مصائب دستیاران پزشکی در سایه کم توجهی مسئولان وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: دستیاران پزشکی، (رزیدنت‌ها) دانشجویانی هستند که دوره پزشکی عمومی را گذرانده و در یکی از تخصص های پزشکی مشغول به تحصیل و خدمت در بیمارستان ها هستند. دستیاران پزشکی در شرایط فعلی که بیماری کرونا جامعه را فراگرفته با مشکلات زیادی روبرو هستند.

این روز‌ها گلایه های دستیاران در خصوص معیشت، رفاه و حجم زیاد کار آن‌ها بیشتر به گوش می رسد. آن‌ها معتقدند با شیوع کرونا بار سنگینی از فعالیت های درمانی برعهده آنهاست بدون اینکه توجهی به آن‌ها شود. برخی از دستیاران انتقاد از وضع کاری خود را تا بدان جا پیش برده اند که خودکشی‌های چندین نفر از دستیاران را به مشکلات کاری و معیشتی و بی توجهی مسئولان نسبت می دهند. انصرف آن‌ها به خاطر شرایط سخت کاری و فشار‌های روانی نیز از دیگر موضوعاتی که دستیاران به آن اشاره می کنند. این پژوهش که به شیوه اسنادی تدوین شده است تلاش دارد مشکلات و مسائل دستیاران را هر چند به اختصار بررسی و بازنمایی کند و سپس با استناد به وضع موجود، راهکار‌های رسانه ای برای پیگیری موضوع و همچنین بهبود وضع دستیاران ارائه دهد.

مصائب دستیاران پزشکی
دستیاران، پزشکانی هستند که بیشترین زمان را در فضای بیمارستانی و مراکز درمانی سپری می‌کنند؛ بسیاری از آن‌ها در پیک بیماری کرونا و در شرایط سخت‏ کشیک‌های طولانی دارند و به بیماران مختلف خدمات ارائه می دهند؛ به گفته برخی از آن‌ها زمان کشیک ها ۳۱ ساعت بوده و گاهی نیز از ۷۰ ساعت تجاوز می کند که این مدت طولانی مغایر مقررات و آیین‌نامه‌های دوره‌های آموزش دستیار تخصصی مصوب وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است. به طوری که بر اساس آیین نامه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی هر دستیار پزشکی باید ۱۲ کشیک داشته باشد. به گفته دبیر شورای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در اغلب موارد دستیاران رشته‌های جراحی از ۷ صبح تا ساعت ۴ بعد از ظهر روز بعد در بهترین حالت ۳۶ ساعت در بیمارستان هستند و در این مدت تمام وقت به بیماران رسیدگی می‌کنند.

حتی قانون محدودیت کشیک ها به دلیل کمبود نیروی انسانی در بیمارستان ها به طور دقیق اجرا نمی شود. اما آنچه باعث اعتراض آن‌ها شده است تنها کشیک های طولانی نیست بلکه پرداختی‌های ناچیزی است که جوابگوی معیشت آن‌ها نیست. گفته می شود به یک دستیار متاهل که بیشترین زمان خود را در بیمارستان و مرکز درمانی مشغول به خدمت به بیماران است؛ ماهانه ۳ میلیون و ۴۰۰ تومان پرداخت می شود که این میزان حتی جوابگوی اجاره منزل آن‌ها هم نمی تواند باشد. دستیاران معتقدند؛ دستیاری که در خط مقدم انواع فشار‌ها روانی و تراکم کاری قرار دارد با این میزان دریافتی چگونه می تواند رمقی برای خدمت پیدا کند؟

مسئله دیگری که اهمیت زیادی دارد این است که دستیاران به دلیل فشار کاری زیاد و استرس های ناشی از فضای سخت بیمارستان، فرصتی برای انجام مطالعات جدی و عمیق و انجام پژوهش های درخور ندارند و این مسئله نقصی است که در درازمدت به بخش تحقیقات و پژوهش پزشکی کشور که باید به روز و جدید باشد لطمه وارد خواهد کرد.

رعایت نشدن اخلاق حرفه‌ای متناسب با شان رزیدنت ها از سوی برخی استادان و دانشجویان سال های بالاتر از دیگر مشکلات دستیاران به خصوص دستیاران سال اولی است که فضای کار را برای آن‌ها بغرنج‌تر می کند.

