یاد نیکو ماندگارِ یادگارِ آدم است

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز کرمان، سَردرِ ورودی زیبای بیمارستان نوریه کرمان آن قدر جذاب و با انواع آجر و کاشی کاری جلوه نمایی می‌کند که دقایقی تو را به تماشای حروف و عبارات دلنواز آن مشغول کند.

عبارتی به نام "مریضخانه نوریه" بالای آن نقش بسته و در زیر آن سال تاسیس (۱۲۹۶) هجری شمسی توسط نورالله خان ملقب به "ظَهیرالمَمالک "به چشم می‌خورد.

تزئینات آجر و کاشی در سَردرب بنا آن چنان استادانه است که معماران آن روزگار، حواسشان به روحیات و احوالات افرادی که به اینجا می‌آیند، بوده تا در زمان ورود، فضایی سنتی و آرام بخش داشته باشد.

درختان زیبا که با مهندسی خاصی کاشته شده با رواق‌های متعدد احساس بیمارستان را از تو می‌گیرد.

جلوتر که می‌روم با خط زیبایی شعری بر یکی از رواق‌ها جلوه نمایی می‌کند.

خوشا که سفره درمانده را نوا باشی
دهد خدا به تو صد‌ها برابراز کرمش

آقای گلاب زاده کارشناس کرمان شناسی می‌گوید: این بیمارستان اولین بیمارستان استان کرمان است که توسط این خَیّر ساخته شده و آن را وقف کرده است.

او اضافه می‌کند: در مدت بالای ۶۰سال قدمت آن، خدمات زیادی به مردم کویر این استان کرده و برای اینکه کمبود مشکلات مالی پیش نیاید، چندین مِلک تجاری و کشاورزی نیز برای آن وقت کرده و تا کنون ادامه دارد و با شماره ۳۶۳۶ ثبت آثار ملی کشور نیز شده است.

سُنتی حَسَنه و ماندگار
خداوند از وقت در قرآن کریم با عنوان "والباقیات و صالحات" نام برده و آن را پر ثواب‌ترین و ماندگارترین عبادت و توشه آخرت معرفی کرده است.

سنتی پربرکت که پس از اسلام در ایران گسترش یافت و تا کنون نیز به همان روش ماندگار مانده است.

حجت الاسلام مظفری کارشناسی دینی می‌گوید: وقت سالم‌ترین شیوه‌ای است که تمکن مالی را به صورت احسانی ماندگار درخدمت نیاز‌های جامعه قرار می‌دهد و این سنت حسنه از مصادیق بارز احسان و خیرخواهی است که برای واقف آثار و برکات معنوی بسیار به ارمغان دارد.

وی تاکید می‌کند:در وقف ارزش‌ها و اخلاق اسلامی از جمله نوع دوستی، خیرخواهی، مردم گرایی و توجه به ارزش‌ها به اوج می‌رسد و این نشان از کرامت انسان‌ها و توجه به افراد کم برخوردار جامعه است.

در استان کرمان هم مثل دیگر مناطق کشور اماکن بسیاری وقف شده و صد‌ها سال است خیراندیشان کرمانی با اهدای بخشی از اموال خود برای خدمت مستمر که هم باقیات صالحات است و هم صدقه جاریه خدمات زیادی به جامعه کرده‌اند.

کارکرد‌های وقفه ای خوش آن شمعی که روشن می کند ویرانه‌ای، این جمله زیبا در یکی از اتاق‌های پرورشگاه دیلمقانی کرمان نقش بسته است.

پرورشگاهی که در طول ده‌ها سال صد‌ها نفر را پرورش داده و توسط مرحوم دیلمقانی ساخته و برای این کار وقف گردیده است.

آقای جلالی از وابستگان این واقف می‌گوید: در آن زمان چنین مکانی در کرمان نبود و دیگران هم به سختی سرپرستی بچه‌ها را بر عهده می‌گرفتند.

با ساخت این مکان، خانه‌ای برای پناه افرادی شده که پناهی نداشتند و برخی از آن‌ها حتی به مراتب علمی بالایی هم رسیده اند.
اینکه کارکرد‌های وقت از گذشته تا کنون در چه بخش‌ها و محور‌های قرار دارد، معاون فرهنگی اوقاف می‌گوید: موقوفه‌هایی که در گوشه گوشه استان به چشم می‌خورد دارای کارکرد‌های مختلفی هستند.

بخشی از آنها کارکرد مذهبی دارند مثل: مساجد، تکایا و مراکز تعزیه و در این بخش واقفان بیشتر این نوع وقف را انتخاب کرده‌اند و درآمد حاصل از موقوفات را هم به امور مذهبی و دینی اختصاص داده‌اند تا دربرگزاری مراسم‌های مذهبی در ماه‌های رمضان، محرم و صفر و همچنین دیگر مراسم‌ها مصرف شود و بخشی هم صرف کمک به فقرا می‌شود.

حجت الاسلام فاطمی اضافه می‌کند:اما بخش دوم موقوفات، کارکرد اجتماعی داشته و دارد که به مرور زمان به علت شرایط اجتماعی و نیاز روزگار تغییر و تحولاتی هم کرده‌اند.

انواع آب انبار‌ها، قنوات، حمام‌های عمومی، کاروانسرا‌ها و مزارع شامل این نوع کارکرد به شمار می‌روند.
از او پرسیدم: به نظر کارکرد اجتماعی موقوفات تاثیر زیادی در رفع نیاز‌های مردم کرمان داشته است؟‌
می‌گوید: بله، این دسته از موقوفات به علت گستردگی زیادی که در رفع حوائج عامه مردم و کاهش فقر و توجه به عدالت داشته‌اند بسیار با اهمیت هستند به طوری که همه مردم با طبقات اجتماعی مختلف به طور یکسان از آن بهره مند می‌شدند و آن‌ها زمینه ساز پیشرفت شهر‌ها و شهرنشینی هم شده‌اند.

