجوش‌های نخل از مناطق آلوده از جمله کشور‌های حوزه خلیج فارس و دیگر شهرستان‌ها خودداری کنند و نخلداران در صورت مشاهده این علائم به کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی شهرستان و آزمایشگاه‌های های گیاه پزشکی مراجعه کنند.
راه‌های مبارزه با قاتل درختان نخل

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خنج یکی دیگر از مناطق اصلی تولید خرما در فارس می‌گوید: خنج یکی از کانون‌های توسعه و انتشار آفت سوسک خرطومی سر حنایی است و بیش از ۳۰۰ هکتار از نخلستان‌های این شهرستان آلوده شده اند.
او می‌افزاید: مهار و کنترل این آفت که به سرعت در حال انتشار است از توان این مدیریت و کشاورزان شهرستان خارج است و نیازمند اراده استانی و وزارت خانه است.
فلامرزی کارشناس مسوول حفظ نباتات مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان قیروکارزین هم به مشاهده این آفت در نخلستان این شهرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: برای کنترل و مقابله با گسترش این حشره تزریق سم به نخل های  آلوده در قیروکارزین اجرا شد.. این مدل از مبارزه با سوسک سرخرطومی حنایی تکمیل کننده روش استفاده از قرص‌های تدخینی و ایزولاسیون تنه درخت آلوده است که درصد موفقیت در کنترل آلودگی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
او با بیان این که استفاده از سنسور‌های شنوایی، سگ‌های ردیاب و فرمون‌های جاذب سوسک از روش‌های نوین در ردیابی این آفت است، می‌گوید: با توجه به امکان یابی‌های انجام شده در صورت دسترسی به خطوط دیتا در منطقه آلوده پهباد شناسایی آلودگی نیز به منطقه اعزام خواهد شد.
به گفته این کارشناس نباتات جهاد کشاورزی، سنجش از راه دور با استفاده از سنسور‌های حرارتی نصب شده بر پهباد و تلفیق آن با تصاویر ماهواره‌ای از جدید‌ترین فناوری‌های تشخیصی مورد استفاده است.
تولید دستگاه تشخیص آفت خطرناک سرخرطومی حنایی خرما در شیراز

محمدرضا زاهدی معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی فارس هم از تلفیق علم و تجربه برای مبارزه با آفت سوسک سرخرطومی حنایی خرما خبر می‌دهد و می‌گوید: متخصصان جهاد دانشگاهی فارس برای نخستین بار در کشور موفق به ساخت دستگاه تشخیص این آفت خطرناک شدند.
او می‌افزاید: از ابتدای امسال با اتمام مرحله امکان سنجی، مرحله ساخت مدل اولیه دستگاه آغاز شد و مدل طراحی شده برای شناسایی آفت روی درختان نصب شده است.
معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی فارس می‌گوید: در مذاکره با اداره حفظ نباتات جهاد کشاورزی فارس مقرر شد برای استفاده از دستگاه شناسایی سوسک سرخرطومی در جنوب کشور، تولید انبوه آن شروع شود.
برخورد قانونی با عرضه کنندگان نهال بدون مجوز

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان گراش می‌گوید: برای پیشگیری از گسترش آفات در این شهرستان از فروش نهال‌های غیر استاندارد جلوگیری و با همکاری مراجع قضایی و نیروی انتظامی با افراد متخلف برخورد قانونی می‌شود.
حسن مرادی از نخلداران خواست با توجه به شیوع این آفت از خرید هر گونه نهال غیر استاندارد و بدون شناسنامه و مستقر در حاشیه خیابان‌ها و فروشنده‌های سیار در شهرستان خودداری کنند.
به گفته این مسوول، با مشاهده تعدادی پاجوش آلوده به آفت در این شهرستان، با اقدام به موقع کارشناسان شبکه‌های مراقبت و شناسایی درختان آلوده، امحا و از توسعه آلودگی جلوگیری شد.
امید به آینده
عملیات پایش و ردیابی سوسک سرخرطومی حنایی در جنوب استان فارس ادامه دارد برخی جهادگران هم برای کمک به نخل داران استان بسیج شده اند  و اردوی جهادی خود را در نخلستان ها به پا کرده اند. ابونجمی نخلدار خنجی با دیدن  این جهادگران  که به  تیمار نخل‌های آلوده اقدام می کنند  آرام و قرار می گیرد و در حالی که نگاهش به نخل‌های بلند قامتش دوخته شده، به روز‌هایی می‌اندیشد که نخل هایش بدون هیچ مشکلی به بار نشسته اند.

* فریبا غلامی

خبرگزاری صدا و سیما مرکز فارس