حسینیه اعظم برغان، روایت۶۰۰ساله البرز از عاشورا

جاده‌های خاکی برغان را که می‌گذری به حسینیه‌ای می‌رسی که در قلب روستا قرار دارد که با تعزیه‌ مخصوصش سالیان درازی میزبان بیشترین تعداد از گروه‌های عزاداری در ماه محرم بوده است.

حسینیه برغان بنایی ساخته شده از خشت و چوب که با قدمت ۵۶۰ ساله به دوران صفویه تعلق دارد و به عنوان بنایی تاریخی مطرح است.

این حسینیه  در دوره‌های مختلف تاریخی، مرمت و بازسازی شده و با زیربنایی معادل یک هزار و ۲۰۰ متر در ۲ طبقه میزبان مشتاقان نوای عاشورایی و جانسوز تعزیه است.

عزیمتی برای شنیدن تاریخ شیعه

اصالت تعزیه‌خوانی در حسینه اعظم برغان هرساله پای ایرانیان مقیم خارج از کشور را نیز به البرز باز می‌کند تا شاهد روایت تاریخ شیعه باشند.

قریشی یکی از ساکنان روستای برغان می‌گوید: حسینیه اعظم برغان در ضلع شمالی میدان روستا واقع شده و دارای ۲ طبقه است، طبقه همکف یا اول ، دارای ۱۰ حجره مخصوص عزاداران است.

او می‌افزاید: شاه نشین (ضلع شمالی بنا نقطه مقابل در) فضای ورودی مردانه و زنانه، اتاق تعزیه‌خوان‌ها، رخت‌کن، انبار، راه پله‌ها، تخت تعزیه‌خوان‌ها و کف بنا نیز از دیگر فضا‌های موجود در حسینیه اعظم برغان است.

قریشی می‌گوید: طبقه اول ویژه مردان است و همچنین در طبقه دوم معجر‌ها و راهرو‌هایی وجود دارد که بانوان در آن به تماشای تعزیه می‌پردازند، ساختمان حسینیه از چوب و دیوار‌ها از خشت خام و کاه گل هستند.

صادقی ، یکی از مسافرانی که از سال‌های گذشته در مراسم عزاداری ماه محرم حسینیه برغان شرکت دارد، می‌گوید: مراسم عزاداری‌ ماه محرم و تعزیه خوانی در حسینیه اعظم برغان بسیار باشکوه است و آدمی را به گذشته می‌برد.

او می‌افزاید: عاشورا در برغان رنگ و بوی دیگری دارد و خشت خشت بنای حسینیه‌اش یادگاری از گذشته برای زنده نگهداشتن واقعه کربلا است.

البرز، غرق تاریخ گویای جهان شیعه/ هنری که آن را با برغان می شناسند

فریدون محمدی، مدیر‌کل میراث فرهنگی، گردشگر‌ی و صنایع‌دستی البرز می‌گوید: البرز مهد تعزیه در فلات مرکز‌ی ایران و میراث دار مکتب عاشورا است، بر این اساس تا‌کنون پرونده ثبتی تکیه اعظم برغان، حسینیه تاریخی صیادیه اشتهارد، مجموعه اسناد تعزیه و هفت آیین عاشورایی البرز به همت کار‌شناسان حوزه میراث فرهنگی اداره کل تهیه شده و در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدیر‌کل میراث فرهنگی، گردشگر‌ی و صنایع‌دستی البرز می‌افزاید: حسینیه اعظم برغان با قدمتی مربوط به قاجاریه و صفویه، سال ۱۳۸۲ و به شماره ۱۰۸۲۴ به عنوان میراث فرهنگی‌-تاریخی در فهرست میراث غیر‌منقول ملی به ثبت رسیده است و به نوعی، مهد تعزیه در فلات مرکز‌ی ایران به شمار می‌آید.

محمدی می‌گوید: سال ۹۷ نیز مجموعه نسخه تعزیه مربوط به دوران صفویه تا قاجار که به نوعی یکی از بی‌نظیر‌تر‌ین مجموعه اسناد خطی در کشور و حتی جهان محسوب می‌شود در فهرست میراث غیرمنقول به ثبت رسیده است.

او می‌افزاید: از سال ۹۰ تا ۹۴ نیز هفت آیین عاشورایی البرز از جمله تعزیه روستا‌ی برغان، مراسم آماده ساز‌ی حسینیه اعظم برغان، مراسم نذر ریشه در برغان، مراسم عاشورا‌ی قدیم روستا‌ی مهران، شیوه سنتی سینه زنی شیلنگه در روستا‌ی گلینک پایین طالقان، تعزیه کلاک و شیوه سنتی علم‌ساز‌ی کرج در فهرست میراث نا‌ملموس ملی ثبت شده است.

مدیر‌کل میراث فرهنگی، گردشگر‌ی و صنایع‌دستی البرز می‌گوید: با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی البرز و در راستا‌ی حفظ، حراست، ثبت و مرمت ابنیه تاریخی و فرهنگی استان، برنامه‌های جامعی در دست اقدام قرار دارد.

از جمله بزرگان تعزیه‌ی کشور در عصر معاصر می‌توان به مرحوم میرزا ابوالقاسم بکایی و علی اصغر برغانی اشاره کرد که هر ۲ ساوجبلاغی بودند.

هنری که از حسین(ع) می خواند

دست اندرکاران حسینیه اعظم برغان همه ساله چند روز پیش از فرا رسیدن ماه محرم با تلاشی وصف ناپذیر، امکان پذیرایی از خیل عاشقان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) را آماده می‌کنند و تعزیه خوانان برجسته‌ی کشور در مراسم سوگواری سیدالشهدا به تعزیه خوانی می‌پردازند.

تعزیه به‌عنوان بخشی از مراسم سوگواری ماه محرم بیانگر وجهی از تاریخ دینی شیعیان و نشان‌دهنده رخدادی واقعی در جهان تشیع است، این آیین از گذشته‌های دور وجود داشته و تاکنون ادامه دارد در واقع تعزیه هنر بالایی است که موسیقی و دکلمه خاص را به خوبی حفظ کرده است.

مراسم تعزیه در حسینیه اعظم برغان شامل تعزیه شهادت در سوگ حضرت حمزه سیدالشهدا(ع)، شهادت حربن یزید ریاحی، شهادت حضرت مسلم ابن‌عقیل(ع)، ۲ طفلان مسلم، شهادت حضرت علی‌اکبر(ع)، شهادت حضرت عباس(ع)، شهادت امام حسین (ع)،  شهادت حضرت قاسم (ع )، شهادت حضرت علی اصغر (ع) و شهادت دیگر یاران امام حسین (ع) است.

رمز مانایی تعزیه/ عاشورای البرز جهانگیر می شود؟

دلیل ماندگاری هنر تعزیه به نام ایران، مردمی بودن آن است زیرا هنر تعزیه خوانی هیچ وقت توسط سازمان یا تشکیلات دولتی مدیریت نشده است و همه ساله به‌صورت مردم‌نهاد برگزار می‌شود.

در کنار این مهم باید درنظر داشت چنانچه ابزار تبلیغات دولتی و حمایت های آن با هنر مردم نهاد تعزیه درآمیزد، این هنر قدیمی و با اصالت را جهانگیر می کند تا جایی که جهانیان، ایران و چه بسا البرز را مهد تئاتر آیینی عالم خواهند دانست.

گزارشی از محمد شیرزاده