مروارید سرخ کویر در صدف بی توجهی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان جنوبی، عناب یكی از محصولات بومی و منحصر به فرد خراسان جنوبی است، درختی که در برخی از کشورها از آن به ‌عنوان خرمای قرمز یا خرمای کُره‌ای یاد می کند، اما برای خراسانی‌ها همان عناب است.

برخی ها قدمت درخت عناب را 7هزار سال تخمین می زنند اما در خراسان جنوبی بر اساس بررسی درختان کهن سال، 800سال قدمت دارد، امروز این استان در کشور خاستگاه این درخت شده تا بهترین ارقام عناب را تولید کند.

98درصد عناب در ایران در خراسان جنوبی تولید می شود و بعد از کشور چین دومین تولیدکننده آن در جهان است.

برداشت این محصول از اواخر مرداد آغاز می شود و بنا به سردی و گرم بودن منطقه تا مهر ادامه دارد.

یکی از قطبهای تولید این محصول روستای سیوجان شهرستان خوسف است اهالی این روستا این روزها حسابی درگیر برداشت عناب هستند.

آقای موسوی از کشاورزان این روستاست که می گویید: یک هکتار سطح زیر کشت دارد و پیش بینی می کند 2تن عناب برداشت کند.

بانوان هم همپای مردان در این روستا در حال برداشت محصول عناب اند.

خانم موسوی هم  می گوید: صبح از ساعت 8تا12 و عصرها از ساعت 15تا18 در حال چیدن عناب هستند.

برداشت بیش از 7هزار تُن

4هزار و 134هکتار از باغ های خراسان جنوبی به کشت آن اختصاص یافته و بر اساس پیش بینی ها امسال کشاورزان استان 7هزار و 130تُن عناب برداشت می کنند.

مردم سراسر جهان به شیوه‌های مختلف از این محصول استفاده می‌کنند از استفاده در آشپزی تا کاربردهای دارویی و صنعتی، همچنین دمنوش عناب و چای‌های کیسه‌ای عناب نیز به‌طور گسترده  در بازار مصرف دیده می شود، تهیه ترشی و  آب‌میوه از دیگر مواردی است که از آن استفاده می شود.

ضدسرطان، منبع بالای ویتامینC، آنتی‌اکسیدان قوی، بهبود وضعیت خواب، بهبود گردش خون، تقویت استخوان‌ها، کنترل وزن، تقویت دستگاه ایمنی و محافظت از کبد از جمله خواص درمانی این میوه کوچک پرخاصیت  است.

علی رغم استقامت این میوه پر خاصیت در برابر خساست آسمان، وزش بادهای 120روزه سیستان که حالا به 200روزه در خراسان جنوبی تبدیل شده، مشکلاتی دیگر اما تیشه به ریشه این محصول زده که نیازمند توجه است.

تازیانه سنگین بی توجهی ها به عناب

معرفی نشدن در جهان از یک سو و عدم توجه به فراوری از سوی دیگر تازیانه ای سنگین به این میوه استراتژیک است، این درحالیست که چینی ها علاوه بر عرضه خام هر روز یک محصول جدید از عناب تولید و روانه بازار می کنند.

از دوستانم که مدتی در صربستان و سوئد بودند خواستم به بازار آنجا برود و اگر در مغازه ای عناب مشاهده کردند تصویر بگیرند، می گویند فقط عنابهای چینی آن هم به فراوان یافتیم اما خبری از عناب ایرانی در شهری که آنها بودند دیده نمیشد.

این درحالیست که چند سال قبل در همین کشورها در برخی از فروشگاهها، هر چند اندک عناب ایرانی به فروش می رسید .

ادامه کم کاری مسولان

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن بیرجند می گوید: کم کاری برخی از مدیران استانی و کشوری باعث شد تا بازار محصولات استراتژیک را در  جهان از دست بدهیم.

آقای احتشام افزود: باید به  بازاریابی و رفع مشکلات پیش روی سرمایه گذارن برای فرآوری محصولات بیشتر توجه می شد تا هم اکنون دچار این حجم از خسارت نمی شدیم.

در برخی از نقاط ایران همچون خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان از عناب خشک به صورت آجیل استفاده می‌کنند و در بیشتر نقاط ایران میوه عناب به عنوان یک داروی گیاهی در نسخه‌های سرماخوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این در حالی است که فرآوری میوه، هسته، برگ، پوست و چوب آن می‌تواند ارزش افزوده قابل توجهی در تولید این محصول داشته باشد.

هم اکنون وقتی سخن از فرآوری آن به میان می آید نگاهها فقط به سمت حبه عناب است که چند سالیست به سبد محصولات استخراج شده از عناب اضافه شده است و دیگر محصولی تاکنون ندیده ایم.

