تأثیر پرتوها در تولید، اشتغال، اقتصاد کشور

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی سازمان انرژی اتمی؛ نخستین همایش «توسعه کاربرد پرتو‌ها در صنایع غذایی» با حضور رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معاون اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی، معاون سازمان انرژی اتمی و رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، معاون توسعه کاربرد پرتو‌های سازمان انرژی اتمی، رئیس هیأت مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و ازبکستان و جمعی از مدیران، متخصصین، اساتید و فعالان حوزه کاربرد پرتوها، صنعت و کشاورزی امروز سه‌شنبه (۲۳ آذرماه) در سازمان انرژی اتمی برگزار شد.

 

 مهندس محمد اسلامی در ابتدای این مراسم ضمن تبریک هفته پژوهش گفت: توسعه کاربرد پرتو‌ها در تولید، اشتغال، اقتصاد کشور و زندگی مردم تأثیرگذار است. ما در توسعه کاربرد پرتو‌ها گام بزرگی را برخواهیم داشت که تاکنون نسبت به این امر اهتمام ویژه‌ای نبوده و نتوانستیم آن طوری که شایسته و بایسته است فناوری هسته‌ای را به زندگی مردم متصل کنیم. کاربرد پرتو‌ها به ما در بحث دام، کیفیت مواد غذایی، محصولات کشاورزی حتی در بخش‌های بسیار با اهمیت در حوزه صنعتی کمک می‌کند. با استفاده از پرتو‌های فناوری هسته‌ای می‌توانیم نسبت به عمر و دوام محصولات غذایی و کشاورزی آن‌ها تأثیرگذار باشیم و با آفات زدایی که صورت می‌گیرد نرخ ماندگاری بالا می‌رود و ضایعات کاهش پیدا می‌کند. در حال حاضر ما ضایعات بسیاری در حوزه کشاورزی و مواد غذایی داریم.

 

معاون رئیس‌جمهور با اشاره به شناسایی ۱۲ منطقه در کشور گفت: با توجه به برنامه‌ریزی اولیه که انجام دادیم و مطالعاتی که صورت گرفته با همکاری وزارت جهاد کشاورزی ۱۲ منطقه را در کشور شناسایی کردیم. به عنوان ۱۲ قطب که کانون‌های تولید محصولات کشاورزی و غذایی هستند. در این همایش تمام شرکت‌های بزرگ کشاورزی و مواد غذایی حضور دارند و ما با مشارکت آن‌ها این ۱۲ قطب را در کشور پایه‌گذاری خواهیم کرد. از این طریق هم کاهش ضایعات و هم کاهش قیمت تمام شده و بهره‌وری را داریم و این به توسعه صادرات کشور کمک می‌کند.

 

رئیس سازمان انرژی اتمی با تأکید بر اهمیت صادرات افزود: کاربرد پرتو‌ها کمک می‌کند صادراتمان به دلیل عدم انطباق با استاندارد‌های روز بین‌المللی دچار توقف، رکود یا بازگشت نشود. برای محصولات کشاورزی این اقدامات در دستور کار است. خیلی خوشحالم که خداوند متعال عنایت کند با مشارکت بخش خصوصی این گام بزرگ را در کشور برداریم و از این طریق بتوانیم تأثیرگذار باشیم. 

 

رئیس سازمان انرژی اتمی در ادامه مراسم در جمع خبرنگاران حاضر شد و درباره همکاری‌های ایران و آژانس با توجه به مذاکرات وین گفت: روابط ما با آژانس باید بر اساس قوانین و اساسنامه و پادمان و ان‌پی‌تی باشد و در این چارچوب روابطمان برقرار است و آژانس هم طبق قوانین نظارت خودش را بر فعالیت هسته‌ای ما دارد. آنچه در رسانه‌ها منتشر می‌شود عملیات روانی و سیاسی است. جریان مقابل ما به‌هیچ‌وجه توسعه علمی و فناوری در ایران را برنمی‌تابد و با اتهام زنی، جوسازی و عملیات روانی القا می‌کنند که هدف غیرموجه داریم و نسبت به عدم اشاعه متعهد نیستیم، اما هیچ کدام از این‌ها وارد نبوده و نیست. رژیم اسراییل به این مسئله دامن می‌زند، اما ما با این جوسازی‌ها خللی در راه‌مان وارد نمی‌شود و امیدواریم از این مرحله هم کشور عبور کند.

