تنوع در خرمای سیستان و بلوچستان
محصول خرمای سیستان و بلوچستان همانطور که "محمد پناهی" در کتاب خود با نام "خرما" آورده خرمای سیستان و بلوچستان سابقه ای دوهزار ساله دارد و از تنوع بسیاری برخوردار است، به طوری که به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در این استان 70نوع خرما تولید می شود.
از این 70نوع خرما، خرمای ربی و مضافتی بیشترین سطح زیر کشت را تشکیل می دهند و علاوه بر استانهای دیگر به کشورهای حوزه خلیج فارس، اروپا و روسیه نیز صادر می شود.
خرمای این استان و بخصوص شهرستان سراوان از تنوع بسیار زیادی برخوردار است به طوری که در سراوان 70 نوع خرما تولید می شود و به گفته مدیر جهاد کشاورزی سراوان بیشترین سطح زیر کشت مربوط به خرمای مضافتی در این شهرستان است.
سراوان یکی از قطب های تولید محصولات باغی علی الخصوص خرما
شهرستان سراوان یکی از قطب های تولید محصولات باغی علی الخصوص خرما است .
در سراوان 13 هزار و 800 هکتار اراضی باغی وجود دارد که از این رقم دوازده هزار هکتار آن شامل نخلستان هاست.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سراوان گفت:سطح زیر کشت کل محصولات باغی این شهرستان 13 هزار 800 هکتار است که از این رقم 12 هزار و 500 هکتار آن به کشت انواع خرما اختصاص یافته است.
وی افزود: خرمای شهرستان سراوان از لحاظ کیفیت حرف اول را در سطح استان می زند و ارقام آن شامل؛مضافتی که ازلحاظ بسته بندی درجه یک و دو و سه قرار دارد و حدود 81 درصد خرمای این شهرستان از نوع مضافتی ،یازده درصد ربی و مابقی شامل سایر ارقام است .
کبدانی مدیر جهاد کشاورزی سراوان بیان داشت: از این سطح زیر کشت هشت هزار هکتار آن دیمی از نوع خرمای ربی است و حدود چهار هزار هکتار آن آبی است که در سال حدود 40 هزار تن محصول خرما از این سطح زیر کشت برداشت می شود.
وی خاطرنشان کرد: تعداد 50 واحد کار بسته بندی محصولات خرمای این شهرستان را انجام می دهند و جهت نگهداری این محصولات حدود بیست واحد سردخانه وجود دارد که خرمای این شهرستان را نگهداری می کنند.
کبدانی گفت: ظرفیت این سردخانه بیست هزار تن یعنی تقریبا حدود 50 درصد خرمای شهرستان سراوان را نگهداری می شود.
وی با بیان اینکه در این شهرستان خرمای ربی بیشترین سطح زیر کشت را دارد افزود: خرمای تولیدی شهرستان سراوان اکثرا به خارج از کشور مانند پاکستان،سوریه، مالزی و داخل خود استان و کشور صادر می شود
به گفته مدیر جهاد کشاورزی سراوان ، چند کارخانه و صنایع تولیدی در شهرستان وجود دارد که یکی از آنها تولید شکلات خرما و کلوچه خرما است که محصول تولیدی را به خارج از استان و کشور هم صادر می کند.
مدیر جهاد کشاورزی سراوان بیان کرد: توصیه ما به باغداران و کشاورزان عزیز این هست که خرمای خود را به موقع هرس کنند تا خرمای با کیفیتی تولید شود تا به اسم و برند خودشان بسته بندی و در بازارهای داخل و خارج از استان به فروش برسد.
محصولی بی نظیر با چالشهایی بی رغیب
خرمای سیستان و بلوچستان با این ویژگی های ممتاز با مشکالت و چالش های مهمی هم روبروست.
همهساله با آغاز فصل برداشت خرما دستهای دلالان به سمت تولیدات خرماکاران این استان دراز شده و حاصل دسترنج یک ساله آنان را یکشبه به دست میآورند.
نبود امکانات لازم از قبیل سردخانه کافی ، بستهبندی ، نگهداری و صادرات از یک سو و نبود نهاد رسمی در خرید تضمینی و یا قیمت گذاری خرما و نظارت بر آن و ورود دلالان از سوی دیگر از مهمترین موانع پیش روی این محصول گران مایه به شمار میرود و سبب شده دستهایی به سوی آن دراز و به نام دیگران ثبت شود .
