شیرز لرستان جواهری در دل زاگرس

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز لرستان؛شیرِز ،جایی که مثل هیچ جا نیست؛هم بکر است و هم تماشایی و جذاب،مقصدی بی نظیر، بسیار دیدنی و اعجاب آور در دل کوههای زاگرس.
دره ی شیرز لرستان نشانه ای از چیره دستی نقاش طبیعت و ویترینی تمام‌عیار از پدیده‌های زمین‌شناسی است که چشم هر بیننده ای را محسور زیبایی هایش می کند .

دره ی رویایی شیرز ،گنجی در دل  زاگرس

شیرز دره ای رویایی به طول ۵ کیلومتر که از روستای گُدارگه تا کناره رود سیمره ادامه دارد . این دره در ضلع شرقی کوه وَرَه زرد یا به اصطلاح محلی در امتداد نسار وره زرد قرار گرفته است .
تنگه زیبای شیرِز در 50 کیلومتری شهر کوهدشت و در نقطه تلاقی سه استان کرمانشاه، ایلام و لرستان قرار دارد.
بلندای دیواره های آن بین 150 تا 200 متر متغیر است .


 شیب دیواره های شیرز با ارتفاعی کمتر از 10 متراز نزدیکی روستای گُدارگَه آغاز و در پرتگاه هفت رِک و انتهای دره به اوج می رسد.
زمین شناسان می گویند:شکل گیری این دره حاصل فرسایش سنگهای رسوبی دارای لایه بندی مشخص است که دردوران سوم زمین شناسی یا مزوزوئیک در محیطی دریایی نهشته شده اند که به سازندهای آسماری معروف هستند.
 سازندهای آسماری از آهکهای ماسه ای ضخیم لایه و فسیل نرم تنان تشکیل شده اند که علاوه بر سخت بودن خاصیت انحلال پذیریی بالایی دارند و در اثر برخورد با آب باران و نزولات جوی اشکال زیبایی ایجاد می کنند.
دیواره‌های آهکی چین‌خورده در دره شیرز که سر بر فلک گذاشته‌است به‌ مرور در اثر ضربه‌های باران، باد و سایر نزولات جوی تبدیل به اشکال جالب و منحصر به فردی شده است. شیار‌های افقی و دیواره‌های پلکانی تنگه در بعضی جا‌ها با تنه‌های درختانی پوشیده شده است که تلاقی روی نرم و روی سخت طبیعت را به نمایش گذاشته است.
این تنگه  زیبا و بکر ،بهشتی پنهان و گنجی نهفته است که در دل کوههای زاگرس همچون جواهری می درخشد .


شیرز لرستان ؛ گرندکانیون ایران

 دره زیبا شیرز به گرند کانیون ایران مشهوراست. گرند کانیون (Grand Canyon) دره‌ای در ایالت آریزونای آمریکاست که رود کلرادو از میان آن می‌گذرد و طول ۴۴۶ کیلومتری دارد.
البته طول این دره از تنگه شیرز خیلی بیشتر است، اما به خاطر ساختار زمین‌شناختی مشابه این دو دره، اعطای لقب گرند کنیون ایران به تنگه شیرز بی‌دلیل نیست.
ساختار زمین شناسی دره شیرز و عنوان گرندکانیون ایران سبب شده تا میراث جهانی سازمان یونسکو بر ثبت آن به‌عنوان پدیده‌ای جهانی نظر ویژه‌ای داشته باشد.
این دره که با صخره‌ها و دیواره‌هایی با ارتفاع 150 تا 200 متر محصور شده به‌عنوان «گرندکانیون» ایران معروف است.
 دره‌ای شیرز از نظر ساختار طبیعی شباهت زیادی با گرند کنیون ایالت آریزونای آمریکا دارد، اما به مراتب زیباتر، بلندتر و البته ارزشمندتر از لحاظ تاریخی.