معاون رئیس‌جمهور در خصوص توافق ایران و آژانس برای نصب دوربین‌ها در سایت کرج اظهار کرد: کرج و سایر مواردی که در برجام بوده خارج از پادمان بوده است. برجام معاهده است و کشور‌های طرفین تعهداتی را متقابل داشتند وقتی آن‌ها به تعهداتشان عمل نکردند و تحریم‌های ظالمانه غیرقانونی شدید برقرار کردند و هر روز هم تحریم‌ها را گسترش می‌دهند دلیلی ندارد تعهدات برجامی را به ما تحمیل کنند. ما در چارچوب پادمان و ان‌پی‌تی عمل می‌کنیم و غیر از آن را قبول نداریم.

 

وی اضافه کرد: دستور کار ما در مذاکرات با آژانس درباره موارد ادعایی بوده است و پاسخ آن‌ها داده شده است و در برجام بسته شده است. اگر قرار باشد برجام عملیاتی شود همه طرف‌ها باید به تعهدات‌شان عمل کنند، نمی‌شود ایران صد در صد تعهداتش را انجام دهد و طرف مقابل هیچ کدام از تعهداتش را انجام ندهد. من امیدوارم یک منطقی حاکم باشد و به اصول و ضوابطی پایبند باشند. اگر برجام هست همه به آن عمل کنند اگر نیست که ایران در چارچوب پادمان و ان‌پی‌تی کار می‌کند و غیر از آن فشار سیاسی است.

مهندس اسلامی درباره وضعیت بوشهر گفت: نیروگاه تا ۱۰ مهرماه ۵۲ میلیارد کیلووات برق به شبکه انتقال داده است و از این تاریخ برای تعمیرات اساسی (اورهال) و تعویض سوخت رفته است و ۱۰ دی ماه طبق برنامه پیش‌بینی شده دوباره در مدار قرار خواهد گرفت.

رئیس سازمان انرژی اتمی درباره روند ساخت نیروگاه دوم و سوم در بوشهر گفت: ما عقب‌ماندگی داریم و از زمان‌بندی عقب هستیم و امیدواریم بتوانیم منابع مالی‌اش را با رایزنی‌هایی که انجام می‌دهیم تأمین کنیم که ساخت آن ۲ نیروگاه هم سرعت بگیرد. 

 

مهندس اسلامی درباره توافق میان ایران و آژانس در خصوص سایت کرج و نصب دوربین افزود: مسئله کرج در یک بسته است و موارد ادعایی و کرج بهم پیوسته است و باید با هم حل‌وفصل شوند.

وی درباره ادامه مذاکرات ایران و آژانس در وین و تهران تصریح کرد: گفتگو‌های ما با آژانس و آقای گروسی همان بحث‌های ادعایی و کرج است و در حال انجام است و هنوز به انتها نرسیده است. بیشتر ملاحظات روانی، سیاسی و فشار حداکثری بر آن‌ها حاکم است تا منطق و ضوابط. امیدوارم کشور از این مرحله زودتر عبور کند.

 

در ادامه مراسم دکتر پژمان شیرمردی، معاون توسعه کاربرد پرتو‌ها با اشاره به حوزه‌های مختلف بکارگیری پرتو‌ها گفت: در حوزه کاربرد پرتو‌ها که در اصل حوزه غیر نیرو (Non power) صنعت هسته‌ای است چهار پنج حوزه را پوشش می‌دهیم. حوزه کشاورزی و مواد غذایی، حوزۀ سلامت، حوزۀ صنعت... این‌ها حوزه‌هایی هستند که امروز هم در کشور نیاز به حل مشکلاتشان داریم و هم در دنیا به‌صورت جدی در موردشان کار می‌شود؛ بنابراین بایستی با یک برنامه بلندمدت برای حل مشکلات این حوزه‌ها پیش برویم، اما با اولویت کشاورزی و مواد غذایی. زیرا در کشور ما در سال گذشته ۱۲۱ میلیون تٌن محصولات زراعی، باغی، شیلات و پروتئینی تولید شده است. 