آثار منفی سختی کار دستیاران
سختی های کار دستیاران تبعات زیادی در درجه اول برای دستیاران و سپس برای جامعه در پی دارد. انصراف‌های دسته جمعی دستیاران در اعتراض به شرایط حاکم آموزشی و یا برخی خودکشی‌ها که ناشی از فشار‌های اقتصادی و اجتماعی است از مهمترین آثار منفی این شرایط است. تشویق دستیاران به مهاجرت نیز از دیگر تهدید‌هایی است که در آینده نظام سلامت کشور را با مخاطره مواجه می کند؛ زیرا باعث می شود ذخیره انسانی در حوزه درمانی و پزشکی محدود شود. این وضعیت سبب نگرانی مسئولان و نمایندگان مجلس نیز شده است.

به طوری که آقای حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب با ابراز نگرانی از کاهش تعداد نیرو‌های کادر تخصصی درمان گفته است: متاسفانه با افزایش درخواست مهاجرت پزشکان به خارج از کشور مواجه هستیم که بدون شک این عارضه عواقب جبران ناپذیری را در پی دارد. او در این نامه به وقوع پدیده ای نگران کننده برای نظام سلامت کشور اشاره کرده و گفته است: این شرایط باعث تهدید روند کاهشی تعداد نیرو‌های کادر تخصصی درمان در ساختار سلامت کشور است.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در این نامه نوشته است: متاسفانه در سال های اخیر تمایل به ادامه تحصیل در مقطع دستیاری تخصصی و فوق تخصصی در رشته های مختلف پزشکی با کاهش قابل توجه روبرو شده و این کاهش اقبال پزشکان عمومی برای تصاحب صندلی های رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی به شدت پر کمیت، کیفیت، سرعت و دقت خدمات بهداشتی درمانی و تداوم و توسعه آن تاثیری سویی گذاشته و خواهد گذاشت. به طوری که از سال ۱۳۹۶ زنگ خطر این حادثه با خالی ماندن صندلی های تخصص در برخی از رشته های مادر همچون بیهوشی، طب اورژانس، جراحی عمومی، داخلی، اطفال، عفونی، جراحی قلب، جراحی اطفال، فوق تخصصی کلیه، خون و سرطان با سرعت بسیار نگران کننده‌ای به صدا درآمده است.

مشکلات دستیاران آنقدر جدی بود که یکی از دانشجویان پزشکی در دیدار اخیر جمعی از نخبگان و استعداد‌های برتر علمی کشور که در تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۰ با رهبر معظم انقلاب به این موضوع اشاره کرد و گفت: ۱۰ سال است که وزرای بهداشت و درمان به مشکلات، فشار‌ها و استرس های دستیاران واقف هستند، اما هیچ کاری انجام نمی شود. وی در این دیدار گفت: دستیاران ۴۰۰ تا ۵۰۰ ساعت فعالیت شغلی سنگین و پراسترس دارند و در ازا این همه ساعت کاری، تنها سه میلیون و ۵۰۰ هزار حقوق ماهانه دریافت می کنند؛ که البته بلافاصله رهبر معظم انقلاب به وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی دستور دادند که این موضوع را پیگیری کنند و پس از دستور رهبر انقلاب بود که معاون آموزشی وزارت بهداشت از افزایش حقوق دستیاران مجرد به ۶ و دستیاران متاهل به ۸ میلیون تومان خبر داد.

دکتر باقری فرد در ادامه خاطرنشان کرد: بدیهی است طبق دستورالعمل پرداخت مبتنی بر عملکرد پزشکان، کارانه نیز به این عزیزان تعلق خواهد گرفت. هر چند اکنون مشکل دریافتی های دستیاران تا حدود زیادی حل شده، اما مشکلات شغلی، ساعات کاری طولانی و فضای فیزیکی و روانی نامناسب همچنان باقی است و مسئولان وزارت بهداشت می بایست حل مشکلات این قشر از جامعه که از نخبگان و سرمایه‌های ارزشمند جامعه هستند، در دستور کار قرار دهند.

