کتاب خوان هستیم یا نه

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز کرمان، بخش "دِه بَکری" شهرستان بم این روزها به علت کوهستانی بودن، آب و هوایی سرد دارد و ساکنان اینجا ترجیح می دهند، بیشتر در خانه باشند.

اما وقتی پای یار مهربان در کار باشد برودت هوا جای خودش را به گرمی برگ‌های کتابی می‌دهد که اینجا ورق می خورد.

زیر یک درخت گردویی که برگهای آن ریخته، جمعی چهل نفر دور هم نشسته اند.

برخی در دستشان کتاب و برخی دیگر نیز در حال نوشتن و نکته برداری هستند.

پیرمردی که حدود ۷۰سال سِن دارد، ایستاده و دارد در مورد پوکی استخوان، اثرات و راه های جلوگیری از آن صحبت می کند.

آنچنان گرم صحبت است که فکر می کنی کلاس دانشگاه است و حدود ۲ساعت در این زمینه بحث و گفتگو می شود.
اینجا چه خبر است و این جمع چه کار می کنند؟

در این زمینه خانم "معصومه راسخ" که خود را مسئول این گروه معرفی می کند می گوید: این جمعی که شما اینجا می‌بینید ۱۵سال است که با هدف کتابخوانی و ترویج مطالعه دور هم جمع می‌شوند.

برنامه به این صورت است که در طول یک هفته تا ۱۰روز روی یک موضوع افراد مطالعه و کتاب می‌خوانند ،سپس در مکانی جمع می شویم و به تشریح، نقد و بررسی آن می پردازیم.

می‌پرسم: جمعیت هدف شما چه سنی و استقبال چگونه است ؟
می گوید: دراین طرح از بچه دبستانی تا پیرمردها شرکت می‌کنند و ما حتی برای زنان خانه دار که در این موقع نمی توانند اینجا بیایند، برنامه را ضبط و ارسال می کنیم.

خانم راسخ اضافه می‌کند: در برنامه ما تا کنون چند نفر که سواد نداشتند موفق به سوادآموزی شده‌اند و ما خودمان یک کتابخانه ۱۵۰۰۰ جلدی را تهیه و ساخته ایم و تا حدود هزار نفر در این گروه مشارکت می کنند.

صحبت من با او تمام می‌شود و قرار است برای جلسه آینده در مورد تاب آوری و تحمل در زندگی صحبت شود.

کتاب ها، سایت و کانالهایی در این زمینه معرفی و از یکدیگر خداحافظی می‌کنند.

این شیوه و طرح کتابخوانی که در بخش دهبکری بم اجرا می شود، به مدت سه سال متوالی به عنوان طرح برتر کشور شناخته شده و نمونه‌ای کوچک از همت مردمی است که خودشان برای ترویج فرهنگ کتابخوانی و تاثیر آن در فرزندان و دیگران، هم اندیشی و اقدام کرده‌اند.

سابقه ای کهن اما...

اینکه کشور ما مَهد تمدن و فرهنگ است کسی در آن شک ندارد، وفور کتاب‌هایی که از هزار سال پیش به دست ما رسیده، نشان از توجه نیاکان ما به علم و دانش و نشر آن می دهد.
کسانی که اگرچه امکانات پیشرفته امروز را نداشتند اما با حداقل وسایل و شرایط آن روز، آثاری نوشته اند و بر جای گذاشتند، که جزء مفاخر کشور و دنیا شده است.

اما چه شده که در سال‌های اخیر رغبت مردم به کتاب کم شده است؟

در این زمینه دکتر پاپلی استاد دانشگاه چنین می گوید: اینکه ما به گذشته خود بنازیم که چنین و چنان بوده ایم، دردی دوا نمی کند، اگرچه دارای ارزش است.

وی با بیان اینکه تا چند سال پیش در برخی پارک ها، مکان ها و یا اتوبوس ها افرادی را می دیدی که در حال مطالعه هستند، می گوید: این روزها از همان تعداد هم کمتر خبری هست و این اتفاق خوبی نمی تواند باشد.

