معادن عامل تولید هستند یا مانع تولید...؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز همدان، معادنی هم که در بسیاری از روستا‌ها کشف شده اند با استخراج مواد اولیه از دل کوه‌ها نیز می‌توانند چرخ بسیاری از کارخانه‌ها و اقتصاد را به حرکت درآورد.

اما این روز‌ها خبر‌های اعتراضی بسیاری از مردم روستا‌های دارای معدن در سراسر کشور زیاد به گوش می‌رسد.

روستای بلوبندی‌ها در زرندیه استان مرکزی، روستای جیغه در آذربایجان شرقی

روستای ساوجبلاغ در البرز و روستای هیزج در استان همدان همگی نمونه روستا‌های معترض به فعالیت معدن کاران در محل زندگیشان است.

"قاسمی" مدیرکل بهره برداری معادن وزارت صمت می‌گوید:" سالانه ۵۰۰ معدن در کشور سلب صلاحیت می‌شوند و در مقابل هم حدود ۵۰۰ معدن تشویق می‌شوند".

خیلی از معدن کاران بدون داشتن مجوز اقدام به فعالیت معدنی در روستاهایشان می‌کنند وخیلی‌ها هم با وجود داشتن مجوز‌های لازم، اما نگرفتن رضایت از اهالی موجب تشویش در روستا‌ها شدند و نزاع‌های وقت وبی وقتی که اتفاق می‌افتد خود تایید کننده این موضوع است.

جان چشمه روستای هیزج با معدن به خطر افتاده

یکی از روستا‌های معترض به احداث و بهره برداری معدن روستای هیزج است.

روستای هیزج روستایی است در ۲۲ کیلومتری قهاوند دراستان همدان که روستاییانش دو سالی هست که فریاد معدن نمی‌خواهند را سر می‌دهند.

اهالی روستا می‌گویند:" اگر در این معدنی که در نزدیکی روستایشان است انفجاری روی دهد جان تک چشمه روستایشان در خطر خواهد بود".

اهالی هیزج کشاورزند و دامدار

بیش از ۷۰ درصد جمعیت ۱۱۰۰ نفری روستای هیزج کشاورز و دامدار هستند و زندگی شان به نوعی وابسته به تک چشمه‌ای است که زمین‌ها و دام‌های شان از آن سیراب می‌شوند یعنی جان روستایشان به آب چشمه "سرزه" بستگی دارد.

" مجید قربانی"یکی از چوپانان این روستا با بیان اینکه" این روستا بیش ازهزار راس گوسفند دارد" می‌گوید:" شغل ۱۳ نفر از اهالی روستا چوپانی است و هر روز دام‌های شان را برای چرا در مراتع روستا می‌برند؛ گله‌هایی آنان هر روز و در چند نوبت باید از آب این چشمه بنوشند".

برای احداث معدن مجوز‌های لازم را داریم
معدنی که قرار است از آن برداشت انجام شود معدن سنگ آهک است که برای بهره برداری از آن باید از مواد منفجره استفاده کنند، این معدن درحد فاصل دو کیلومتر وهفتصد وپنجاه متری روستا قرار دارد.

سری به این معدن زدم جایی که فقط چند کانکس بود و چند کارگر و سگ نگهبان.

وقتی با یکی از معدن کاران روستا به نام آقای "سماواتی" صحبت کردم علت مخالفت مردم روستا این طور پاسخم را داد: "حفاری این معدن ۰۱/۰۲/۱۳۹۸ انجام شده، اما با اعتراض اهالی کارشان فعلا متوقف شده است. "

او می‌گوید: " تصور مردم این روستا اینست که اگر معدن منفجر شود چشمه آن‌ها خشک خواهد شد که از نظر ما این تصور غلطی است واگر اینگونه بود سازمان‌های مربوطه دولتی اجازه هیچ اقدام معدنی را در این روستا به ما نمی‌دادند. "

آقای "سماواتی" این را هم گفت که تمام مراحل کاراحداث معدن قانونی انجام شده است و از همه دستگاه‌های مرتبط مانند استانداری، آب وفاضلاب؛ محیط زیست، منابع طبیعی و آب منطقه‌ای استان و صنعت معدن وتجارت مجوز‌های لازم راگرفته است وبا رضایت کامل این ارگان‌ها برای استخراج سنگ آهم به این منطقه آمدیم".

