فوبیا یا ترس‌های خاص را چگونه مدیریت کنیم؟

 

 

آیا تا به حال درباره هراس‌های خاص چیزی شنیده اید؟ نگرانی یا ترس از برخی موقعیت ها، فعالیت ها، حیوانات یا اشیا غیر معمول نیست. بسیاری از افراد هنگام مواجهه با یک مار یا عنکبوت، ارتفاع یا مسافرت با هواپیما دچار ترس و اضطراب می‌شوند. ترس پاسخی منطقی به موقعیت‌هایی است که می‌تواند ایمنی ما را تهدید کند. با این حال، برخی از افراد با تصور یا اغراق غیر منطقی خطر نسبت به اشیا، فعالیت‌ها یا موقعیت‌ها (محرک فوبیا) واکنش نشان می‌دهند.

 

 

در این موارد احساس ترس و وحشت کاملاً متناسب با تهدید واقعی نیست. گاهی اوقات، صرف فکر کردن در مورد عامل فوبیا یا "محرک فوبیا" کافی است تا دچار ترس و وحشت شوند. در مواقع دیگر حتی مشاهده محرک هراس در تلویزیون یا حرف زدن در مورد آن برای ایجاد واکنش کافی است. این نوع واکنش‌های بیش از حد، ممکن است نشان دهنده هراسی خاص باشد.

 

افراد مبتلا به این نوع فوبیا به خوبی می‌دانند که ترس آن‌ها اغراق آمیز یا غیر منطقی است، اما احساس می‌کنند واکنش اضطراب آورشان دست آن‌ها نیست، خودکار یا غیرقابل کنترل است. فوبیا‌های خاص اغلب با حملات وحشت همراه هستند که در طی آن فرد احساسات جسمی طاقت فرسایی را تجربه می‌کند. این احساسات ممکن است شامل افزایش ضربان قلب، احساس خفگی، حالت تهوع، ضعف، گیجی، درد قفسه سینه، گرگرفتگی گرم یا سرد و عرق کردن شدید باشد.

 

مطالعات نشان می‌دهد که فوبیا زندگی حدود ۱۹ میلیون بزرگسال را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع هراس در زنان نسبت به مردان دو برابر بیشتر است. برخی از افراد به طور همزمان چندین ترس خاص را تجربه می‌کنند. متأسفانه، تقریباً ۷۵ درصد از افراد مبتلا به فوبیای خاص، از بیش از یک شی یا موقعیت هراس دارند.

 

اصطلاح "فوبیا" به گروهی از علائم اضطراب گفته می‌شود که اشیا یا شرایط و موقعیت‌های خاصی به وجود می‌آورند. هراس خاص، که قبلاً هراس ساده نامیده می‌شد، یک ترس پایدار و بی دلیل است. این یک اختلال اضطرابی است که وجود، تصور و یا فکر یک شی یا موقعیت خاص باعث آن می‌شود در حالی که آن شی یا موقعیت معمولاً خطر واقعی ندارد یا کلاً بی خطر است، ولی در این افراد واکنشی فوری ایجاد می‌کند.

 

این امر باعث می‌شود فرد اضطراب شدید (عصبی بودن) را تحمل کند یا به طور کامل از آن شیء یا موقعیت دور شود و فرار کند. پریشانی ناشی از این ترس یا نیاز به اجتناب از آن در توانایی عملکرد فرد به طور قابل توجهی اختلال ایجاد می‌کند. بزرگسالان مبتلا به هراس خاص تشخیص می‌دهند که ترسِ آن‌ها بیش از حد یا غیر منطقی است، اما قادر به غلبه بر آن نیستند.

 

 انواع مختلفی از فوبیای خاص بر اساس شیء یا موقعیت وجود دارد که مهمترین آن‌ها به این شرح است:

 

 به عنوان مثال می‌توان به ترس از سگ، پرنده، مار، حشرات یا موش اشاره کرد. فوبیای حیوانی رایج‌ترین نوع فوبیای خاص است.

 

 این موارد شامل ترس از موقعیت‌های خاص مانند پرواز با هواپیما، سوار شدن به اتومبیل یا وسائل حمل و نقل عمومی، رانندگی، عبور از روی پل یا تونل یا قرار گرفتن در مکان‌های بسته مانند آسانسور است.

 

 ترس از طوفان، ارتفاع یا آب از جمله موارد ترس از عوامل طبیعی است.

 

 این موارد شامل ترس از آسیب دیدگی، دیدن خون یا اقدامات پزشکی است. به عنوان مثال، دیدن یا آزمایش خون، تزریق آمپول یا عمل جراحی.

 

 این‌ها شامل ترس از زمین خوردن یا ترس از صدا‌های بلند است. همچنین ترس از شخصیت‌های ملبس مانند دلقک ها.

 

همانطور که گفته شد افراد دارای فوبیا معمولاً بیش از یک هراس خاص دارند.