شیرز و دره پادشاهان استرالیا

 تنگه ی شیرز، به عنوان ژئو پارکی چند میلیون ساله  دره ای به طول ۵ کیلومتر در رشته کوههای زاگرس لرستان قرار دارد 
که شباهت عجیبی به همتای خود، دره پادشاهان در تریتوری استرالیا دارد، یا بهتر است بگویم دره پادشاهان استرالیا به تنگه شیرز بکر و زیبای لرستان شبیه است.
این دره ی زیبا در فاصله ۳۲۳ کیلومتری جنوب غربی alice springs استرالیا قرار گرفته است. ارتفاع دیواره‌های این دره پهناور به ۳۰۰ متر هم می‌رسد و از این جهت در رقابت با خواهر خود، تنگه شیرز است!

غار پل خدا

نقطه طلایی دره شیرز پل خداست. اعجازی دیگر که به طول 150 متر در آخر تنگه قرار دارد.در این غار رودخانه ای در جریان است که جزء غارهای آبی ایران به شمار می رود .آب رودخانه زلال و بسیار سرد است و در بعضی جاها تا بالای زانو می رسد.

هنگام عبور از غار،تماشای استالاگتیت های غار،نمایی از رمزو رازآفرینش را بر هر بیننده ای آشکار می سازد.استالاگتیت ها قندیل هایی هستند که بر اثر چکیدن آب سقف ایجاد می شوند.
این غار سکونتگاه انسان های عصر حجر بوده و نیز یادگاری به جامانده از دوران غارنشینی در ایران است که آثاری از انسانهای نخستین، در درون این غار به دست آمده است. غار آبی شیرز در بین محلی های این منطقه پل خدا معروف است.

مناره ی سنگی شیرز

شیرز با هندسه ویژه صخره هایش و پدیده های زمین ساختاری کم نظیرش یک ژئو سایت خاص در زاگرس چین خورده به شمار می آید.
بارزترین نمود طبیعی این ژئو سایت شگفت لرستان ستون سنگی استوانه ای است که به آن برج یا مناره ی شیرز می گویند.
شاید میلیونها سال ابر،باد، مه و خورشید دست به دست هم داده اند تا چنین ستون سنگی خوش تراشی را بر ابتدای این دره رویایی و شگفت انگیز ایجاد کنند.
ارتفاع این ستون سنگی از کف صخره ها تا راس آن حدود 80 متر است و قطر آن 10 حدود متراست .
پایه این ستون دچارفرسایش بیشتری شده، اما زمین شناسان زلزله و باد را مهمترین علت در شکل گیری و فرسایش این اثرطبیعی می دانند.



پوشش گیاهی و جانوری شیرز

در میان صخره ها و سنگها پوشش های سبز رنگی در تنگه شیرز به چشم می خورد . درختان بلوط و چنار در جای جای شیرز دیده می شوند. در این دره ی شگرف دست پر سخاوت طبیعت در فصل های مختلف، طبیعت گران و گردشگران را به چشیدن طعم آلو،انگور، انجیر و گلابی،گردو و بادام وحشی مهمان می کند. در گذر از شیرز شنیدن صدای پرندگان و تماشایشان در دل صخره ها ، طبیعت گران را به وجد می آورد.اینجا شیرز ،جایی که کوههایش در ثباتند و سنگ هایش آشیانه ای مُشبک و مامنی امن برای پرندگان .

در میان صخره هایش بزهای کوهی  را می توان دید که دیواره های بلند این دره  را با بازیگوشی می پیمایند و رها و آزاد در حال گردش هستند.ماهیان رودخانه هم بخشی از این طبیعت دیدنی را تشکیل می دهند و در میان آب زلال جلوه گری می کنند.

