پخش زنده
امروز: -
چالش‌های فراروی دولت جدید لبنان
بخش عمده چالش‌هایی که فراروی دولت نجیب میقاتی است، نتیجه آن است که جریان ضدمقاومت نه تنها موفق نشد کابینه مورد نظر خود را تشکیل دهد، بلکه کابینه‌ای تشکیل شد که اکثریت اعضای آن هم پیمانان مقاومت هستند.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: پس از قریب به ۱۳ ماه بلاتکلیفی، سرانجام روز دوشنبه ۲۹ شهریورماه «نجیب میقاتی» ۴۶ روز پس از آنکه از سوی رئیس جمهور لبنان مکلف به تشکیل دولت شده بود، توانست از مجلس ملی لبنان رأی اعتماد بگیرد و دولتی با ۲۴ وزیر تشکیل دهد. ۸۵ نماینده به کابینه میقاتی رأی مثبت و ۱۵ نماینده نیز رأی منفی دادند و نهایتاً، هیئت دولت جدید تشکیل شد و رسمیت یافت.
ناگفته پیداست که نخست وزیر و دولت جدید لبنان، برای انجام مأموریت های محوله، که مهم ترین آن‌ها عبور دادن کشور از وضع بحرانی و بازسازی اقتصادی است، راه دشواری در پیش خواهند داشت. اما چالش های فراروی نجیب میقاتی و اعضای کابینه او چیست؟ پژوهش حاضر برای پاسخ گفتن به این پرسش تدوین شده و اطلاعات آن برگرفته از دیدگاه های کارشناسان و مقالات و گزارش های مندرج در خبرگزاری های رسمی و روزنامه های معتبر کشور است.
چالش های فراروی نخست وزیر جدید لبنان
الف- چالش های داخلی
۱-انتخابات ۲۰۲۲
انتخابات پارلمانی در بهار سال آینده، اولین چالش سیاسی نخست وزیر و اعضای دولت جدید لبنان است؛ چالشی که از هم اکنون بازیگران داخلی و خارجی خود را برای ایفای نقش در آن آماده می کنند و همه خود را در آن سهیم می دانند. بر این اساس دولت جدید نیز عمر کوتاهی (تنها هشت ماه) خواهد داشت و فرصت چندانی برای اجرای برنامه های خود در راستای نجات لبنان از بحران‌های کنونی نخواهد داشت.
۲- بحران عظیم اقتصادی
شرایط اقتصادی این روز‌های لبنان فاجعه بار است. پول ملی لبنان (لیره) ۹۰ درصد ارزش خود را از دست داده و یک سوم جمعیت لبنان را به زیر خط فقر کشانده است. خزانه دولت و بانک مرکزی کاملاً خالی شده و به غارت رفته است. بحران اقتصادی شدیدی که از دو سال پیش با افت شدید ارزش لیر آغاز شد، در کنار نبود برق، آب آشامیدنی، دارو، کمبود شدید نان و دیگر ارزاق عمومی، بیکاری فزاینده و گرانی افسار گسیخته، مشکلاتی است که نخست وزیر جدید باید برای آن‌ها چاره اندیشی کند.
۳- بحران انرژی
گرانی و کمبود شدید انرژی، مدت هاست که زندگی را در لبنان از حالت عادی خارج و حتی فلج کرده است؛ اما در آستانه فصل سرما، با نبود برق، گاز، گازوئیل و بنزین، استمرار حیات عملاً غیرممکن خواهد بود.
۴- شروط خُردکننده برای کمک مالی به لبنان
از جمله شرایط بانک جهانی و صندوق بین المللی پول برای اعطای کمک مالی به لبنان، انجام اصلاحات اقتصادی است که جامعه کنونی کشور، تاب تحمل شوک ناشی از آن را ندارد. بدون انجام این اقدامات هم مردم در تأمین ابتدایی ترین نیاز‌های معیشتی خود ناتوان هستند، چه رسد به اقداماتی همچون آزادسازی قیمت واحد پولی لبنان یعنی لیره، لغو یارانه کالا‌ها و تجدید نظر در تعداد کارمندان بخش دولتی به صورتی که حقوق این بخش کما فی السابق باقی می ماند تا تعداد کارمندان کم شود؛ چراکه هدف کوچک سازی دولت است.
