رد پای فاضلاب در سفره‌های مردم شیراز

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز فارس، زمین‌ها شخم زده و آماده کشت سبزی و صیفی شده اند، قرار است تا چند ماه آینده حاصل زحمات کشاورزان سر سفره‌های مردم برود. غافل از این که به جای محصولات سالم و مغذی، بیماری و مرض روانه سفره ها می شود.

محصولاتی با خاصيت سرطان زايي!

در حاشیه بخش جنوبی شهر شیراز محصولات غذایی که تولید و وارد بازار می شوند به جای انواع ویتامین و ریز مغذی‌های مورد نیاز بدن، میکروب و انگل های مضر و بیماری زا به همراه دارند.

در این منطقه خبری از بهداشت و سلامت نیست و سال هاست مزارع با فاضلاب آبیاری می‌شود.

در جنوبی‌ترین منطقه کلان شهر شیراز در بستر جوی‌ها و رودخانه‌ها خبری از آب؛ مایه حیات نیست، پساب‌های ناشی از فاضلاب‌های شهری و صنعتی در آن‌ها جاری است.

پساب‌هایی آلوده به مواد شیمیایی و صنعتی که استفاده شان در کشتزار‌ها و جالیز‌های این منطقه بیداد می‌کند و سال هاست امنیت غذایی و سلامتی مردم را به خطر انداخته است.

درحالی‌که مردم سبزی مصرفی روزانه خود را با خیالی آسوده از بازار تهیه می‌کنند و تصور می کنند که متولیان بهداشتی جامعه بر نحوه تولید و عرضه این محصول نظارت کامل دارند، اما متاسفانه وجود سبزیجات ناسالم که با فاضلاب آبیاری می‌شود در بازار نکته غیرقابل انکاری است که اکثر مردم به آن آگاهی ندارند.

خانم اکبری شهروندی، که سبزی پای ثابت سبد غذایی خانواده اش است، می‌گوید: من ظاهر سبزی را می‌بینم که تازه است و با توجه به ظاهر آن تصمیم می‌گیرم آن را بخرم یا نه و از سالم بودن آن چیزی نمی‌دانم. من و سایر شهروندان از کجا باید بدانیم که این سبزیجات با آب سالم آبیاری شده‌اند یا نه؟

۲۱ نوع بیماری هدیه سبزی‌های آبیاری شده با فاضلاب است

کارشناسان بهداشت محیط ۲۱ نوع بیماری را شناسایی کرده اند که از طریق سبزی‌های آبیاری شده با فاضلاب می‌تواند انتشار یابد.

ورزنده کارشناس بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گوید: مصرف مداوم محصولات تولیدی آبیاری شده با فاضلاب موجب سرطان زایی می‌شود.

او شایع‌ترین بیماری ناشی از مصرف سبزیجات و صیفی‌جات آبیاری شده با فاضلاب را اسهال، استفراغ و تب روده می‌داند و تاکید می‌کند: آلودگی‌های شیمیایی که از طریق آب‌های آلوده وارد زمین می‌شود باعث به خطر افتادن سلامت افراد و شیوع انواع بیماری‌های عفونی، انگلی و میکروبی به‌ویژه در بین کشاورزانی که به طور مستقیم با خاک در ارتباط هستند، می‌شود.

آقای ورزنده می‌گوید: متاسفانه فلزات سنگین از طریق ریشه گیاهان جذب و وارد بافت خوراکی گیاه می‌شوند که عوارض جبران ناپذیری در بلند مدت برای مصرف کنندگان دارد.

این کارشناس بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز ادامه می‌دهد: کارگران و شاغلان در مزارع در معرض بیماری‌هایی مانند: آلودگی به کرم آسکاریس، آلودگی به کرم قلابدار، بیماری سل (مایکوباکتریوم توبرکلوزیس و مایکوباکتریوم بویس)، وبا، حصبه، التور، اسهال‌های باکتریایی و ویروسی و هپاتیت A هستند.

اقدام بی‌هزینه کشاورزان و تاوان پُر هزینه مردم

حالا اقدام بی‌هزینه کشاورزان درآبیاری مزارع شان، تاوان پُر هزینه‌ای بر مردم تحمیل کرده است که با سلامت مردم ارتباط مستقیم دارد.

با این توضیحات می‌توان گفت: علل گرایش کشاورزان به استفاده از فاضلاب برای آبیاری محصولات کشاورزی رایگان بودن، هزینه بَر نبودن و در دسترس بودن فاضلاب است.