دسته سوم موقوفات، دارای کارکرد آموزشی است که با گذشت صد‌ها سال کار کرد خودشان را حفظ کرده‌اند و ادامه دارند.
این بخش مثل: مدارس و کتابخانه‌ها به گسترش و توسعه علم و علم آموزی کمک بسیاری کرده و اساتید و دانشمندان برجسته‌ای هم به جامعه تحویل داده است.

وی می‌گوید: حتی برای برخی از این مراکز آموزشی، مکان‌هایی به عنوان خوابگاه ساخته شده است که برای رفع نیاز طالبان دانش کمک بسیار کرده است.

از او پرسیدم: این مراکز درآمدی ندارند، هزینه‌ها از کجا تامین می‌شود؟‌
می‌گوید: برای رفع این مشکل، منابع مالی مستمر و دلگرم کننده در نظر گرفته شده مثل: باغات و مراکز تجاری تا نیاز‌های دانش آموختگان، معلمان و هزینه‌های جاری را تامین کند.

اما آخرین کارکرد موقوفات، پزشکی و به اصطلاح آن زمان، شفاخانه یا مریض خانه است.
این دسته از موقوفات هم توسط خیّرین ساخته و تجهیز شده و به توسعه بهداشت و حفظ سلامت مردم موثر بوده است.

از این کارشناس در مورد قدیمی‌ترین موقوفه در استان کرمان هم پرسیدم که می‌گوید: مسجد امام یا "مسجد مَلِک" قدیمی‌ترین موقوفه در استان است که به دوره سلجوقیان به سال(۴۷۸) هجری قمری می‌رسد.

کرمان جزپنج استان برتر در وقف
این بودنی ماندگار همان قدر که رحمتی دائم برای واقف است، یک معامله و انفاق با خداست، انفاقی که موجب وقف ۸۴۰۰موقوفه در استان کرمان شده است.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان کرمان می‌گوید: ما در وقف رتبه پنجم کشور را داریم که این نشان از استقبال مردم از این سنت حسنه می‌دهد.

حجت الاسلام والمسلمین جلالی با بیان اینکه موقوفات موجود در استان پراکنده است و هر سال نیز بر تعداد آنها افزوده می‌شود، می‌گوید: در سال گذشته مردم خیّر و دیندار استان ۱۱۴موقوفه جدید را وقف کردند و امسال نیز تا کنون استقبال خوبی از این سنت الهی شده است.

شناسایی و معرفی نیاز‌ها برای واقفان
اگر نگاهی به کارکرد‌های موقوفات استان بیندازیم، اکثر آنها در چند محور مشخص قرار گرفته است، بطوری که واقفان هنوز همانند گذشته و به صورت سنتی اقدام به در این زمینه مدیرکل اوقاف استان می‌گوید: در چند سال گذشته ما با شناسایی نیاز‌ها و مشکلات جامعه همانند معیشت، اسکان، ازدواج، آسیب‌های اجتماعی و چندین محور دیگر سعی کرده ایم افرادی را که تمایل به وقف دارند به این حوزه‌ها معرفی و خوشبختانه موفق هم بوده ایم.

حجت الاسلام جلالی می‌گوید: در این زمینه ما حتی زنجیره تولید را هم فعال کرده‌ایم و با توجه به مشکلات کمبود دام در استان دامداری دو هزار رآسی را تاسیس کردیم که کمک بزرگی برای رفع مشکلات گوشت استان می‌باشد.

از وی پرسیدم: آیا موقوفات ما می‌تواند در این زمینه فعالیت بیشترو موثرتری هم داشته باشند؟‌

می‌گوید: بله، با کارشناسی‌های صورت گرفته و ظرفیت‌های موجود ۵۰درصد درآمد موقوفات ما می‌تواند وارد حوزه سرمایه گذاری بر اساس نیاز‌های روز مردم شود، که البته هنوز غافل مانده است.

وی یادآور می‌شود، حوزه‌های جدید دیگر که موقوفات ما به آن روی آورده، توجه به انرژی‌های جدید مثل خورشیدی است که درشهرستان راور اکنون فعال شده و همچنین آبزی پروری بخش جدید دیگری است که اکنون در شهرستانهای کوهبنان، زرند و کرمان فعالیت خودرا آغاز کرده است.

آقای جلالی تاکید می‌کند: رفع نیاز‌های روز مردم برنامه اصلی ما در موقوفات است و سعی داریم نگاه سنتی حاکم بر وقت به این سمت برود، چنانچه در چند ماه گذشته ما برای اولین بار در کشور وقف در حوزه امنیت را هم داشتیم که برای رفع نیاز آن منطقه بسیار مهم بوده است.

سخن آخر
امروزه اگر نگاهی به موقوفات استان بیندازیم، اکثر آنها کارکرد‌های مشابه دارند که به نظر می‌رسد باید در برخی از آنها بازنگری شود و اینکه مردم خیّر در زمینه وقف به مشکلات ونیاز‌های موجود توجه بیشتری داشته باشند تا هم کمکی برای وضع موجود جامعه باشد و هم یاد خودشان را در دفتر خالق ماندگار کنند.

نویسنده: سیدامان الله احمدی زاده