احداث معدن به روستا ضرر می‌رساند یا نه؟
معدن کار احداث معدن را بی ضرر می‌داند ومردم روستا وجودش را برای روستا مضر می‌دانند. اینکه حق با کدام طرف است؟ معدن کاران یا مردم روستا سوالی است که از کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی درهمدان پرسیدم.

آقای" احمدیان" با اشاره به این موضوع که اگر فرآوری سنگ‌ها داخل روستا انجام شود آسیب جدی محیط زیستی به روستا وارد می‌شود عنوان می‌کند:"در غیراین صورت اگر فرآوری در جایی غیر از روستا انجام شود اینجا موضوع ابعاد سنگ‌های خرد شده پیش می‌آید. "

او ادامه می‌دهد: " بسته به ابعاد سنگ اگر ریز باشد می‌تواند جلوی دریافت انرژی خورشید را بگیرد ومیزان تشعشع دریافتی را برای گیاهان کاهش دهد و در نتیجه موجب کاهش فتوسنتز شود".

به خطر تخریبی معدن واقفند، اما مجوز صادر می‌کنند!
دوباره به همراه مسئولان منابع طبیعی و محیط زیست بازدیدی از معدن روستای هیزج داشتم که اهالی روستا نیز همانند سری قبل همراه مان آمدند.

آقای "کیانی" مدیر اداره حفاظت و حمایت منابع طبیعی استان به این موضوع واقف است که هرگونه فعالیت مخرب به ویژه احداث معدن در مراتع از نظر سازمان منابع طبیعی تخریب به حساب می‌آید.

اومی گوید: "با وجود فعالیت اولیه این معدن که درحال حاضر بااعتراض اهالی متوقف شده است ۵ هکتار ازاراضی این منطقه تخریب شده است و به همین میزان تخریب از میزان تولید علوفه مرتع کاهش می‌یابد".

مردم حاضر در معدن با شنیدن این صحبت‌های مدیر منابع طبیعی آشفته می‌شوند ومی پرسند؟

شما که ازتخریب معدن آگاهید پس چرا مجوزش را صادر کردید؟

آقای "کیانی" این طور پاسخ می‌دهد: "مگر می‌شود مانع تولید شد، ماهم پایبند دستورالعمل‌ها و تفاهم نامه‌هایی که سازمان منابع طبیعی با وزارت سمت بسته است مجوزش را صادر کردیم".‌

می‌گویند خارج از محدوده محیط زیست است، اما مجوز دادند

کارشناس محیط زیست همدان هم در پاسخ به دغدغه اهالی روستا می‌گفت:" ما مرز مشخصی بین اراضی ملی و اراضی کشاورزی مرزی داریم و روستای شما خارج از منطقه نظارتی ماست و ما هیچ دخالتی در دادن مجوز به معدن کاران ندادیم. "

آقای "آقایانی" کارشناس محیط زیست طبیعی استان با تاکید دوباره به ما گفت:"این معدن خارج از محدوده نظارتی محیط زیست است بنابراین از سازمان محیط زیست استعلامی به عمل نمی‌آید و خود سازمان صنعت معدن وتجارت اقدام به صدور مجوز به معدن کاران را عهده دار است".

نکته اینجاست که معدن کار، مجوز اداره محیط زیست استان را هم به ما نشان داد!

به دنبال دانستن چرایی صدور مجوز راهی سازمان صنعت معدن وتجارت استان شدیم.

فاصله اصولی معدن با روستا چقدر باید باشد؟

آقای" تاروردیان" کارشناس صنعت معدن وتجارت استان گفت: "حداقل فاصله‌ای که معدن آتش ساز باید با روستا داشته باشد هزار متر است و در مورد روستای هیزج این فاصله رعایت شده است".

با وجود آلودگی احتمالی معدن چرا مجوز صادر شده؟

آقای "احمدی" مدیر امور صنایع و معادن استان است شخصی که مجوز‌های لازم را به معدن کاران این روستا داده است.