سیراب شدن دام‌ها با آب‌های آلوده

در حاشیه جنوبی شهر شیراز، ماجرای استفاده از فاضلاب تنها به کشاورزی ختم نمی‌شود بلکه دام‌ها هم با فاضلاب سیراب می‌شوند.

آقای رحیمی یکی از دامداران این منطقه می‌گوید: دام‌ها تشنه هستند، آب نیست، چشمه‌ها خشکیده اند، مجبور هستیم برای رفع تشنگی دام‌ها از فاضلاب استفاده کنیم.

او می‌گوید: بسیاری از دام هایم در چند سال گذشته به علت استفاده از همین فاضلاب بیمار و تلف شده اند.

با شنیدن صحبت‌های این دامدار و دیدن صحنه‌های اسفناک کشت با فاضلاب در این منطقه نظر کارشناسان بهداشت و محیط زیست استان فارس را هم جویا شدیم و از آن‌ها خواستار نمونه برداری از پساب این منطقه شدیم.

آقای نهاوندی معاون پایش و نظارت محیط زیست فارس درخصوص نتایج این نمونه برداری می‌گوید: پس از آزمایش‌های میکروبی انجام شده و بررسی جواب‌ها مشخص شد در فاضلاب جنوب شهر شیراز کُلیفرم مدفوعی که منشا آن انسانی است، وجود دارد.

او با بیان اینکه دامداری و کشاورزی با این فاضلاب جان انسان‌ها را تهدید می‌کند، می‌افزاید: این آلودگی علاوه بر اینکه سبب بروز بیماری و تلفات در دام‌ها می‌شود سلامتی انسان‌هایی که از گوشت آن‌ها تغذیه می‌کنند را هم به خطر می‌اندازد.

این کارشناس محیط زیست فارس تاکید می‌کند: در صورتی که برای تغذیه دام از محصولات علوفه‌ای آبیاری شده با فاضلاب استفاده شود، حیوانات به بیماری‌هایی مختلف مانند کرم کدوی گاوی (تنیاساژیناتا) مبتلا می‌شوند.

تخریب خاک‌های حاصلخیز با استفاده از پساب

پیامد زیان بار دیگر استفاده از پساب‌ها بعد از به خطر انداختن سلامت انسان و دام، تغییر کیفیت خاک و تاثیر منفی بر خاک و آب‌های زیرزمینی است.

آقای مریدزاده کارشناس محیط زیست استان فارس می‌گوید: از دیگر عوارض خطرناک استفاده از فاضلاب در آبیاری مزارع کشاورزی، تغییر در بافت خاک و تجمع نمک‌ها در خاک است که در میان مدت و دراز مدت موجب کاهش حاصلخیزی خاک و بروز اثرات طولانی مدت در محیط زیست منطقه خواهد شد.

وی می‌افزاید: افزایش هدایت الکتریکی خاک، افزایش جامدات محلول در خاک و تغییر نسبت جذب سدیم از دیگر معایب استفاده از فاضلاب خام برای آبیاری مزارع کشاورزی است.

آلوده شدن آب سفره‌های زیرزمینی

کارشناسان محیط زیست فارس معتقدند فاضلاب خانگی در مزارع علاوه بر خطرات زیست محیطی باعث آلوده شدن آب سفر‌های زیرزمینی نیز می‌شود.

آقای مریدزاده این کارشناسان محیط زیست می‌گوید: رها شدن فاضلاب در جنوب شهر شیراز نه تنها خاک را آلوده می‌کند بلکه سبب آلودگی چاه‌های آب آشامیدنی روستا‌های اطراف هم می‌شود.

او تاکید می‌کند: آلوده شدن چاه‌ها خطرات انسانی را به همراه دارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بر اثر استفاده از فاضلاب خام در زمین‌های کشاورزی میزان ماده آلی خاک به نحو چشمگیری از ۰.۲ تا ۲.۴۷% افزایش یافته و غلظت برخی فلزات سنگین مثل (Zn (mg/l ۱۲۰.۳)، Pb (mg/l ۷۲)، Ni (mg/l ۴۸.۵)) در این خاک‌ها بالا رفته است.

منشا فاضلاب جنوب شهر شیراز 
بررسی‌های میدانی حکایت از این دارد که منشا فاضلاب در جنوب شیراز شامل موارد زیر است:

• ۱ - فاضلاب شهری خارج از شبکه جمع آوری
  ۲- تخلیه تانکر‌های جمع آوری فاضلاب
  ۳ – فاضلاب تصفیه نشده کارخانه‌ها

۵۰ درصد منازل در شیراز بدون شبکه فاضلاب

بهروزی مدیرعامل آبفا شیراز می‌گوید: ۵۰ درصد از خانه‌ها در شیراز به شبکه فاضلاب متصل هستند و مابقی بدون شبکه هستند.