ژئوپارک زاگرس چشم انتظار همت مسئولان

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفته:ژئو پارک «شیرز» به عنوان ظرفیتی بی بدیل و خدادادی نقش مهمی در رونق اقتصاد گردشگری در لرستان دارد و به دلیل ویژگی‌های منحصر و خاص این دره شگفت انگیز به دنبال تکمیل پرونده آن برای ثبت در فهرست دائمی میراث طبیعی جهانی هستیم.
سید امین قاسمی افزود:با پیگیریهای انجام شده برای فراهم کردن زیر ساختها پس از اخذ اعتبارات ملی از طریق وزارتخانه، ایجاد زیرساخت‌های گردشگری تنگه "شیرز" سرعت بیشتری می‌گیرد.
دره ی زیبای شیرِز لرستان قطره ای از دریای زیبایی های طبیعت و اقلیم متنوع و منحصر بفرد ایران است اما اکنون طبیعت ایران با بی مهری روبرو شده چرا که با چنین اقلیم کم نظیری در سطح جهانی تا کنون فقط بیابان لوت به عنوان یک اثر طبیعی در یونسکو به ثبت رسیده است.
لرستان به عنوان پایتخت ژئوتوریسم کشور، ژئو پارک جذاب و خیره‌کننده‌ی دره رؤیایی شیر را در قلب خود دارد.این استان  با حفظ طببعت و رخ نمون های بکرش می تواند قطب مهم گردشگری در زمینه طبیعت گردی در ایران و منطقه شود و باعث نفع مالی و حفظ فرهنگ روستاییان در این منطقه شود.
ژئوپارکی که در انتظار ثبت جهانی شدن همچنان چشم به راه همت مسئولان و تاييد يونسكو برای ثبت جهانی است.
دره ی شگفتی که با تبدیل‌شدن به یک ژئو پارک بین‌المللی و جهانی ،ارزش زیادی برای طبیعت گران و پژوهشگران در ایران و جهان دارد.
دره‌ی شگفت و زیبای شیرِز در ۲۶ آذرماه ۱۳۹۳ در فهرست میراث طبیعی ایران، به شماره‌ی ۲۱۵ و با نام «ژئوسایت ملی» ثبت شده است.

شناسایی ۲۰ ژئو سایت در لرستان

ژئوپارک‌های موج‌‏نشان (ریپل‏مارک)، چین‌خوردگی ایستگاه کشور، غارماهی کور، دریاچه گهر، زمین‏لغزش سیمره، تالاب‏های پلدختر، ساختمان‏های سه ‏گوش، هسته تاقدیس سلطان، ناودیس معمولان، لایه‏های رنگین، پلانچ خاوری تاقدیس امیران، آبشارافرینه، آبشار آب‏سفید، رادیولاریت، چشمه آب‏گرم، رادیولاریت، ناو معلق، دره شیرز، ساختمان فراجسته و آبشار بیشه از ژئو پارک های دارای اهمیت محلی ،ملی و بین المللی هستند که هر کدام می تواند مقصد گردشگری در استان و منطقه باشد.
15 درصد ژئو پارک های ثبت شده کشور در لرستان قراردارد که نشان از قابلیتهای بالا و بسیار خوب این استان در زمینه ژئو پارکهای زمین شناسی است .
بیش از پنج هزار اثر تاریخی در لرستان وجود دارد که تاکنون حدود ۲هزار و ۵۰۰ اثر آن به ثبت ملی رسیده است.
وجود سایت‌های غنی دوره‌های سنگ در  دره  شیرز  سبب شده که سازمان میراث فرهنگی کشور توجه ویژه‌ای به این منطقه منحصر‌به فرد داشته باشد.
ایران تا کنون ۲۴ اثر را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرده بود . تخت جمشید نخستین اثر تاریخی ایران بود که در سال ۱۳۵۸ وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شد. آخرین میراث فرهنگی که ایران موفق به ثبت آن شده جنگل هیرکانی است که سال ۱۳۹۸ وارد این فهرست شد.
اما ایران امسال با دو پرونده «راه‌آهن ایران» و «هورامان» در کمیته میراث جهانی یونسکو شرکت کرد که راه‌آهن ایران به فهرست آثار جهانی یونسکو وارد و به عنوان بیست و پنجمین میراث جهانی ایران ثبت شد و هورامان (اورامانات) در استان‌های کرمانشاه و کردستان به عنوان بیست و ششمین اثر تاریخی‌فرهنگی ایران ثبت جهانی شد.