 

ترس و هراس دو موضوع یکسان نیستند، و دانستن تفاوت آن‌ها مهم است. بسیاری از مردم ترس یا انزجار از اشیا یا موقعیت‌ها را تجربه می‌کنند. این لزوماً به معنای ابتلا به هراس خاص (فوبیا) نیست. درمانگران نمی‌توانند از آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص این موارد استفاده کنند.

 

 بنابراین، آن‌ها و سایر متخصصان بهداشت روان به DSM-۵ (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) مراجعه می‌کنند. این راهنما که از سوی انجمن روانپزشکی آمریکا تهیه شده، معیار‌های تشخیصی را برای شناختن هراس خاص ارائه می‌دهد:

 

 فرد ترسی بیش از حد یا نامعقول، مداوم و شدیدی را که توسط یک شی یا موقعیت خاص ایجاد شده است، به نمایش می‌گذارد.

 

 واکنش فرد متناسب با خطر واقعی نباشد و تقریباً بلافاصله همراه با روئیت یا حضور شی یا موقعیت ظاهر شود.

 

 فرد از مسیر معمول خود دور می‌شود تا از روبرو شدن با شی یا موقعیت جلوگیری کند یا آن را با پریشانی شدیدی تحمل می‌کند.

 

 فوبیا به طور قابل توجهی بر کارکرد و کیفیت زندگی روزانه فرد در مدرسه، محل کار یا زندگی شخصی تأثیر می‌گذارد.

 

 در کودکان و بزرگسالان، علائم فوبیا و هراس خاص حداقل باید شش ماه ادامه داشته باشد.

 

 بسیاری از اختلالات اضطرابی علائم مشابهی دارند؛ بنابراین باید وجود اختلال‌های اضطرابی دیگری، چون، اختلال وسواس فکری عملی و اختلال اضطراب جدایی منتفی و رد شده باشد.

 

 موسسه ملی بهداشت روان آمریکا تخمین می‌زند که حدود ۱۲-۱۵ درصد آمریکایی‌ها "هراس ترسی" دارند. همچنین برآورد می‌شود که هراس‌های خاص زندگی حدود هفت میلیون بزرگسال آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

 

اگرچه فوبیا برای اولین بار در سنین بلوغ و بزرگسالی ظاهر می‌شود، اما می‌تواند در هر سنی در افراد رخ دهد. علاوه بر این، فوبیا از لحاظ کمّی در زنان بیشتر از مردان است.

 

 فوبیای خاص در کودکان نیز شایع است و معمولاً با گذشت زمان از بین می‌رود.

 

وقتی صحبت از بزرگسالان می‌شود، این نوع هراس به طور کلی بلافاصله پس از بلوغ شروع می‌شود و ماندگاری آن از ترس‌های کودکی بیشتر است. فقط حدود ۲۰ درصد از هراس‌های خاص در بزرگسالان به خودی خود (بدون درمان) از بین می‌روند.

 

 علم هنوز علت دقیق هراس‌های خاص را نمی‌داند، گرچه به نظر می‌رسد بیشتر آن‌ها با تجربیات آسیب زا همراه باشد. واکنش‌های آموخته شده باعث انواع دیگری از فوبیا می‌شوند. به عنوان مثال، شخصی که در کودکی مواجهۀ ترسناک یا تهدیدآمیزی را با حیوانی تجربه کرده است.

 

اگر حیوانی به شما حمله کند یا شما را گاز بگیرد، می‌توانید به فوبیای خاص مبتلا شوید، همچنین اگر شاهد یک واقعه آسیب زا باشید که در آن دیگران آسیب می‌بینند یا ترس شدیدی را تجربه کنید.

 

 همچنین دریافت اطلاعات یا هشدار‌های مکرر در مورد موقعیت‌های بالقوه خطرناک یا حیوانات ممکن است موجب ایجاد فوبیا در فرد شود.

 

 کودکی که والدینش با ترس به موقعیت‌ها یا اشیاء واکنش نشان می‌دهند، احتمالاً با ترس به موقعیت یا اشیا پاسخ می‌دهد. به همین ترتیب، دانش آموزی که معلم او با اضطراب به موقعیت‌های خاص پاسخ می‌دهد، مطمئناً او نیز با اضطراب پاسخ خواهد داد.

 

در حالی که هراس‌های خاص می‌توانند جدی و ناتوان کننده باشند، اما درمان‌های موثری در دسترس هستند. این موارد می‌توانند به کاهش یا حتی از بین بردن علائم فوبیا کمک کنند:

 

 روان درمانی سنگ بنای اصلی درمان فوبیا‌های خاص است. درمان اغلب شامل نوعی درمان شناختی- رفتاری است (CBT) که حساسیت زدایی سیستماتیک نامیده می‌شود و به افراد کمک می‌کند تا افکار یا مکالمات درونی منفی خودکار را که منجر به واکنش‌های هراسی می‌شوند، شناسایی کرده و سپس تغییر دهند.