او با بیان این که هم اکنون ۲ تصفیه خانه در شهر شیراز فعال است، می‌افزاید: برای بی خطر کردن فاضلاب همه کلان شهر شیراز به ۲ تصفیه خانه دیگر نیاز است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شیراز می‌گوید: هزینه ساخت یک تصفیه خانه بیش از هزار میلیارد تومان است و به علت کمبود اعتبار توان مالی اجرای این طرح را نداریم.

بسته بودن چتر نظارت در جنوب شیراز

اهالی حاشیه جنوب شهر شیراز می‌گویند: هیچ گونه نظارتی برای جلوگیری از کشت با فاضلاب در این منطقه وجود ندارد. زیرا اگر نظارتی وجود داشت هر روز شاهد افزایش کشت در این منطقه نبودیم.

حمید ظهرابی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس می‌گوید: موضوع استفاده فاضلاب و پساب برای آبیاری و برخورد با آن در قالب طرحی به تصویب هیات دولت رسیده که بنابر آن دستگاه‌هایی متولی شناخته شده اند که باید به وظایف خود عمل کنند و محیط زیست نیز وظیفه نظارت خود را انجام خواهد داد.

او می‌گوید: بند۴ مصوبه شماره ۱۲۰، ۱۹۷/ت ۶۹، ۳۷۹ ه، مورخ ۲۸/ ۷/ ۸۶ هیات دولت به صراحت عنوان می‌کند استانداری‌های سراسر کشور با همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، بهداشت و درمان و علوم پزشکی موظف هستند از آبیاری مزارع با فاضلاب تصفیه نشد، جلوگیری کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس تصریح می‌کند: ضروری است دستگاه‌های مسوول پیگیری‌های لازم را در این زمینه انجام دهند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز آمادگی هرگونه همکاری تا حصول نتیجه را خواهد داشت.

عنایت الله رحیمی استاندار فارس به مدیران مربوط در این حوزه اخطار می‌دهد و با تاکید بر لزوم برخورد با متخلفان می‌گوید: در بعضی نقاط استان فارس از آب فاضلاب برای آبیاری محصولات کشاورزی و سبزی استفاده می‌شود که باید سازمان جهاد کشاورزی، حفاظت محیط زیست، تعزیرات و سایر دستگاه‌های مربوط با برنامه‌ریزی به این موضوع رسیدگی و سریع تدبیر‌های لازم را اتخاذ کنند.

حقیقتی که انکار می شود

جهاد کشاورزی یکی از متولیان جلوگیری از کشت با فاضلاب است. مدیر جهاد کشاورزی شیراز کشت با فاضلاب در جنوب این کلان شهر را انکار می‌کند و می‌گوید: تاکنون موردی درخصوص کشت با فاضلاب مشاهده نشده است و در صورت مشاهده با متخلفان برخورد می‌شود.

آقای زارعی یکی از ساکنان جنوب شیراز می‌گوید: وضعیت این منطقه همیشه این چنین اسفبار نبوده است و تا چند سال گذشته ۱۱ چشمه در این منطقه بود که کشاورزان و دامداران از آب آن استفاده می‌کردند.

او می‌گوید: چشمه‌ها بر اثر خشکسالی و حفر چاه‌های متعدد خشکیده اند.

آقای کشاورز معاون برنامه ریزی شرکت سهامی آب منطقه‌ای فارس می‌گوید: بر اساس قانون توزیع عادلانه آب اگر آب چشمه‌ها به علت کاهش بارندگی، کم یا خشک شود جایگزینی برای آن در قانون پیش بینی نشده است.

چندین سال است که موضوع آبیاری سبزیجات با فاضلاب در حاشیه‌های جنوبی کلان شهر شیراز مطرح شده لکن تاکنون شاهد اقدام بازدارنده و قابل توجهی از سوی ارگان‌های مسوول نبوده‌ایم چرا که این نوع کشت و کار همچنان ادامه دارد و محصولات آن راهی سفره‌های مردمی می‌شود که به نظارت متولیان بهداشت و سلامت دلخوش کرده اند و از محصولاتی که با نظارت مسوولان در بازار توزیع می‌شود، استفاده می‌کنند. نباید فراموش کرد که مصرف خوراکی‌های سالم یکی از حقوق انسانی شهروندان است.

مردم حاشیه جنوب شهر شیراز که سال هاست معاششان با کشاورزی و دامداری گره خورده تنها فاضلاب نصیبشان می‌شود و شهروندان شیرازی هم بیماری و نگرانی.

چاره‌ای باید کرد....