از زیتون های هزار ساله شیرز تا موانع ثبت جهانی 

مهرداد زرین جویی کارشناس میراث فرهنگی لرستان می گوید:چالش های ثبت جهانی شدن شیرز لرستان عوامل انسان ساخت از جمله استخر پرورش ماهی در ورودی و گلوگاه تنگه،نبود متولی و فراهم نبودن زیر ساختها از موانع مهم سد راه جهانی شدن دره ی شیرز لرستان است که باید این مشکلات مرتفع شوند.
وی دره ی شیرز، دریاچه ی گهر اشترانکوه و زمین لغزش سیمره را از اولویت های لرستان برای ثبت پدیده های جهانی عنوان کرد و گفته:نقوش صخره‌ای هومیان جلوه دیگری از جاذبه‌های آن‌سوی دره شیرز است که پیوستگی معناداری میان تاریخ و طبیعت ایجاد کرده و گردشگران ایرانی و غیرایرانی را به‌سوی خود فرا می‌خواند.
به گفته زرین‌جویی، با وجود ثبت ملی دره شیرز ،پیگیری مراحل ثبت جهانی آن در میان دستگاههای دولتی دست‌به‌دست شده و برنامه‌های مدیریتی و حفاظتی آن در پرده‌ای از ابهام است و همچنان راه ثبت جهانی این اثر طبیعی و تاریخی شهرستان کوهدشت ناهموار است.
عطا حسن‌پور باستان شناس لرستانی هم می‌گوید: با توجه به ویژگی‌های طبیعی، تاریخی، ژئوتوریسمی، اکو توریسمی
و زیبایی‌شناسی منحصر به فرد این سایت گردشگری ،دره شیرز قابلیت تبدیل‌شدن به یک ژئو پارک بین‌المللی و جهانی را دارد.
وی بابیان اینکه سابقه زندگی انسان در این دره و محوطه‌های باستانی آن به هزاره سوم قبل از میلاد تا هزاره اول میلاد برمی‌گردد، گفته :حیات فرهنگی با توجه به بررسی‌های انجام شده در محوطه‌های باستانی دره شیرز به اثبات رسیده است
همچنین چندین غار تاریخی در اطراف دره شیرز وجود دارد و از ابتدا تا انتهای این دره چند غار پیش از تاریخ هست که قدمت این غارها هم بر اساس بررسی‌های اولیه به ۲۰ هزار سال پیش برمی‌گردد.
 همچنین در اطراف دره شیرز زیتون‌های هزارساله‌ای به نام «وره زرده» وجود دارد.این زیتون‌ها به‌عنوان میراث طبیعی لرستان به ثبت ملی رسیده‌اند.
آقای ابراهیمی مستند ساز لرستانی هم گفته:یکی از شرایط ثبت پدیده های طبیعی در یونسکو به عنوان میراث طبیعی جهانی داشتن بُعد زیبا شناسی ویژه د طبیعت است. دره شیرز با لایه های صخره ای که طی 22 میلیون سال شکل گرفته ،ویژگی ثبت جهانی شدن را دارد .
وی می گوید:از شرایط دیگر ثبت پدیده های طبیعی در فهرست میراث جهانی یونسکو این است که این آثار دستکاری نشده باشد و انسان در آنها دخل و تصرف نکرده باشند.
برای ثبت جهانی این دره باید کاری کنیم که هیچ  دخل و تصرف و اثری از  دست ساخت انسان در این دره نباشد.

شیرز بهشتی پنهان و گمشده 

تنگه ی شیرز با شگفتی های طبیعی و زیبایش همچنان بهشتی گمشده و گمنام است که حمایت و نگاه ویژه مسئولان را برای ثبت جهانی این دره رویایی می طلبد.
این دره زیبا قطره ای از دریای زیبای طبیعت و اقلیم منحصر بفرد ایران است.اما طبیعت در ایران با بی مهری روبرو هست،چرا که در کنار تخریبهای گسترده از ایران، با این اقلیم کم نظیر در سطح جهانی تنها بیابان لوت به عنوان یک اثر طبیعی در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است .
کشور چین از طبیعت زیبایش بهره زیادی می برد چرا که بیشترین ژئو پارکهای ملی و بین الملی ثبت شده جهان متعلق به کشور چین است و گردشگران زیادی را از سراسر دنیا جذب کرده است.
ایران هم این قابلیت را دارد که در کنار جاذبه های تاریخی و فرهنگی به قطب گردشگری طبیعت در قاره آسیا تبدیل شود
وجود گردشگر در هر کشور یعنی ایجاد اشتغال و درآمد و  حفاظت از  آثار طبیعی،تاریخی و فرهنگی آن  کشور .
بی شک ثبت جهانی شیرز لرستان موجب جذب گردشگران زیادی به استان لرستان خواهد شد و این فرصت مناسبی است تا فرهنگ و ظرفیت های لرستان به جهانیان معرفی شود تا لرستان به قطب گردشگری طبیعت در جهان تبدیل شود.