وی افزود: یکی از حلقه‌های تأمین این زنجیره بحث کاربرد پرتو‌ها و پرتودهی است که می‌تواند در این خصوص ورود پیدا کند. امروز متأسفانه استفاده از مواد شیمیایی برای نگهداری مواد غذایی و افزایش انبارداری به‌طور فزاینده‌ای در این بخش بیمار زایی کرده و زیان عمده‌ای را به جامعه وارد می‌کند. اما با استفاده از پرتو‌ها می‌توانیم اصطلاحاً غذا‌ها را استریل کرده و بار میکروبی‌شان را کاهش دهیم. حشرات و آفاتشان را کاهش دهیم بدون اینکه از مواد شیمیایی به عنوان آفت‌کش استفاده کرده باشیم. بطوری که هیچ‌گونه مواد شیمیایی در محصول باقی نخواهد ماند.

 

دکتر شیر مردی در خصوص توسعه سامانه‌های پرتودهی در کشور گفت: در دوره جدید دو سه کار بزرگ داریم. یکی از این کار‌ها براساس داده‌های آمایش سرزمینی است که کشور را به مناطق مختلف بر اساس ظرفیت‌های تولید مواد غذایی، محصولات کشاورزی، مواد صنعتی و اینکه آن مناطق آیا مناطقی هستند که از نظر بحث صادرات و واردات برای کشور اهمیت داشته باشند، تقسیم‌بندی شده تا بتوانیم حوزه توسعه کاربرد پرتو‌ها را هدفمند جلو ببریم و بتوانیم انشاءا... مشکل کشور را در گام اول حل کنیم و در گام دوم به سمت تأمین مواد غذایی پرتودهی شده برای کشور‌های همسایه باشیم. پس گام اول ما توسعه کاربرد پرتو‌ها براساس آمایش سرزمینی است.

وی در ادامه گفت:، اما در حوزه دوم که می‌خواهیم به‌صورت جدی ورود کنیم، استفاده از سامانه‌های پرتابل هست. ما برای شرکت‌های مختلف صادرکننده محصولات غذایی و کشاورزی و تولیدکننده‌ها این آمادگی را داریم که روی خط تولید آن‌ها سامانه‌های پرتودهی پرتابل نصب کنیم و بتوانیم کاربرد پرتو‌ها را در دل خود صنعت ببریم.

دکتر شیرمردی با توجه به هزینه‌هایی که بکارگیری این روش برای تولیدکننده‌ها دارد افزود: حوزه هسته‌ای شاید در وهله اول هزینه‌اش زیاد باشد، اما در بلندمدت قطعاً می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد. از نظر کیفی نیز می‌تواند غذای باکیفیت به مردم تحویل دهد و سلامت غذا را تأمین کند. از نقطه‌نظر تکنولوژی نیز هر کدام از این سامانه‌های پرتودهی می‌تواند یک قلب تحقیقاتی برای آن مجموعه باشد. یعنی علاوه بر کار تولیدی می‌تواند به عنوان یک مجموعه تحقیقاتی نیز عمل کند.

معاون سازمان با تأکید بر چرخش مالی حوزه کاربرد پرتو‌ها در دنیا اظهار داشت: امروزه سامانه‌های پرتودهی و کلاً کاربرد پرتو‌ها یک بازار ۵۰۰ میلیاردی در دنیا دارد که متأسفانه بازار کشور ما کمتر از ۱ درصد سهم جمعیتی‌مان را در اختیار دارد؛ بنابراین باید به سمتی حرکت کنیم که حداقل یک درصد از بازار پرتودهی دنیا را داشته باشیم. 