۵- آوارگان سوری
مسئله بازگشت آوارگان سوری در لبنان چالش بزرگی است که دولت باید آن را حل کند؛ به خصوص قبل از انتخابات آینده. حدود دو میلیون آواره سوری در لبنان زندگی می کنند که شرایط زندگی هم برای خودشان و هم برای لبنانی ها دشوار است. رئیس جمهور لبنان که کشورش در مقایسه با مساحت و جمعیت، میزبان بیشترین تعداد آوارگان سوری است، اعلام کرده تبعات این آوارگی لبنان را به ستوه آورده است. جمعیت آوارگان سوری اگر در لبنان ماندگار شوند، دموگرافی و بافت جمعیتی کشور را دگرگون خواهند کرد و درگیری های همه جانبه به وجود خواهند آورد.
۶- امتیازطلبی و سنگ اندازی ها
سهم خواهی احزاب و جریانات سیاسی از دولت، معمولاً فعالیت سازمان ها و نهاد‌های دولتی را در لبنان با موانع و دشواری هایی روبرو می کند؛ به ویژه زیاده خواهی احزاب عضو ائتلاف ۱۴ مارس، که هرگونه همکاری با دولت را منوط به گرفتن امتیازاتی می کنند، از عمده چالش‌هایی است که میقاتی باید خود را برای مواجهه با آن آماده کند.
۷- احتمال استمرار شرایط پیشین
تعیین وزرای دولت میقاتی از سوی فراکسیون های بزرگ صورت گرفته و افراد مطیع نزدیک به آن‌ها انتخاب شده اند. می توان گفت فراکسیون ها، به خود رأی اعتماد داده اند تا به نقش خود در اداره کشور ادامه دهند. بر این اساس، احتمال حل مشکلات کشور کاهش می یابد، چرا که وضع موجود لبنان نتیجه سهم خواهی ها و کارشکنی های گروه های ذی نفوذ بوده است.
۸- ریشه دواندن فساد در تمامی ارکان کشور
اعطای کمک های مالی سازمان های بین المللی اقتصادی به لبنان، مشروط به انجام اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد شده است. این در حالی است که شخص اول کابینه یکی از متهمان بزرگ باند‌ها و مافیای فساد در لبنان است. با این شرایط او چگونه می تواند چالش فساد اقتصادی را مدیریت و با باند‌های فساد مبارزه کند؟
۹- بی تجربگی وزرا
بی تجربگی دولت جدید موضوعی است که روزنامه لبنانی الاخبار نیز به آن اشاره کرده است. این روزنامه در گزارشی آورده: ". زمانی که دولت حسان دیاب در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۰ از ۲۰ وزیر متخصص تشکیل شد، تنها دو وزیر با تجربه داشت و بقیه برای نخستین بار وزیر می شدند. دولت میقاتی تا حد زیادی شبیه به دولت دیاب است، به استثنای نخست وزیرش که بار‌ها وزیر شده و قبلاً نیز دو بار نخست وزیر بوده است... "
۱۰- حاشیه های کابینه جدید
از هم اکنون افشاگری هایی در مورد برخی از وزرا، به خصوص تیم اقتصادی دولت آغاز شده و در فضای مجازی، عکس ها و ویدئو‌های متعددی درباره آن‌ها و موضع گیری هایشان در حال نشر است.
ب- چالش های خارجی
۱-عادی سازی روابط با سوریه
رابطه با سوریه یکی از چالش های بزرگ دولت آینده است؛ علاوه بر آنکه آمریکا شدیداً مانع ایجاد گشایش در روابط میان کشور‌های عرب با سوریه است، جریان های لبنانی مانند حزب سوسیالیست مترقی، قوات لبنانی و حزب المستقبل هم مخالف سرسخت عادی سازی روابط سوریه و لبنان هستند. اقتصاد لبنان با اقتصاد سوریه مرتبط است و وقایع اخیر (تخلیه بار کشتی های حامل سوخت برای لبنان در بندر بانیاس سوریه)، شکست محاصره لبنان و سفر هیئت بلند پایه لبنانی به سوریه، ثابت کرد که رگ حیاتی لبنانی ها در دست سوری هاست و برخلاف آنچه که تاکنون گفته می-شد، این سوریه است که می تواند لبنان را محاصره کند، نه لبنان سوریه را.
