صنعتی مغفول مانده در فارس

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس، در حالی که در مرکز درمانی منتظر بودم، صحبت ها‌ی دوستم مرضیه را در ذهن مرور می‌کردم.
او علت رها کردن حرفه خودش، هنر چهل تکه دوزی، را گران شدن پارچه و وارد نشدن برخی پارچه‌های وارداتی مناسب برای این هنر عنوان کرد.
در چهل تکه دوزی با دوخت قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه‌های مختلف به یکدیگر آثار متنوعی دوخته می‌شود. بی انگیزگی مرضیه به علت گرانی پارچه را در حالی می‌دیدم که خود او چند سال پیش آشنایی با این هنر را راهی برای شکوفایی خلاقیت هایش می‌دانست و از اهمیت استفاده از پارچه دور رریز در چرخه بازیافت می‌گفت.

                                                   
در شروع کار از پارچه‌های اضافی ودور ریز خاله خیاطش استفاده می‌کرد، ولی حالا با گسترش کار و بالا رفتن مهارت وقتی پرسیدم چرا به جای خرید پارچه‌های نو از پارچه‌های اضافی تولیدی‌ها استفاده نمی‌کند گفت: جدا از زمان بر بودن این کار دردسرهایش هم بسیار است و در چهل تکه دوزی باید پارچه‌هایی استفاده شود که همجنش باشند تا مشکلی موقع اتو کردن پیش نیاید وتقریبا تمام کسانی که کار چهل تکه دوزی را انجام می‌دهند از پارچه‌های نو استفاده می‌کنند و کسی حوصله جمع آوری پارچه‌های دور ریز همجنس از تولید‌های مختلف را ندارد.
تاریخچه هنر چهل تکه دوزی راوی این مطلب است که این هنر ابداع شد و در نقاط مختلف کره زمین کاربرد داشته تا راهی مناسب برای استفاده از پارچه‌های دور ریز باشد
نگران مصرف کاغذ نباش!

به این موضوع فکر می‌کردم که شاید اگر فرهنگ استفاده از پارچه‌های دورریز و غیر قابل استفاده رواج داشت و عادی بود، مرضیه هم جمع آوری پارچه‌های اضافی را نه تنها دشوار نمی‌دانست بلکه کاری ارزشمند می‌خواند و با حوصله در جستجوی راهی برای یافتن پارچه‌های دور ریز و قابل استفاده برای خودش می‌گشت.
صحبت‌های مدیر مرکز در مانی با مسوول پذیرش رشته‌های افکارم را از هم پاره کرد.
مدیر مرکز درمانی با عصبانیت گفت چرا به مراجعه کنندگان طبقه دوم قبض پذیرش ندادی؟ مسوول پذیرش در پاسخ گفت:، چون تعداد مراجعه کنندگان زیاد نبوده ضرورتی ندیده که در مصرف کاغذ اسراف کند.

                                                 
مدیر با عصبانیت بیشتر چند ورق کاغذ A۴ از جلو او برداشت و پاره کرد و در سطل زباله ریخت و گفت: لازم نیست جنابعالی نگران اسراف در مصرف کاغذ باشی، کارت را درست انجام بده.
با پوزخندی هم اشاره کرد جناب دکتری که ریس مرکز است دغدغه‌ای برای خرید کاغذ ندارد.
باوجود خلوت بودن مرکز درمانی علت عصبانیت مدیر را نفهمیدم، اما! پرسشی در پاسخ به پرسشی که در ذهن درباره مصرف پارچه داشتم یافتم. وقتی هنوز اهمیت پیشگیری از اسراف در مصرف کاغذ در جامعه جا نیفتاده است چطور می‌توانم از کسی مثل مرضیه توقع داشته باشم به اهمیت استفاده از پارچه‌های دور ریز توجه کند؟

تولید روزانه یک هزار تن پسماند درکلان شهر شیراز

در کلان شهر شیراز صنایع تبدیلی برای بازیافت پارچه وجود ندارد.
براساس اطلاعات به دست آمده از پایگاه اطلاع رسانی ارتباطات و آموزش شهروندی سازمان مدیریت پسماند شهرداری شیراز
در این کلان شهر روازنه حدود ۱۰۰۰ (یک هزار) تن پسماند تولید می‌شود و این پسماند‌ها به دو بخش‌تر و خشک تقسیم می‌شوند بخش‌تر حدود ۷۰ درصد و قسمت خشک آن ۳۰ درصد پسماند را تشکیل می‌دهد. پسماند‌های خشک شامل انواع کاغذ، کارتن، مقوا، انواع پلاستیک، انواع فلزات و شیشه‌ها و سایر مواد خشک می‌باشند.
بخشی از این پسماند‌ها قابل بازیافت می‌باشد و بخش زیادی نیز قابل بازیافت نیستند و باید به شکل دیگری درآمده تا بازیافت شوند به عنوان مثال از بازیافت کاغذ‌ها دوباره می‌توان کاغذ، کارتن و مقوا تولید نمود، اما از بازیافت بخش‌تر پسماند ماده‌ای از جنس ماده اولیه تولید نمی‌شود و مثلا می‌توان کود کمپوست تولید کرد.