توقف ثبت جهانی شیرز در ایستگاه بی پولی

ثبت جهانی و بین المللی آریزونای ایران به عنوان ژئو پارک جهانی چند ساله که دست به دست شده و تا کنون خبری از اجرای این رویای شیرین نشده و همچنان در ایستگاه بی پولی و کم توجهی مسئولان متوقف شده است .
در سال 1394 نماینده یونسکو برای ثبت جهانی ژئوپارک‌های لرستان از جمله دره شیرز به این استان آمد که دره شیرز به واسطه منطبق بودن با استانداردهای یونسکو در اولویت ثبت جهانی قرار گرفت،اما حالا پس از چند سال نبود اعتبار مالی و بی مهری مسئولان برای رفع مشکلات این دره که نمونه ای از دره آریزوناست بهانه ای شده که تاکنون این اثر ملی در پیچ و خم بی پولی و میان وعده و وعیده ها ناشناخته بماند و این ظرفیت خدادادی نیز مانند دیگر قابلیتهای بالقوه لرستان مغفول بماند.
دره ی شيرز با توجه به ويژگی های منحصر بفرد و خارق العاده قابليت ثبت بين المللی را دارد که برای این منظور بايد اعتبارات لازم برای جمع آوری اطلاعات مورد نظر يونسكو در اين منطقه تامين شود.
از دل شیرز لرستان همانند آریزونا، رود خروشان سیمره می‌گذرد. جریان زندگی «گرند کنیون» آریزونا هم به دست رودخانه «کلرادو» است.این شگفتی‌ها این دو دره را همنام کرده و امروزه از دره شیرز به نام آریزونای ایران نام می‌برند؛ و حالا باید ببینیم آیا بی‌پولی شانس جهانی شدن را از شیرز می گیرد یا تلاش و پیگیری مسئولان راه را برای ثبت جهانی شدن این دره شگفت لرستان هموار می سازد.

چند قدم مانده تا ثبت جهانی شیرز

با وجود زیبایی بکر و خارق العاده تنگه ی شیرز تا کنون این سرزمین شگفتی و گردشگری،ثبت جهانی نشده و معرفی دنیای پر رمز و راز این دره ،هنوز در راه اما و اگرهای زیادی مغفول مانده است.
 اما و اگرهایی که بر سر راه ثبت جهانی دره ی شیرز لرستان به پازلی درهم ریخته تبدیل شدند و  تاکنون جواب این معما حل نشده است.
تا حالا ثبت جهانی دره شیرز لرستان راه به جایی نبرده و همچنان با مشکلاتی دست و پنجه نرم می کند که توجه هرچه بیشتر مسئولان و دست یاریگر آنان را برای گره گشایی این مشکلات می طلبد .
امید است با رفع مشکلات این ژئو پارک ملی، قطعات پازل این دره ی شگفت لرستان هرچه زودتر کنار هم چیده شود و به زودی شاهد ثبت جهانی دره شیرز لرستان باشیم .
و مردم لرستان منتظر هستند که با پیگیری ها و حمایت مسئولان استانی چند قدم دیگر تا پایان ثبت جهانی دره شگفت و زیبای شیرز لرستان باقی مانده و بالاخره تنگه شیرز لرستان کی ثبت جهانی می شود ؟آیا مسئولان راه جهانی شدن این دره ی بکر و رویایی را  نزدیک می کنند و ثبت جهانی  این دره ی زیبا و بکر لرستان به سر انجام می رسد؟ 

نویسنده : خدیجه میری