از او پرسیدم؛ با وجود تخریب احتمالی مراتع خشک شدن آب چشمه وآلودگی‌های محیط زیست پس چرا مجوز استخراج معدن را صادر کردند؟

آقای "احمدی" در پاسخ به این سئوال می‌گوید: "ما حریم روستا با معدن را رعایت کردیم که مجوز صادر شده و اگر کارشناسانی مثل کارشناس آب منطقه‌ای استان می‌گویند احتمال خشک شدن آب چشمه می‌رود باید در موقع بازرسی‌ها این موضوع را متوجه می‌شدند و به ما گزارش می‌دادند، ولی با این حال اگر درتشخیص تازه به این نتیجه رسیده اند که آب چشمه خشک می‌شود پس بیایند طرح لازم رابدهند تا با مشورت حلش کنیم".

این روستا قبلا زخم خورده از معدن است

آقای "سعادت" که به نمایندگی از مردم روستا بر کار معدن نظارت می‌کند می‌گوید: "۲۰ سال پیش هم برای احداث معدن سنگ اهک این روستااقدام شده است که معدن کاران بعد از چند ماه کار کردن و زخمی کردن پیکره روستا اینجا را ترک کردند، اما اثرات تخریبی مثل خشک شدن مراتع این قسمت وخشک شدن یکی از خروجی‌های آب تک چشمه روستا از اثرات سوء این فعالیت معدنی بوده است".

"علی قاسمی" یکی از کشاورزان این روستاهم که درحال باز کردن راه آب برای زمین زراعیش بود عنوان می‌کند: "تمام زمین‌های کشاورزی این روستا ازآب همین چشمه سیراب می‌شوند واگر انفجار معدن روی دهد نمی‌دانیم چه بر سر ما وزمین هایمان خواهد آمد".

"مشهدی قربان " یکی از دامداران روستا هم واهمه اش از نابودی کامل مراتع این روستا بود و می‌گوید: "نگران خوراک دام‌های مان هستیم و نگرانیم که اگر معدن منفجر شود به کجا برویم؟ ".

معدن کاران وعده دادند، هیزجی‌ها راضی نشدند

وعده منتفع شدن مردم هیزج از معدن هم آن‌ها را راضی به وجود معدن نکرد.

یکی از افراد مطلع روستا به ما می‌گوید:" برای راضی شدن مردم این روستا به احداث معدن وعده‌هایی مثل به نام زدن بخشی از معدن و دست به کار کردن جوان‌های روستا در معدن را دادند، اما مردم نپذیرفتند و گفتند به کوچ ومهاجرت

کردن از محل زندگیمان، جایی که در آن ریشه گرفتیم نمی‌ارزد.

اهالی روستای قطار آقاج هم به احداث معترضند
قطارآقاج (کبودرآهنگ)، روستایی از توابع بخش شیرین‌سو شهرستان کبودرآهنگ باجمعیتی بیش از ۵۰۰ نفر در استان همدان است که اهالی آن روستا هم نسبت به احداث معدن در روستای شان معترض هستند.

در این معدن سنگ‌هایی استخراج می‌شود که در سنگ نمای ساختمان‌ها کاربرد دارد.

" محمدی" یکی ازاهالی این روستا می‌گوید:" با وجود فرستادن نامه‌های اعتراضی به وجود معدن در روستا هیچ اقدامی صورت نگرفت".

"ناصری" یکی دیگر از اهالی روستا با نشان دادن گیاهان دارویی ارزشمندی است که با اولین فعالیت معدن کاران مقداری از آن‌ها از بین رفته اند عنوان می‌کند:"معدن کاران مجوزی برای احداث معدن ندارند".

در تماس تصویری که با معدن کار این منطقه به اسم آقای "کاکاوند " داشتم او با نشان دادن برگه‌های مجوزش از اداره صنعت معدن وتجارت استان، بخشداری و منابع طبیعی به قانونی بودن کارش تایید کرد.