- یکی از مشکالت مهم کمبود سردخانه وانبارمناسب و صنایع بسته بندی است.
هم اکنون 22واحد بسته بندی خرما با ظرفیت ۴۰هزار تُن، 49واحد سردخانه نگهداری خرما با ظرفیت 63هزار تُن و 2واحد فرآوری خرما با ظرفیت ۱۲هزار تُن در استان وجود دارد.
این تعداد واحدهای موجودی که رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان از آنها می گوید نه تنها با حجم تولیدی خرما استان همخوانی ندارد بلکه به علت پهناور بودن استان و پراکندگی نامناسب سردخانهها، انتقال خرما از نخلستان به سردخانه هزینه بالایی را بر روی دست کشاورز میگذارد.
این مشکلات نخلداران سیستان و بلوچستان را مجبور به برداشت زود هنگام محصول خرما کرده است و آنها مجبورندمحصوالت خود را به قیمت پایین به دالالن بفروشند.
ودلالان با خرید خرمای نارس کشاورزان استان حداقل دو برابر هزینه اولیه خرید خود سود میکنند.
- نداشتن نام و نشان خرمای سیستان و بلوچستان به خصوص سراوان در اذهان مردم از دیگر چالش های نخل داران است.
قسمت عمده خرمای کشور به صورت فلهای به ممالک حوزه جنوب خلیج فارس و بعضی کشورهای همسایه منتقل و پس از بستهبندی به نام همان کشورها به اقصی نقاط جهان صادر میشود که این امر عملاً ارزش افزودهای را که باید نصیب باغداران و صنعتگران ایرانی کند، به جیب بازرگانان خارجی سرازیر میکند.
زمانی میتوانیم محصول خرما را به ارز آوری برسانیم که برندسازی کنیم زیرا ارزش افزوده هر محصول به برند آن است.
کبدانی از چالش ها و مشکلات بزرگ پیش روی تولید این محصول در سراوان خبر داد و گفت: کمبود سردخانه و انبار مناسب و صنایع بسته بندی از مشکلات مهم در زمینه تولید خرما در سراوان است.
مدیر جهاد کشاورزی سراوان در خصوص تعداد سرخانه های این شهرستان گفت: در حال حاضر ۵۰ واحد بسته بندی و ۲۰ واحد سردخانه باظرفیت کلی ۲۰ هزار تن در سراوان فعال هستند.
سالیانه بیش از ۴۰ هزار تن خرما در این شهرستان تولید می شود و این تعداد واحدهای موجودی که مدیر جهاد کشاورزی سراوان از آنها می گوید فقط پاسخگوی نیمی از تولید خرمای این شهرستان است و همچنین بعلت پراکندگی و وسعت منطقه، انتقال خرما از نخلستان به سردخانه هزینه بالایی را بر روی دست کشاورز میگذارد.
اما نخلداران سراوانی می گویند: دلالان با خرید خرمای نارس کشاورزان سود میکنند و نداشتن نام و نشان خرمای سیستان و بلوچستان به ویژه سراوان از دیگر چالش های نخلداران است.
نخلداران و کشاورزان سراوانی یکی دیگر از مشکلات را نبود صنایع بسته بندی می دانند به طوری که در فصل برداشت محصول در گوشه و کنار خیابان های سراوان کارتن های خرما با برند و نام و نشان های مختلف فروخته می شود.
کشاورزان می گویند: هیچ اسمی از سراوان در این برندها دیده نمی شود و کارتن ها با نام بم در سراوان فروخته می شود.
کشاورزان از برند سازی و چاپ کارتن سراوان برای محصولات شان در سال های اخیر هم گفتند آنها می گویند: بعد از برداشت و بسته بندی و انتقال خرمای سروان به بم توسط دلالان کارتن خرمای سراوان با کارتن خرمای بم جایگزین می شد.
تعدادی دیگر از نخلکاران سراوان نیز می گویند: تاجران و دلالان خرما را به صورت فلهای خریداری و بعد از بسته بندی با برند مورد نظر خود بستهبندی و به سایر نقاط دنیا صادر و از این بابت هر سال پول کلانی دریافت میکنند.
