جزییات دستیابی نیروی دریایی ارتش به پهپادهای ضد تشعشع

به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، پهپاد جدید امید که در رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۰ نیروی دریای ارتش مورد آزمایش قرار گرفته است، توانایی اخلال و سرکوب سامانه‌های راداری دشمن در مناطق ساحلی را به این نیرو می‌دهد.

بحث اخلال و سرکوب سیستم‌های راداری دشمن را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در ارتش‌های جهان از دوره جنگ ویتنام به این طرف به حساب آورد؛ سیستم‌های راداری که هر روز نیز در حال پیشرفته‌تر شدن هستند و در زمین، هوا و دریا توانایی کشف و رهگیری اهداف مختلفی را دارند.

در عین حال، اگر یک طرف قابلیت شناسایی متقابل و سرکوب توانایی راداری سمت مقابل درگیری را داشته باشد، برتری خاص و قابل توجه نسبت به دشمن خواهد داشت.

به صورت سنتی در ارتش‌های جهان، بحث کشف، اخلال و نابودی فیزیکی رادار‌های دشمن عمدتا بر عهده یگان‌های پروازی سنگین است که به موشک‌های ضد رادار یا تسلیحات هدایت شونده خاص مجهز هستند، اما این مدل، همه‌چیز نیست.

به صورت استاندارد، پرنده‌های بدون سرنشین همانند نمونه‌های سرنشین‌دار نیازمند یک باند پروازی هستند و در بحث عملیات پروازی نیز پلتفرم‌های بسیار محدودی در حال حاضر در دنیا به شکل معمول از ناو‌های هواپیمابر توان پرواز پیدا کرده‌اند.

در شناور‌های سبک بحث استفاده از پرنده‌های بدون سرنشین یا به شکل پرتاب به وسیله ریل‌های مخصوص شبیه به مدل اسکن ایگل یا نمونه‌های عمود پرواز است.

پرنده‌های بدون سرنشین در رزم دریایی می‌توانند اطلاعات بسیار حیاتی را برای کشتی مادر و سایر نیرو‌های ناوگان فراهم کنند، زیرا در نبرد دریایی به دلیل خاصیت کروی زمین، رادار‌ها و حسگر‌های شناور‌ها دارای محدودیت‌های متعدد هستند.

وسایل پرنده با حضور پیدا کردن در ارتفاعی بالاتر، شناسایی برای یافتن اهداف، ایجاد نوعی پوشش و اخطار اولیه مبنی بر نزدیک شدن تهدیدات و رله ارتباطی را به عهده می‌گیرند.

به صورت سنتی، بخشی از این وظایف از سوی بالگرد‌ها صورت گرفته است و در مواردی حتی این پرنده‌ها در مدل‌های سنگین‌تر، با حمل غلاف‌های شناسایی و جنگال یا حتی نصب رادارها، تبدیل شدن به نوعی مینی آواکس در عمل را تداعی می‌کنند.

بالگرد مرلین نیروی دریایی انگلیس مجهز به رادار برای نقش هشدار زودهنگام هوابرد

تصویری از پاد جنگال AN/ALQ-۲۴۸ که قرار است روی بالگرد‌های سی هاوک آمریکا نصب شود

البته پرنده‌های بدون سرنشین جدید با توجه به افزایش توانایی‌ها، امکان انجام برخی از مأموریت‌هایی که پیش از این به‌وسیله بالگرد‌ها به انجام می‌رسید، پیدا کرده‌اند؛ از بحث‌های شناسایی و هدف‌یابی تا هدایت آتش و حتی امکان نصب پرتابگر‌های مربوط به پهپاد‌های انتحاری و مهمات سرگردان روی شناور‌های سبک و سنگین جدید، طرح یا عملیاتی شده است.

در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در سال‌های اخیر و با توجه به توانایی‌های موجود در کشور، در حوزه پرنده‌های بدون سرنشین، بحث استفاده از آن‌ها در رزم دریایی به میان آمده است که در نداجا یکی از طرح‌های مورد استفاده، پلیکان نام دارد. این پرنده بدون سرنشین در سال ۱۳۹۸ رونمایی شد.

رونمایی از پهپاد پلیکان در آذر ۱۳۹۸

این پهپاد با استفاده از چهار موتور عمودپرواز و یک موتور پیشران پرقدرت، توانایی نشست و برخاست عمودی از روی شناور در حال حرکت را دارد.

مولتی روتور‌ها که معروف‌ترین شاخه آن‌ها یعنی کوآدروتور‌ها یا کوآدکوپتر‌ها هستند، همانند بالگرد‌ها به صورت عمودی توانایی نشست و برخاست دارند و ترکیب آن‌ها با پیکربندی هواپیما هم نیاز به باند پرواز را از میان برداشته است و هم امکان بهره بردن از قابلیت‌های پروازی هواپیما در مرحله پیمایشی یا کروز از مراحل پرواز را ایجاد می‌کند.

این راهکار منتخب نیروی دریایی ارتش برای رسیدن به یک پهپاد شناسایی از نوع هیبریدی (ترکیبی) قابل به‌کارگیری بدون دردسر‌های ساز و کار‌های مکانیکی و نیوماتیکی روی عرشه شناور‌های این نیرو بوده است.

بر اساس تصاویر و اطلاعات منتشر شده، این پرنده در ابتدا با استفاده از چهار موتور همزمان‌شده خود که به‌صورت عمود پرواز است، از شناور جدا و پس از آن با استفاده از الگوی خودکار طراحی‌شده در سامانه پرواز خودکار، طی فرایند محاسبه‌شده بدون برهم خوردن تعادل و سقوط ناگهانی پرنده، وارد مرحله کروز یا حرکت افقی می‌شود.