به یکی از واحدهای تولیدی عناب در شهرستان خوسف رفتیم، واحدی که 3سالیست راه اندازی شده و هم اکنون 5نفر در آن مشغول به کار اند.

آقای افسری مسئول این کارگاه می گوید: در این کارگاه سعی کردیم عنابهایی که از الک (عناب های کوچک) می ریزد  و مشتریان زیادی ندارد را  خرید و به محصول ارزشمندی به نام حبه با طمع های مختلف که طرفدارهای زیادی هم دارد تبدیل کنیم.

وی خواستار حمایت بیشتر مسولان برای فرآوری محصولات شد.

بازگشت مشتریان با دست خالی 

برخی از واحدهای فروش عناب در بازار بیرجند هم از رغبت زیاد مشتریان عناب برای خرید فراورده های این محصول می گویند.

به سراغ تعدادی از این افراد در بازار بیرجند رفتیم آقای ریاسی با بیان اینکه  بیشتر عنابی که به فروش می رسانیم عناب خام است و فرآورده غیر از حبه نداریم می گوید: فروش حبه ارزش افزوده زیادی دارد و توانسته مشتریان خیلی جذب کند.

آقای علیزاده هم می گویند: مشتریانی هستند که سراغ فراورده هایی همچون شربت، کیک، شکلات، پودر، دم نوش و مربای عناب  را می گیرند اما موجود نیست به آنها بدهیم.

آقای  ریاسی نیز دیگر مغازه دار بیرجندی هم با بیان اینکه بیشتر فروش ما فله ای و خام است افزود: باید از سرمایه گذاران این بخش حمایت شود تا بتوانند محصولاتی با ارزش افزوده فراوان به بازار وارد کنیم.

در بین ویترینهای مغازه های بیرجند به ویترینی برخورد کردم که داخل آن محصولاتی از عناب های فراوری شده همچون لواشک، آب نبات، شربت، پاستیل، شکلات، گرانل، قرص، قره قروت،آدامس و دم نوش عناب بود، محصولاتی که از کشور چین خریداری  و در ویترین مغازه به صورت نمادین  و فقط برای دیدن به نمایش گذاشته شده  است.

یکی از مغازه داران بیرجندی می گوید: تلاش های زیادی کردم تا بتوانم همانند این محصولات را با استفاده از دانش محققان داخل استان فرآوری کنیم اما متاسفانه غیر از سنگ اندازی و حمایت نکردن مسولان چیزی ندیده ام به همین علت از آن منصرف شدم.

دانش فنی فرآوری موجود، اما حمایت صفر

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی می گوید: دو نوع تحقیق در رابطه با دانش فنی عناب در این مجموعه انجام شده است که یکی مکمل های غذایی و دیگری دارویی است.

پویان افزود:هم اکنون بیشتر روی مکمل هایی غذایی بررسی کردیم که توانستیم اقلامی همچون سرکه، بیسکویت، کیک و شکلات عناب تولید کنیم و دانش فنی آن در مجتمع تحقیقات استان مهیا شده است اما به تولید انبوه نرسیده است چرا که موسسات تحقیقاتی فقط تحقیق می کنند اما باید سرمایه گذار بیاید و ارگانهای دیگر دخالت کنند تا به تولید انبوه این فراورده ها برسیم.

وی با بیان اینکه استانداری و سازمان صمت باید پیگیر این باشند تا سرمایه گذار برای فرآوری عناب جذب کند افزود: اگر چه استانداری اقداماتی انجام داده اما هنوز به نتیجه عملی نرسیده ایم.

تولید فرآورده‌های نوآورانه مانند شکلات عناب، کیک و بیسکویت عناب، باسلوق و مسقطی عناب، نوشیدنی فراسودمند عناب، مربای پری بیوتیک عناب، سس عناب، پودر بستنی عناب و سرکه عناب از اقدامات انجام شده در مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی است.

عناب تقویت کننده ریه

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه این محصول ارزشمند توانایی تولید 46مکمل دارویی را دارد می گوید: 100گرم آن 5برابر پرتقال ویتامینC دارد و برای سلامت ریه ها مفید است و هم اکنون که نیازمند مکمل هایی برای تقویت ریه هستیم می توانیم از آنها استفاده کنیم.

در آن سو عناب خراسان جنوبی را دلالها و واسطه ها کیسه ای می خرند و به خارج از ایران بخصوص همین کشورهای همسایه به صورت فله ای صادر می کنند.

از مقصدهای اصلی صادرات عناب خراسان جنوبی آلمان، عراق، کانادا، پاکستان، روسیه، ترکیه و هند هستند، آنها عنابهای خریداری شده را معمولا با دو هدف خریداری می کنند.