 

 این نوع درمان شامل قرار گرفتن تدریجی و آرام فرد دارای فوبیا در معرض شی یا وضعیتی است که از آن می‌ترسد. در حقیقت، درمانگران چنین مواجهه‌ای را با استراتژی‌های آرام سازی جفت می‌کنند تا زمانی که ترس بیماران کاهش یابد یا کاملاً بریزد. این نوع رفتار درمانی، بهترین روش درمانی برای این نوع فوبیاست.

 

 پزشکان ممکن است بعضی اوقات دارو‌هایی را برای کمک به افراد در مدیریت واکنش‌های جسمی و عاطفی ناشی از هراس تجویز کنند. به عنوان مثال، دارو‌های ضد اضطراب، دارو‌های ضد افسردگی و بتا بلاکر‌ها با اثر کوتاه مدت. دارو‌ها وقتی با روان درمانی همراه شوند، موفقیت بیشتری دارند.

 

 تکنیک‌های آرامش مانند تنفس عمیق و شکمی می‌توانند به کاهش علائم اضطراب کمک کنند. برخی افراد از یوگا یا تکنیک‌های تجسم آرام یا مراقبه و ذهن آگاهی برای کاهش یا توقف علائم فوبیا بهره می‌گیرند. علاوه بر این، مدیتیشن به تسکین اعصاب آن‌ها نیز کمک می‌کند.

 

عوامل بسیاری ممکن است خطر ابتلا به هراس‌های خاص را افزایش دهند:

 

 هراس‌های خاص می‌توانند اولین بار در کودکی، معمولاً در ده سالگی ظاهر شوند. با این حال، آن‌ها می‌توانند در اواخر زندگی نیز رخ دهند.

 

 اگر فردی در خانواده شما هراس یا اضطراب خاصی داشته باشد، احتمال ابتلا به آن برای باقی افراد بیشتر است. این می‌تواند گرایشی باشد که شما به ارث برده اید. همچنین کودکان ممکن است به صورت اکتسابی و با مشاهده واکنش‌های هراسی یکی از اعضای خانواده، هراس را بیاموزند.

 

 تجربه یک واقعه آسیب زای ترسناک باعث ایجاد فوبیا می‌شود. به عنوان مثال، هنگامی که افراد در آسانسور گرفتار می‌شوند دیگر از سوار شدن به آسانسور می‌ترسند.

 

 اگر خلق و خوی شما حساس تر، پذیرنده‌تر یا منفی‌تر از حد معمول باشد، خطر ابتلا به فوبیا افزایش می‌یابد.

 

 شنیدن تجربیات یا اطلاعات منفی در باره یک موقعیت یا شی یا تجربیات هراسناک دیگران، مانند سقوط هواپیما یا مارگزیدگی یا پرت شدن از بلندی، می‌تواند شما را به ایجاد هراس‌های خاص سوق دهد.

 

ترس‌های خاص ممکن است برای دیگران احمقانه یا مضحک به نظر برسد. با این وجود، برای افرادی که به آن‌ها مبتلا هستند می‌توانند ویرانگر باشند و باعث بروز مشکلات در بسیاری از جنبه‌های زندگی شوند.

 

 اجتناب از مکان‌ها و چیز‌هایی که از آن‌ها می‌ترسید می‌تواند باعث مشکلات تحصیلی، شغلی و روابط اجتماعی یا عاطفی شما شود. کودکان مبتلا به این اختلالات در معرض مشکلات تحصیلی و تنهایی هستند. اگر رفتارشان با هم سن و سالهایشان تفاوت چشمگیری داشته باشد، ممکن است در مهارت‌های اجتماعی نیز دچار مشکل شوند.

 

 بسیاری از افرادی که از فوبیا رنج می‌برند ممکن است از افسردگی و سایر اختلالات اضطرابی نیز رنج ببرند.

 

 استرس غیر قابل تحمل زندگی با هراس خاص ممکن است منجر به سو مصرف مواد مخدر، الکل یا دارو شود.

 

 در برخی از افراد مبتلا به فوبیا، خطر اقدام به خودکشی بالا است.

 

 ترس‌های خاص معمولاً ریشه در ترس‌های اولیه و غریزی دارند که همه مردم تجربه و درک می‌کنند. اگر فوبیا دارید، به ویژه اگر فرزند دارید از روانشناس یا درمانگر کمک بگیرید.

 

اگرچه ژنتیک به احتمال زیاد در ایجاد هراس نقش دارد، اما مشاهده مکرر واکنش فوبیای شخص دیگری نیز باعث ایجاد آن در کودکان می‌شود.

 

با کنار آمدن با ترس‌های خود، مهارت‌های انعطاف پذیری عالی را به فرزندان خود خواهید آموخت. همچنین آن‌ها را تشویق خواهید کرد که دقیقاً مانند شما اقدامات شجاعانه انجام دهند.