اکنون شخصی به نام آقای ملک زاده کارخانه ای به این منظور در سراوان در نقطه صفر مرزی احداث کرده است و تمام نیروی کار خود را از میان مردم روستا بکارگیری کرده است، اما بدلیل عدم خمایت و نداشتن بازار، در شرف ورشکستگی است
یکی از اهالی بلوچ منطقه به نام آقای ملک زاده کارخانه فرآوری خرما در نقطه صفر مرزی احداث کرده و تعدادی از جوانان در این کارخانه اشتغال دارند، اما این کارخانه این روزها به دلیل عدم حمایت در آستانه ی ورشکستگی است.
ملک زاده مدیرعامل کارخانه فرآوری می گوید : خرمایی سراوان در سال های گذشته در استان های همجوار بسته بندی و به نام آنجا وارد بازار می شد، تصمیم گرفتیم کارخانه بسته بندی و فرآوری خرما را در سراوان احداث کنیم.
وی می گوید با همکاری مردم و مسیولین این طرح در سال ۹۶ کلنگ زنی و در بهمن ماه سال ۹۸ افتتاح شد.
مدیرعامل کارخانه فرآوری کیک خرمایی، کیک با پودر هسته خرما، کلوچه مغز خرما، شکلات خرما، خمیر خرما، پودر هسته خرما از محصولاتی عنوان کرد که در این کارخانه تولید می شود.
وی می گوید : در حال حاضر با چالش های اقتصادی روبرو هستیم و کارخانه در رکود قرار گرفته و توجه مسئولان را می طلبد تا ما را دریابند و دست ما را بگیرند تا بتوانیم این کارخانه را حفظ کنیم.
به گفته ملک زاده : بیماری کرونا و تحریم های ظالمانه باعث رکود بیشتر این کارخانه شده است .
خرمای سیستان و بلوچستان،ظرفیتی بزرگ برای ارز آوری و اشتغال اما در انتظار حمایت
سیستان و بلوچستان با دارا بودن شرایط آب و هوایی تقریبا استوایی، گرم و مرطوب، خاستگاه تولید متنوعترین میوههای گرمسیری در کشوراست و حتی در تولید برخی میوهها در ایران بیرقیب محسوب میشود که مهمترین آنها خرماست.
بهگفته مسئولان مربوط دراستان، پساز بررسی آمارهای ارائه شده ازسوی سازمانهای جهاد کشاورزی سراسر کشور، این نتیجه بهدست میآید که رتبه نخست تولید خرما از آن سیستان وبلوچستان است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه این محصول مهمترین و بالاترین رقم تولیدات کشاورزی استان را دارد، میگوید: فروش و عرضه این محصول به اندازه تولید آن اهمیت دارد، در غیر اینصورت فعالیتهای کشاورزان منطقه بینتیجه خواهد ماند.
طوقی بیان میکند: اکنون سرمایهگذاریهای خوبی برای ایجاد سردخانهها، صنایع تبدیلی و بستهبندی دراستان درحال انجام است و گامهای خوبی نیز دراین رابطه برداشته شدهاست.
وی ادامه میدهد: هنوز فضا برای ایجاد این دست زیرساختها در استان وجود دارد و هر سرمایهگذاری از هر نقطه از کشور بخواهد دراین حوزهها سرمایهگذاری و فعالیت کند، حتما مورد حمایت سازمان جهاد کشاورزی استان قرار میگیرد و از همه خدمات، ازجمله کسب مجوز و تسهیلات، بهره خواهد برد.
خرما یکی از محصولات بسیار مهم استان سیستان و بلوچستان است این محصول یک غذای طبیعی و پرارزش است و خوراک مهمی برای اقشار جامعه در همه ادوار تاریخ بوده است.
شناخت جایگاه واقعی خرما و توجه بیشتر به تولید، فرآوری و صنایع تبدیلی باعث توسعه کشت این محصول کشاورزی را فراهم میآورد.
این محصول از نظر صادرات نیز برای سیستان وبلوچستان حائز اهمیت است.
لذا با اجرای راهکارهای موثر و بهبود کشت و برداشت خرما، میتوان به مقام ممتازی از نظر صادرات و رقابت با سایر استان های صادرکننده دست یافت.
نویسنده : مرضیه کیخا
گزارشگر: رحمت الله دهمرده