مصرف داخلی و دیگری بسته بندی و صادرات به کشورهای دیگر، صادرات عناب به این کشورها را عنابهای ریز یا همان دارویی و عناب های آجیلی تشکیل می دهند، البته حجم بارهای ارسالی به این کشورها را بیشتر عنابهای دارویی در بر می گیرد.

زحمت از کشاورز ایرانی، سود از خارجی ها

کشورهای پاکستان، روسیه، هند و ترکیه از کشورهایی هستند که با خرید فله و بسته بندی کالاها و ارسال آن به کشورهای دیگر توانسته است سود زیادی را کسب کنند، تجار این کشورها با خرید عنابهای دارویی با قیمت ارزان و بسته بندی آنها توانسته اند ارز زیادی را به کشور خود وارد کنند موضوعی که مورد غفلت مسولان ایرانی قرار گرفته است.

به سراغ یکی از سرمایه گذاران و تجار عناب در بیرجند رفتم، آقای وحدتی زاده می گوید: اغلب عنابهای صادراتی او به کشورهای کانادا، عراق، هند، روسیه، ترکیه و پاکستان  است که به صورت فله در قالبهای کارتنی 8کیلویی و کیسه ای صادر می شود.

وی با اشاره به اینکه اغلب در کشورهای  همسایه بویژه هند، عراق و پاکستان به دنبال خرید کیسه ای هستند افزود: برای اولین بار توانستیم پودر عناب تولید و هفته آینده قرار است به آلمان صادر کنیم.

جویبان معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت خراسان جنوبی هم فله ای صادر شدن عناب ایران را تایید می کند و می گوید: حضور دلالان و خام فروشی عناب باعث شده است کشورهای همسایه از این فرصت استفاده کنند و در آنجا بسته بندی و با نام خود به فروش برسانند.

در حالی مسولان صمت از فروش فله ای عناب ابراز تاسف می کنند که یکی از ارگانهایی که باید زمینه سرمایه گذاری و حمایت از سرمایه گذار را فراهم کند خود آنها هستند، موضوعی که کم کاری بیش از حد این مسولان را در خراسان جنوبی نشان می دهد.

اما چه باید کرد تا از خام فروشی عناب جلوگیری کرد و سود به جیب کشاورز ایرانی و ارز آوری برای کشور بوجود آید؟ باز هم حلقه گمشده در همان بحث فرآوری است!!!!!!!.

سود کلان عناب

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی می گوید:چین هم اکنون بیش از 40نوع فرآورده از کپسول های گیاهی تا شربتهای گیاهی و صنایع تغذیه ای را  تولید و در بازار جهان توزیع می کند، موضوعی که ایران از آن غافل شده است.

نمونه ای دیگر از فرآورده های تولیدی عناب در خارج از ایران شامپوی کریستوفر رابین با عصاره پوست عناب 250میلی لیتر است که هم اکنون یک میلیون و 794هزار تومان و یا همین محصول با 400میلی لیتر 2میلیون و 439هزار تومان به فروش می رسد، همچنین بسته آب نبات فله عناب 5پوند با قیمت یک میلیون 682هزار تومان فروخته می شود، این یعنی سود کلانی که خیلی راحت از دست ایران خارج و به جیب سایر کشورها می رود.

یداللهی یکی دیگر از سرمایه گذاران عناب می گوید: سالها در زمینه  تولید و فرآوری عناب تحقیقات علمی انجام دادم و تصمیم به احداث واحد فرآوری عناب کردم و قرار شد ۴محصول عمده آرد عناب، نوشیدنی عناب، روغن عناب و دمنوش عناب را تولید کنم اما موانع بسیار زیادی از جمله صدور مجوزها و تسهیلات با سود بالای 18درصد باعث کند شدن روند کار سرمایه‌گذاری در این زمینه شده است.

در حالی که به عناب در ایران بی توجهی می شود معرفی این میوه توسط چینی‌ها در بازارهای جهانی روز به روز در حال گسترش است، محصولی فوق استراتژیک که تنها راه خلق ثروت از آن در تولید محصولات متنوع فراوری شده دیگر است موضوعی که مدتهاست چینی ها به آن دست یافتند و ما همچنان محروم از آن هستیم.

توجه به فرآوری محصولات از آنجا اهمیت دارد که نباید اقتصاد کشور بر پایه نفت باشد و اقتصاد بدون نفت هم توجه کردن به همین محصولات استراتژیک پُر از خاصیت که هم جنبه غذایی دارد و هم جنبه دارویی البته نه به صورت خام فروشی بلکه با ایجاد زنجیره فرآوری و کسب ارزش افزوده و ارز آوری.

می گویند جلوی ضرر هر موقع گرفته شود فایده است امیدواریم مسولان استانی و کشوری به ارزش اقتصادی این میوه بیش از این توجه کنند.

تهیه کننده: زهرا فلاحی نسب