وی اضافه کرد: حوزه دیگری که ما به‌طور جدی ورود پیدا کرده‌ایم، استفاده از پرتو‌های یون‌ساز و پلاسمای سرد به جای استفاده از پرتو‌های گاما و الکترون هست که این هم از لحاظ هزینه‌ای بسیار کم هزینه بوده و هم سرعت نصبش بیشتر خواهد بود و این را به عنوان یکی از گزینه‌ها داریم در کنار کار‌های توسعه‌ای‌مان به آن توجه می‌کنیم.

دکتر شیرمردی در خصوص تأثیرات کاربرد پرتو‌ها در حوزه‌های مختلف کشاورزی گفت: حوزه کاربرد پرتو‌ها فقط به محصول نهایی نگاه نمی‌کند. به بذر هم نگاه می‌کند یعنی از تولید بذر‌های هیبریدی، بذر‌هایی که منجر به تولید محصولات با مقاومت بالا در برابر آفات می‌گردد، یعنی حوزه کاربرد پرتو‌ها انتهای زنجیره را نگاه نمی‌کند، اتفاقاً از زمان بذر می‌توان اثر کاربرد پرتو‌ها را دید. پس ما می‌توانیم با تولید بذر‌هایی که منجر به محصولات مقاومت بالا در مقابل شوری، آفات، خشکی و موارد این‌چنینی می‌شود ورود پیدا کنیم. اما با توجه به محدودیتی که سازمان‌های بهداشت جهانی و NGO‌های مرتبط اعمال کرده‌اند، باید به جای استفاده از مواد شیمیایی و مواد سمی برای استریل کردن و کاهش بار مواد میکروبی به سمت پرتودهی حرکت کنیم. یعنی اگر هم خودمان نخواهیم اینکار را انجام دهیم، الزامات بین‌المللی دارد اینکار را انجام می‌دهد و ما را به این سمت جهت می‌دهد.

معاون توسعه کاربرد پرتو‌ها با اشاره به ورود سازمان به حوزه محصولات زراعی گفت: ۹۰ درصد از هرم مواد غذایی می‌تواند پرتودهی شود. هم برای کاهش بار میکروبی هم برای دیر رسیدن میوه. ما متأسفانه حدود ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی و غذایی‌مان ضایعات می‌شود. خیلی راحت شما محصولاتی که زود می‌رسند و زود آماده استفاده می‌شوند را با پرتودهی با دز پایین می‌توانید رسیدن آن محصول را به تأخیر بیاندازید و مدت زمان انباربانی اش را افزایش دهید. الان کار روی برخی میوه‌ها را شروع کرده‌ایم. البته به‌صورت تحقیقاتی روی موز و انبه داریم کار می‌کنیم. 

وی افزود: علاوه بر آن ما در بحث کاهش آفات، در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای کرم گلوگاه انار و مگس مدیترانه‌ای را پرتودهی کردیم که عملاً با تولید آفات عقیم شده بتوانیم بدون استفاده از سموم آفات را کنترل کنیم. به هر حال در فاز‌های نیمه تحقیقاتی و صنعتی ورود پیدا کرده‌ایم. اما نگاه ما در دوره جدید این است که تحقیقات به مرحله تجاری‌سازی برسد و انشالله بتواند مورد استفاده مردم کشور قرار گیرد. 

 

رئیس هیأت مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و ازبکستان نیز در این باره گفت: حدود ۴۷ کانتینر سیب‌زمینی ارسالی از ایران به ازبکستان به علت آفت معدوم شد. این آفت بسیار خطرناک است و اگر زمینی این آفت را داشته باشد تا ۳۰ سال نباید در آن محصول کشت شود. پرتودهی به محصولات کشاورزی مانند پسته، کیوی، برنج، سیب‌زمینی و... خیلی کمک می‌کند. از بین بردن آفت محصولات کشاورزی به کمک پرتودهی باعث بهبود صادرات می‌شود. در حال حاضر اکثر کشور‌ها محصولات وارداتی را توسط اداره حفظ نباتات آزمایش می‌کنند و اگر سموم داشته باشد واردات محصول از کشور صادرکننده ممنوع می‌شود. با پرتودهی می‌توانیم جلوی آفات محصولات کشاورزی را بگیریم و با اطمینان بیشتری صادرات کنیم.