                                                    
بازیافت پسماند‌ها یکی از روش‌های مدیریت پسماند می‌باشد که هم ازجنبه زیست محیطی و هم از لحاظ اقتصادی اهمیت ویژه‌ای دارد و کاهش تولید پسماند یا جلوگیری از دفن پسماند‌ها باعث کاهش هزینه‌های خدمات شهری می‌شود و همچنین در تولید اشتغال نیز موثر است.
یکی از انواع پسماند‌های خشک پارچه‌ها می‌باشد که از مبادی مختلفی تولید می‌شود. این منابع شامل لباس‌های کهنه و مستهلک در خانه‌ها، ضایعات و اضافه‌های صنایع نساجی و پارچه بافی و تولید پوشاک می‌باشد.
تنوع الیاف و رنگ‌های مورد استفاده باعث می‌شود که روش‌های مختلفی برای بازیافت آن بکار گرفت که عمده آن‌ها صنایع تبدیلی می‌باشد
ضایعات نساجی باید در اولین گام دسته بندی و جداسازی گردند که نیاز به شناخت کافی از جنس ان دارد. انواع مختلف الیاف پس از دسته بندی ممکن است با استفاده از روش‌های مختلف بازیافت شوند.
شاید ساده‌ترین راه استفاده از پسماند‌های پارچه‌ای همان جمع آوری و دفن آن‌ها است که روش مطلوبی نیست، یا استفاده مجدد از البسه از طریق تحویل آن‌ها به مبادی رسمی نظیر ایستگاه‌های بازیافت شهرداری و یا تبدیل به محصولات ساده‌تر مانند دستمال تنظیف و سایر محصولات از این دست می‌باشد که باید جنبه بهداشتی آن نیز در نظر گرفته شود.
به طور کلی هنگامی به بازیافت پسماند‌ها توجه می‌شود که صنایع تبدیلی برای آن‌ها وجود داشته باشد و محصولات آن‌ها قابل عرضه به بازار و دارای مشتری باشد در غیر این صورت ممکن است فرایند جمع آوری جداگانه آن‌ها باعث افزایش هزینه گردد که مطلوب نمی‌باشد.
پروژه‌های دانشگاهی آماده برای بازیافت پارچه موجود است!

آرتیمس هوشیار رییس دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران شیراز با تاکید بر اهمیت بازیافت پارچه و توجه به آن می‌گوید: تحقیقات و اقدامات دانشگاهی در این مرکز برای بازیافت پارچه و تبدیل آن به الیاف اولیه صورت گرفته است.
او این کار را تحقیقی علمی و پروژه‌ای دانشگاهی بر می‌شمرد که توجه و حمایت از آن می‌تواند نقش موثری در حفاظت از محیط زیست و منابع انرژی داشته باشد.
                                                 
هوشیار می‌افزاید بازیافت پارچه اقدامی است که در بسیاری از کشور‌های پیشرفته دنیا به آن توجه می‌شود و ضروری است و توجه به آن مانند توجه به دیگر مواد بازیافتی اهمیت بسیار دارد
در زیر پوست شهر برخی آگاهانه و برخی نا آگاهانه و شاید از سر اجبار در چرخه بازیافت پارچه فعالیت دارند

مادر هنرمندی را می‌شناسم که خیاط نیست و زندگی به او فرصت و امکانات برای آموختن خیاطی را نداده است، اما او گویی خیاط متولد شده و تجربه هایش به او کمک می‌کند برای پنهان کردن فقر، هنرمندانه لباس‌های بزرگ بی استفاده‌ای که پارچه‌های قابل استفاده دارند را کوچک کند تا کودکانش با اشتیاق به عنوان لباس نو بپوشند.
این مادر کاری به صنعت بازیافت ندارد و برای شادی کودکانش خود آموز خیاطی آموخته است و نا آگاهانه به چرخه بازیافت خدمت می‌کند.
تجربه شیرین روز‌های کودکی ورویای بزرگ کار آفرینی