نتیجه گیری
دستیاران پزشکی که از بهترین و باهوش‌ترین جوانان کشور هستند، یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های انسانی محسوب می شوند دانشجویانی که با تلاش وافر توانسته اند با کسب رتبه‌های برتر، در تخصص های مختلف پزشکی قبول شوند و آماده خدمت به جامعه شوند. این قشر سال هاست با تراکم کاری و فعالیت فشرده حرفه‌ای و تحمل فشار‌های روانی زیادی با سطح دریافتی ناچیز مشغول خدمت است و به خصوص در شرایط کرونایی بخش مهمی از بار مبارزه با ویروس کرونا بر عهده آنهاست که مسئولان باید با توجه بیشتر به این قشر، مشکلات آن‌ها را مرتفع کنند.

واقعیت این است که دستیاران با توجه به شرایط کاری سخت، نیازمند حمایت های بیشتری از جنبه های گوناگون می باشند. البته با ورود مستقیم رهبر معظم انقلاب و دستور ایشان دریافت های آن‌ها دو برابر شد و حقوق آن‌ها از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ۶ میلیون برای مجرد‌ها و ۸ میلیون تومان برای متاهلان رسید. به نظر می رسد مشکلات کاری و حرفه‌ای آن‌ها همچنان مسئله یا حل نشده است که مسئولان ذیربط باید برای حل آن اقدام جهادی کنند. تراکم کاری ۵۰۰ ساعته در فضای درمانی و بیمارستانی برای دانشجویان دستیاری موضوعی است که باید برای آن راهکاری جدی و منطقی پیدا کرد.

رسالت رسانه‌ها در قبال مصائب دستیاران
- یکی از راهکار‌های حل مسئله دستیاران تبدیل دوره دستیاری به شغل است که رسانه ها می توانند این موضوع را قالب‌های مختلف بررسی و پیگیری نماید.
- کاهش ساعت کاری دستیاران به منظور کیفی‌تر کردن خدمات پزشکی به شهروندان و همچنین کم کردن فشار و استرس کاری دستیاران از دیگر راهکار‌هایی است که رسانه‌ها می توانند آن را از مسئولان وزارت بهداشت و درمان پیگیری کنند.
- یکی از علل فشار کاری مضاعف به دستیاران این است که همه بار مسئولیت و طبابت بر روی دوش دستیاران است؛ بدین معنی که بیمارستان ها با نیروی کار ارزان دستیاران متحمل هزینه نمی شوند؛ در صورتی که بیمارستان ها می بایست خود پزشک عمومی و متخصص استخدام کنند و به آن‌ها حقوق پرداخت کنند؛ اما بیمارستان ها از این امر تخطی می کنند. رسانه‌ها می توانند این موضوع را در مصاحبه و گفتگو با مسئولان وزرات بهداشت و سازمان نظام پزشکی مطالبه و پیگیری کنند.
- اجرای دقیق قانون محدودیت کشیک ها به دلیل کمبود نیروی انسانی در بیمارستان ها از دیگر موضوعاتی است که می تواند بهانه گزارش و گفتگوی رسانه ها باشد.

- داشتن فرصت کافی برای مطالعه و انجام پژوهش در دوران تحصیل از دیگر موضوعاتی است که به دلیل تراکم کاری زیاد دستیاران به فراموشی سپرده شده و این موضوع می تواند محور پیگیری رسانه‌ها باشد.
- عدم رعایت اخلاق حرفه ای متناسب با شان رزیدنت ها از سوی برخی استادان و دانشجویان سال های بالاتر از دیگر مشکلات دستیاران به خصوص دستیاران سال اولی است که جای پرداخت رسانه‌ای دارد.
- بررسی راهکار‌های مناسب برای مبارزه با پدیده‌هایی همچون انصراف دانشجویان، مهاجرت و یا خودکشی موردی آنان از دیگر محور‌هایی است که می توان از مسئولان وزرات بهداشت و سازمان نظام پزشکی مطالبه کرد.
- اصلاح ساختار دستیاری، افزایش کیفیت آموزش و تقویت معیشت دستیاران از دیگر محور‌هایی است قابلیت پرداخت رسانه‌ای دارد.
- دستیاران نه تنها مشمول بیمه نیستند بلکه بیمه مسئولیت هم نمی شوند؛ یعنی در صورت قصور در درمان شرکت های بیمه، متقبل خسارات نمی شوند و این موضوع فشار و استرس مضاعفی به دستیاران وارد می کند. این مسئله نیز که یکی از مشکلات دستیاران بوده از اهمیت برخوردار است و به نظر می رسد رسانه‌ها در قبال پیگیری و حل آن‌ها مسئولیت اجتماعی دارند.

نویسنده: عبدالشریف ولدبیگی