می‌پرسم: اینکه سرانه مطالعه ما پایین است و مردم وقت کمتری برای آن می گذارند، به چه عواملی بر می گردد؟

این استاد دانشگاه می‌گوید: به عنوان نمونه مطالعات نشان داده کشورهای آفریقایی که بیشترین فقر و گرسنگی را دارند، در میان کشورهای در رده بسیار پایین سرانه مطالعه قرار دارند و طبق نظریه "میلان کوندرا" هر چقدر شرایط رفاهی و اقتصادی در اقشار یک جامعه ایده آل تر باشد مطمئناً میزان مطالعه آزاد و کتابخوانی آنها بیشتر است.

او اضافه می‌کند: به طور کلی وضعیت اقتصادی، فرهنگ ‌سازی، وقت و زمان سه مولفه اصلی در بالا بردن سرانه مطالعه ی یک کشور است و اکنون ۶۰درصد کتاب‌های منتشر شده و مقالات در کشورهای با درآمد بالا تعلق دارد.

و قهر و سردی نسبت به کتاب و کتابخوانی یک تهدید برای ما به شمار می رود

کتاب هست کتابخوان نیست

گوشه کتابفروشی نشسته و چرت می‌زند، دو نفری هم که به عنوان مشتری آمده‌اند نگاهی و براندازی می‌کنند و می‌روند.

با فروشنده که صحبت می‌کنم می‌گوید: از یک هفته گذشته تا کنون فقط ۴کتاب فروخته ام، اوضاع بدجوری کِساده و تا کنون تا این اندازه مردم را نسبت به کتاب بی رغبت ندیده‌ام.

آقای قریشی می گوید: من به این آمد و رفت های مردم و نخریدن های آنها تو این چند سال عادت کرده ام، درد و اولویت آنها امروز دیگر کتاب نیست، نمی دانم، شاید حق با آنها باشد.

می گویم: همه همکاران شما همین وضعیت را دارند؟
جواب می دهد: بله، همه با همین شرایط روبرو هستند، اما برخی مثل من همه نوع کتاب نمی فروشند و فقط کتاب درسی و کمک درسی می‌آورند و الان اینجور کتاب‌ها مشتری بیشتری دارد.

برخی هم تغییر شغل داده اند، همین خواربارفروش کنارمن تا دو سال پیش مثل من چُرت میزد، اما الان با تغییر شغل، مغازه اش از مشتری نمی‌افتد.
او ادامه می دهد: البته در طول سال چندین بار تخفیف های ویژه در نظر می گیریم تا شاید مردم برای خرید کتاب رغبت بیشتری نشان دهند، اما تاثیر چندانی ندارد.

می‌پرسم چرا؟
جواب می‌دهد: مردم می‌گویند: قیمت کتاب خیلی بالاست و این تخفیف‌ها تأثیر چندانی ندارد، اما بحرحال، برای اهل مطالعه این کار فرصتی برای خرید است و نیازهای خودشان را در این مدت تأمین می‌کنند.

انتخاب کتاب و برنامه ریزی برای مطالعه

کتاب محصول تجربه انسان در هزاران سال و خلاقیت و آموخته های اوست.
سهم کتاب در انتقال دانش به مراتب از دیگر ابزارهای آموزشی بیشتر است و آن طور که "قدما " گفته اند، حکمت در کتاب است.

تجربه نشان داده فرزندانی که در خانواده های اهل مطالعه بزرگ می‌شوند، میزان مطالعه و گرایش آنها به کتاب نسبت به خانواده‌هایی که تمایل به این کار ندارند، بیشتر است.

بسیاری از بزرگان علم در خانواده‌هایی رشد کرده‌اند که والدین آنها اهل مطالعه بوده اند.

زمانی که فرزند ببیند، پدر و مادر او در روز، ساعتی برای مطالعه و کتاب اختصاص داده اند، دیگر نیازی به این جمله که "باید مطالعه کنی" نیست.