ارغوان پارسا بانوی هنرمند‌ی است که از کودکی با هنرخیاطی آشناست و می‌گوید از نوجوانی از لباس‌هایی که دیگر برایش کاربردی نداشت، اما پارچه‌ها هنوز کیفیت مناسبی برایی استفاده داشتند کیف و کوله پشتی می‌دوخته است و هنوز هم به این روند ادامه می‌دهد و آثاری هنرمندانه و زیبا می‌دوزد.
او دانش آموخته ژنتیک در مقطع کارشناسی است و قبل از همه گیری کرونا ناجی و مربی شنا بودن کسب در آمد می‌کرد و تعطیلی اجباری کرونا باعث شد او نگاه جدی تری به فعالیت در این عرصه داشته باشد
ارغوان می‌گوید: در کودکی از سن هشت یا ۹ سالگی چرخ خیاطی قدیمی که گوشه خانه خاک می‌خورد اسباب بازی من شد به گونه‌ای برای عروسک هایم  لباش و بالش و پتو می‌دوختم و این بازی کودکانه ادامه داشته تا کرونا و تعطیلی استخر‌ها مرا به این فکر انداخت تا با نگاهی متفاوت به این تجربه شیرین کودکی به فکر کشب درآمد باشم.

                                                   
ارغوان می‌گوید در کشور ما بازیافت پارچه مفهومی ندارد و پارچه‌هایی که استفاده ندارند یا سوزانده می‌شوند و یا دفن می‌شوند.
در حالیکه بر اساس تحقیقات این بانوی هنرمند در بسیاری از کشور‌ها صنعت بازیافت پارچه به گونه‌ای است که از لباس ها‌ی بی استفاده جمع آوری شده مجددا نخ و الیاف اولیه تولید می‌شود.
ارغوان پارسا که گویا تحقیقات بسیاری در این زمینه دارد می‌افزاید:برخی از کشور‌های اروپایی در حال جا انداختن این فرهنگ هستند که لباس‌های بی استفاده که منسوجاتی سالم دارند تغییر کار بری دهند تا دوباره و به طریق دیگری استفاده شوند یا این که لباس‌هایی که با پارچه مرغوب دوخته شده اند مجدد تعمیر می‌شوندتا قابل استفاده باشند.
این بانوی جوان در باره علت علاقه و ورودش به این عرصه می‌گوید: وقتی فیلم مستندی درباره بازیافت پارچه در اروپا و امریکا دیده است و این سوال برایش مطرح شده که چرا کشوری مانند ایران که خودش زمانی از طریق جاده ابریشم پارچه و منسوجات به دیگر کشور‌ها صادر می‌کرده است در این زمینه قدمی برنمی دارد.
پارسا از هنرچهل تکه دوزی به عنوان کاری ارزشمند برای بازیافت پارچه نام می‌برد و می‌افزاید:سالهاست در این هنر از دور ریز یا ته طاقه‌های پارچه که دیگر قابلیت برش ندارند استفاده می‌شود که بسیار ارزشمند است.

                                                 
او در اندیشه گسترش دامنه فعالیتش است تاروزی به عنوان عنوان کارآفرینی موفق در عرصه بازیافت پارچه اقدام به کارآفرینی کند.
اما! خودش می‌گوید: این رویا بسیار دور است، چون برای کار نیازبه چرخ‌های خیاطی و ماشین‌های لباسشویی و حمایت دارد اما! او با امید به گسترش دامنه فعالیتش سعی می‌کند درترویج فرهنگ تغییر کاربری لباس‌های قابل استفاده بکوشد.

نیاز به بازیافت منسوجات به تدریج در حال افزایش و صنعت نساجی به دلیل مصرف زیاد منابع طبیعی به عنوان مواد اولیه در مراحل تولید همواره در مظنه اتهام بوده است چرا که این صنعت مانند دیگر صنایع در گردش خودش به محیط زیست آسیب می‌رساند.
در دنیای مدر ن امروز و رواج صنعت مد بیشتر اوقات مصرف کنندگان، محصولاتی را خریداری می‌کنندکه حتی زیاد برای آن‌ها الزامی نیست و ضرورت ندارد. در نتیجه این امر، تقاضا برای محصولات نساجی در بازار افزایش یافته است محصولاتی که برای تولید به مواد اولیه احتیاج دارند. تولید در غیاب نبود صنایع تبدیلی دفع مکرر محصول استفاده شده را به دنبال دارد.. در شرایطی با بحران زیست محیطی بسیاردر نتیجه گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی روبه هستیم مطمینا هر تلاشی برای حفاظت از محیط زیست ارزشمند است و بی توجهی به آن جای سوال!

                                                 
هرچند هنوز فرهنگ ضرورت پیشگیری از اسراف در مصرف کاغذ و کمک به چرخه بازیافت آن، در کلان شهری مانند شیراز تا رسیدن به مرحله ایده آل فاصله دارد، می‌توان با حمایت از کسانی که در عرصه بازیافت پارچه دانش یا فعالیتی دارند زمینه برای چرخیدن چرخ‌های صنعت بازیافت در عرصه منسوجات فعال کرد و از ضرورتش برای مردم گفت.
راضیه جوینده