آقای "کاکاوند "می گوید: "طبق قانون ما نباید از شورا ومردم منطقه مجوز بگیریم، ولی تمام موارد محیط زیستی را رعایت کردیم و حقوق عرفی را هم پرداخت کردیم".

منطقه سد اکباتان همدان یکی از مراکزی است که معدن کاران متخلف از روستا‌های "میزانک"، " ارزانفود" و" یلفان" در حال استخراج سیلیس هستند و داد اهالی روستا‌ها را در آورده بودند این موضوع را یکی از اهالی همان منطقه در تماس تلفنی با واحد خبر در میان گذاشته بود.

با معدن کاران متخلف برخورد می‌شود

به همراه "اسفندیار خزایی"، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان به صورت سر زده به این منطقه می‌رویم.

او پس از بررسی شواهد و مشاهده اوضاع دستور برخورد با متخلفان را می‌دهد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه " متخلفان به مراجع قضایی معرفی می‌شوند" می‌گوید:"اگر گزارشی از معدن کاران متخلف که محدوده استخراج را رعایت نکنند و یا معدن کارانی که بدون مجوز اقدام به بهره برداری کنند ارائه شود برخورد جدی با آنان صورت خواهد گرفت".

"اسفندیار خزایی" تعداد معادنی که دراستان همدان مجوز فعالیت معدنی دارند را ۶۳۰ معدن با مساحت یک هزار و ۵۳۳ هکتار عنوان می‌کند.

در احداث معدن تنها به صرفه اقتصادی نباید توجه کرد
آقای "حجت ورمرزیاری" کارشناس توسعه روستایی ساز و کار صنایع و معادن کشور را هم می‌گوید:" مشکلات معادن تنها به جلوه‌های محیط زیستی محدود نمی‌شود؛ در برخی موارد وقتی گوگردی آزاد می‌شود؛ مشکلات بهداشتی و آلودگی‌های زیستی هم پدید می‌آید که این مشکلات با پرداخت هزینه جبران پذیر نخواهد بود. پس لازم است در این موارد جرم انگاری‌ها و شفافیت‌های بیشتری صورت گیرد. "

او با تاکید بر اینکه در احداث معدن نباید تنها به صرفه اقتصادی آن توجه داشت اضافه می‌کند:" در برخی موارد برای احداث معادن حدود ۲۳ هزار اصله درخت نابود و قطع شده است و جالب این جاست که برای چنین تخلفی تنها حدود ۴۰ میلیارد تومان جریمه بریده شد که پس از رایزنی‌های بسیار؛ این جریمه به ۱۰۰ میلیون تومان کاهش داده شده است؛ پس اعمال قانون ما چندان تعریفی نیست".

کلام پایانی خبرنگار
هرچند معدن کاران باید طبق مجوزی که سازمان‌های منابع طبیعی و صنعت و معدن، به آن‌ها داده اند کار بهره برداری را انجام دهند و شب‌ها و روز‌های تعطیل نیز نباید کار کنند و اگر خسارتی به منطقه، محیط زیست و سرمایه‌های مردم وارد کنند باید جریمه آن را پرداخت کنند، اما به نظر می‌رسد این‌ها کافی نیست و حتی در برخی موارد این خسارت‌ها جبران ناپذیر است مانند همین خشک شدن چشمه روستای هیزج که باعث می‌شود هم نان و آب روستاییان قطع شود و هم اهالی روستا ناچار به ترک دیارشان شوند و این یعنی اقتصاد یک روستا از بین رفته است.

در برهه کنونی هدف کشور توسعه اقتصاد روستایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان است پس می‌طلبد نگاهی جدی‌تر به روستا شود، زیرا این مناطق با پتانسیلی که دارند نبض اقتصاد و تولید کشور مان را بر عهده دارند هم می‌توانند تولیدمان را گسترش دهند و هم اشتغال ایجاد کنند.

معادن نیز یقینا با ظرفیتی که دارند می‌توانند مواد اولیه کارخانه‌ها را فراهم کنند، اما باید در صدور مجوز دقت بیشتری صورت گیرد و بررسی‌های بیشتری صورت گیرد، زیرا حیات روستاییان باید حفظ شود.

تهیه و تنظیم: ناهید روحانی مقدم