در جواب این سئوال که: آیا هر کتابی به دستمان برسد، باید بخوانیم؟ آقای جوشایی پژوهشگر اجتماعی می‌گوید: خواندن کتاب به هر شکلی کتابخوانی محسوب می‌شود، اما منظور ما از کتاب خوانی، مطالعه کتب درسی یا ادعیه نیست، بلکه مطالعات آزاد و مستمر است و در این مسیر انتخاب کتاب و وقتی که برای آن گذاشته می‌شود مهم است.
می‌پرسم چگونه؟

جواب می دهد: باید ابتدا حوزه علاقه یک فرد مشخص و این به هدف و شناخت او کمک می کند و دوم اینکه انتخاب کتاب، نویسنده و ترجمه دقیق آن هم مهم است، اینکه هر کتابی به دستمان برسد شروع به خواندن کنیم شرایط را برای ادامه کار سخت و حتی فرد را از کتاب دور می‌کنند.

این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه برای مطالعه باید برنامه‌ریزی و انضباط داشته باشیم می‌گوید: عادت به کتاب‌خوانی یک شَبه ایجاد نمی‌شود، اگر روزی ده صفحه بخوانیم بهتر از این است که ۶۰صفحه بخوانیم، این کار به ضمیر ناخودآگاه ما کمک می‌کند و یک رویه منظم در ما ایجاد خواهد کرد.

او تاکید می کند: افرادی که می خواهند برای کتابخوانی اقدام کنند، از کسانی که سال‌ها اهل مطالعه و کتاب هستند، حتماً مشورت بگیرند.

از آنها بخواهند که کتاب خوب به آنها معرفی کنند، یادمان باشد اگر کتابی برای ما جذاب نباشد خواندنش ضرر هم دارد.

او اضافه می‌کند: کتاب خوب را باید حسابی با جستجو به دست آوریم، چرا که آثار خوب ماندگارند، در دلها جای می گیرند، کهنگی ندارند و صرف تنظیم یا عکس هنری زیبا هم نیست، بلکه پاسخ به نیاز ما و برطرف کننده این نیاز است.

کتابهای دیجیتال

علم امروز کار را برای کتابخوانها آسان‌تر هم کرده، با اندکی جستجو به راحتی در گوشه خانه هم که نشسته باشی، می توانی به هزاران کتاب در دنیای مجازی دسترسی آسان داشته باشیم و از آنها استفاده کنیم.
اگر چه به قول کتابخوانها، آن حس لمس کتاب، برگ زدن ها، به دست گرفتن ها و دیدن خطوط را ندارد، اما به هر حال ظرفیتی است که امروزه در اختیار ما قرار گرفته است.

حالا که شرایط سخت کرونایی دو سالی می‌شود حاکم شده، مردم بیشتر از این ظرفیت بهره می‌برند.

در این زمینه آقای وفایی مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان کرمان می‌گوید: در دوران کرونا ما ترویج کتابخوانی را در فضای مجازی شدت دادیم و اکنون ۱۱۷هزار دنبال کننده درصفحات مجازی استان داریم که بیش از ۱۵۰هزار مطلب منتشر شده است.
او می‌گوید: در این مدت دوران کرونایی با اقداماتی که شده استان کرمان جز چند استان برتر کشور در این زمینه شناخته شده است و در حوزه باشگاه های کتابخوانی کشور نیز رتبه ما در این باشگاه ها سوم است.

نکته

کتابخوانی راهی برای دستیابی به دانایی و توانایی است که به ما در فهم و درک بهتر کمک می کند.
مطالعه، پنجره ورود به اندیشه ها و آموخته ها ست که در لابلای آنها شناخت بهتری از گذشته، حال و تصمیم گیری برای آینده می‌توانیم داشته باشیم.

اینکه گفته می شود: میانگین مطالعه در کشور ۱۵دقیقه است، جدا از اینکه این کار علمی صورت گرفته یا خیر، آمار نگران کننده است.

به همان اندازه که برای دیدن انواع عکس ها، نوشته ها و ویدیوهای جذاب و مختلف در فضای مجازی وقت می گذاریم، اگر نیمی از آن را برای "یار مهربان" صرف و هزینه کنیم، هم دانش خودمان را بیشتر ارتقا داده ایم وهم افراد نزدیکمان تحت تاثیر قرار گرفته اند.

نویسنده : سیدامان الله احمدی زاده