این فرایند به‌ هنگام برگشت پرواز از مأموریت شناسایی خود و نشستن به‌روی کشتی بالعکس اجرا می‌شود.

بر اساس تصاویر منتشر شده از این پهپاد، توانایی پلیکان بیشتر در همان بحث شناسایی و هدایت آتش برای ناو‌های نیروی دریایی بوده است، اما به نظر می‌رسد یک پرنده جدید بدون سرنشین نیز وارد سازمان رزم نداجا شده است.

نداجا با امید به جنگ رادار‌ها می‌رود

در جریان رزمایش اخیر ارتش جمهوری اسلامی ایران به نام ذوالفقار ۱۴۰۰، خبری درباره آزمایش یک پرنده بدون سرنشین از سوی نیروی دریایی ارتش مطرح شد.

سخنگوی رزمایش درباره این پهپاد، توضیح داده است: "یگان‌های نیروی دریایی ارتش با استفاده از پهپاد جنگ الکترونیک و ضد تشعشع راداری امید، از مبدأ یگان‌های سطحی در دریا موفق به مختل‌سازی رادار‌های دشمن در ساحل شدند. "

هنوز تصویری از پرنده بدون سرنشین نداجا منتشر نشده است، اما با توجه به توضیحات امیر سرتیپ موسوی، فرمانده کل ارتش و سخنگوی رزمایش، می‌توان به برخی از ویژگی‌های پهپاد مورد نظر پی برد. درباره مأموریت این پرنده بدون سرنشین جدید به دو نکته جنگ الکترونیک و عملیات ضد تشعشع، اشاره شده است.

جنگال به‌طور مشخص با حمل یک محموله شامل غلاف جنگ الکترونیک انجام می‌شود و در ضد تشعشع نیز معمولا قابلیت شناسایی، تهاجم و آسیب رساندن یا انهدام کامل سیستم راداری، مورد نظر است.

بالگرد بدون سرنشین مدل VSR ۷۰۰ ساخت شرکت ایرباس

موضوع بعدی این است که بر اساس اعلام ارتش، پهپاد مورد نظر از مبدأ یگان‌های سطحی در دریا به پرواز در آمده و سپس عملیات اخلال را انجام داده است.

با توجه به این موضوع، به‌طور مشخص با یک پرنده بدون سرنشین با توان نشست و برخاست عمودی، طرف هستیم که یا مثل سری پلیکان در وضعیت پرواز عادی مثل پهپاد‌های معمولی عمل کرده یا به صورت کلی یک کوادکوپتر یا یک بالگرد بدون سرنشین است.

در بحث توانایی جنگال و از کار انداختن سیستم راداری دشمن، به‌طور مشخص، این پهپاد باید دارای حداقل یک غلاف یا جایگاه حمل سامانه جنگال باشد و این قابلیت به همراه تأمین توان لازم برای فعال کردن سیستم جنگال، نیازمند یک سامانه پیشران قوی است که در نتیجه باعث می‌شود با پرنده بدون سرنشینی بزرگ‌تر از نمونه‌های دیده شده تا به امروز در نداجا روبرو باشیم.

پهپاد FVR-۹۰ ساخت شرکت L ۳ Technologies با وضعیت پروازی شبیه به نمونه به‌کار رفته در پلیکان

در بحث توانایی ضد رادار و سرکوب فیزیکی این سامانه‌ها نیز شاید گزینه ممکن با توجه به طراحی و شرایط کلی پهپاد، حمل مواد منفجره و عمل کردن به صورت انتحاری باشد، زیرا به‌طور مشخص، حمل تسلیحات تخصصی ضد رادار برای یک کواد یا پرنده بدون سرنشین عمود پرواز با توجه به توانایی‌های فعلی این کلاس از پهپاد، اگر نگوییم غیر ممکن، اما بسیار سخت است.

در عین حال، سخنگوی رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۰ (فرمانده کل ارتش) در یکی از گفتگوهای تازه خود، از آزمایش پهپاد جمع‌آوری سیگنال متعلق به نیروی دریایی ارتش در این رزمایش خبر داده است که چنین اقدامی، کامل‌کننده نیاز‌های مهم نداجا در عرصه دریا خواهد بود و کمتر نیروی دریایی در جهان، اکنون همه انواع این پهپاد‌ها را در اختیار دارد.

طراحی و ساخت پهپاد‌های بزرگ با قابلیت عمود پروازی و در عین حال، توانایی حمل محموله‌های نسبتا سنگین، موضوعی است که در سال‌های اخیر مورد توجه هم بخش نظامی و هم تجاری در جهان بوده و این نکته که پهپاد امید دقیقا از چه سیستم‌هایی بهره برده و از چه مشخصات پروازی و توانایی حملی برخوردار است، به‌طور مشخص با انتشار تصاویر و اطلاعات بیشتر درباره آن، قابلیت بحث و مشخص کردن را پیدا می‌کند.

به صورت کلی، با توجه به توضیحات مطرح شده درباره این پرنده بدون سرنشین می‌توان گفت که ارتش، گام بعدی پس از پلیکان در حوزه پهپاد‌های ناو پایه را به‌درستی و با قدرت برداشته است و به‌زودی، پهپاد‌های دریایی ایران نیز شهرتی مانند پهپاد‌های زمین پایه کشورمان پیدا خواهند کرد؛ ان‌شاالله.