۲-سکوت معنادار کشور‌های عربی و غربی
تاکنون هیچ قدرت منطقه ای و بین المللی با نخست وزیر و دولت جدید لبنان تماس نگرفته است. «نجیب میقاتی» نیز به این موضوع اذعان کرده و گفته: "لبنان کشوری کوچک در جهان عرب است و ما به دنبال برادر بزرگ تر خود از کشور‌های عربی هستیم که دست ما را بگیرد و لبنان را از این هرج و مرج خارج کند... " تماس نگرفتن کشور‌های دیگر، نشانه مثبتی نیست و خبر از وجود بحران بر سر راه دولت تازه تأسیس می دهد. روزنامه لبنانی الاخبار نیز تلاش برای باز کردن در‌های سعودی را نخستین آزمون سخت دولت جدید توصیف کرده است. یکی از امید‌های نخست وزیر جدید لبنان، کسب کمک خارجی برای کمک به حل بحران‌های اقتصادی و اجتماعی کشورش بوده که احتمال دارد محقق نشود.
۳-کارشکنی‌های خارجی
دولت های مداخله گر در لبنان یعنی آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی، تمام توان خود را برای تشکیل یک دولت بدون حزب الله به کار بردند و در زمان نخست وزیری «سعد حریری» همین مسئله یکی از علل اصلی ناکامی در تشکیل دولت بود. یقیناً کشور‌های یاد شده در دوره میقاتی نیز برای تحقق اهداف خود علیه حزب الله تلاش خواهند کرد و دولت جدید را تحت فشار قرار خواهند داد.
سخن آخر
خوش بین ترین سیاستمداران و تصمیم گیرندگان مسائل سیاسی، تشکیل دولت در لبنان را امری بعید می دانستند و این بدبینی تا آخرین دقایق قبل از رونمایی از دولت جدید ادامه داشت. جریانات ضد مقاومت در لبنان و حامیان غربی و عربی آن‌ها خواهان بی دولتی و تداوم هرج و مرج بودند تا طرف مقابل را مقصر وضع موجود نشان دهند و در نتیجه مردم به ستوه آیند و نهایتاً آن‌ها به اهداف خود علیه جریان مقاومت در لبنان برسند. تنها طرفی که در لبنان خواهان تشکیل دولت بود حزب الله و جنبش امل بودند که تلاش زیادی هم در این راستا انجام دادند. بر این اساس تشکیل دولت در لبنان به خودی خود دستاوردی بزرگ برای مقاومت لبنان است.
نباید از نظر دور داشت که شهامت حزب الله در شکستن محاصره اقتصادی لبنان و ماجرای وارد کردن سوخت از ایران، عمده ترین دلیل تصمیم غرب و دنباله های داخلی آنان در لبنان بود که به مخالفت ها در برابر تشکیل دولت پایان دهند و در برابر کابینه نجیب میقاتی کوتاه بیایند، مبادا که با ادامه فشارها، کل صحنه لبنان در دست حزب الله و هم پیمانان مقاومت قرار گیرد.
اینک بخش عمده چالش هایی که فراروی دولت نجیب میقاتی است، نتیجه آن است که جریان ضدمقاومت نه تنها موفق نشد کابینه مورد نظر خود را تشکیل دهد، بلکه کابینه ای تشکیل شد که اکثریت اعضای آن هم پیمانان مقاومت هستند. اکنون برگ برنده دست حزب الله است که فشار‌های و محاصره اقتصادی بر او اثر نداشت؛ موضع گیری هایش کارساز بود؛ با پشتوانه مردمی وارد عرصه شد و با نقش مقتدرانه ای که در شکستن حصر اقتصادی لبنان ایفا کرد، موقعیت داخلی و جایگاه منطقه ایش مستحکم تر از گذشته شد.
پژوهشگر: مرجان شریف زاده
نظر شما