اخلاق پزشکی در ایران سابقه‌ای کهن دارد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی وزارت بهداشت؛ آقای دکتر باقر لاریجانی، با بیان اینکه حوزه اخلاق پزشکی حوزه‌ای بنیادین و هویت بخش در علم و فناوری علوم پزشکی در کشور است که توجه به آن پاسخگویی بهتر به مطالبات جامعه و تامین مناسب حقوق مردم برای دریافت خدمات سلامت مطلوب و عادلانه را در پی خواهد داشت، ادامه داد: قوانین موضوعه کشور به ویژه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نقشه جامع علمی کشور، نقشه جامع سلامت کشور، سیاست‌های کلی سلامت و سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری همگی بر موضوع اخلاق و اختصاصا اخلاق در حوزه سلامت، تاکید می‌ورزند. 

 

وی گفت: این کارکرد محوری علم اخلاق پزشکی در کنار واقعیاتی مانند توسعه خیره کننده علوم و فناوری‌های پزشکی از یک سو و محدودیت منابع مختلف مالی، انسانی و فنی حوزه سلامت از دیگر سو، نقش ممتازی را به حوزه اخلاق پزشکی در انتظام امور نظام سلامت کشور‌ها داده است. 

 

 

نایب رییس شورای عالی اخلاق پزشکی تصریح کرد: بنابر گواهی اسناد روشن تاریخی، اخلاق پزشکی در ایران سابقه‌ای کهن دارد. علیرغم فراز و نشیب‌های تاریخی در اخلاق پزشکی خصوصا پس از ورود طب نوین به ایران، حدودا از سه دهه پیش، اخلاق پزشکی به عنوان زمین‌های دانشگاهی در کشور ما مورد توجه قرار گرفت و به تدریج تحولات چشمگیری در حوزه اخلاق پزشکی ایجاد شده و فعالیت‌های ارزشمندی در عرصه‌های مختلف اخلاق پزشکی شکل گرفته است.

 

وی با بیان اینکه تشکیل شورای عالی اخلاق پزشکی از اقدامات مهم محقق شده در حوزه اخلاق پزشکی در کشور بود، عنوان کرد: دوره اول این شورا با هدف سازماندهی مناسب‌تر فعالیت‌های در حال انجام حوزه اخلاق پزشکی کشور در سال ۱۳۸۹ تشکیل شد. دوره دوم و سوم آن به ترتیب در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۹ با اعضای جدید تشکیل شد.

 

نایب رییس شورای عالی اخلاق پزشکی با اشاره به اینکه شورای عالی اخلاق پزشکی مسئولیت هماهنگی و راهبری کلیه فعالیت‌های مرتبط با اخلاق پزشکی در نظام سلامت را بر عهده دارد، افزود: این مهم با همکاری سه کمیته ملی اخلاق در پژوهش، کمیته ملی اخلاق در آموزش پزشکی و کمیته ملی اخلاق بالینی با شورای عالی اخلاق پزشکی محقق می‌شود. دبیرخانه این شورا در مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران قرار دارد.

 

مشاور عالی وزیر بهداشت ادامه داد: پس از تشکیل شورای عالی اخلاق پزشکی، دستورالعمل تشکیل شورای اخلاق پزشکی برای دانشگاه‌ها ارسال و مقرر شد که کلیه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور با توجه به ظرفیت‌های محیطی و شرایط بومی موجود در منطقه و مطابق با مفاد این دستورالعمل نسبت به تشکیل شورای اخلاق پزشکی دانشگاه خود اقدام کنند. شورا‌های اخلاق پزشکی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مشابه شورای عالی اخلاق، در دانشگاه‌ها مسئولیت هماهنگی کمیته‌های دانشگاهی اخلاق در پژوهش، آموزش و بالین را بر عهده دارند. 

 

 وی گفت: تدوین سیاست‌های کلان، اهداف و راهبرد‌های مرتبط با اخلاق پزشکی در سطح دانشگاه در چارچوب سیاست‌های مصوب شورای عالی، نهادینه کردن اخلاق پزشکی در همه سطوح دانشگاه، ارائه راهبرد جهت توسعه اخلاق پزشکی در حوزه‌های آموزش، پژوهش و ارائه خدمات سلامت تعیین چارچوب کلی، ازجمله وظایف شورای اخلاق دانشگاه هاست.

 

آقای دکتر لاریجانی با بیان اینکه حرکت در مسیر برنامه در فعالیت‌های سال‌های اخیر در اخلاق پزشکی مورد توجه بوده است، خاطرنشان کرد: تجلی این توجه را می‌توان در تدوین اولین برنامه راهبردی اخلاق پزشکی در جمهوری اسلامی ایران سال ۱۳۸۱ مشاهده کرد. اقدام ارزشمندی که به دنبال ایجاد شبکه‌ای فعال در اخلاق پزشکی کشور در آن سال به نتیجه رسید و اغلب اقداماتی که در این برنامه پیش بینی شده بود، طی یک دهه محقق شد. پس از گذشت بیش از یک دهه از تدوین این برنامه، تدوین دومین برنامه راهبردی در دستور کارگروه مشترک آموزش و اخلاق پزشکی فرهنگستان علوم پزشکی کشور قرار گرفت. در راستای تدوین دومین برنامه راهبردی اخلاق پزشکی، پس از برگزاری کارگاه‌های متعدد و بحث‌های گروهی در دبیرخانه شورای عالی اخلاق پزشکی و گروه اخلاق و آموزش فرهنگستان علوم پزشکی کشور، نقاط ضعف و قوت، فرصت‌ها و تهدیدها، چشم انداز، ماموریت تدوین و برنامه نهایی در جلسه شورای عالی اخلاق پزشکی مورخ تیر ۱۳۹۴ به تصویب رسید. این سند به عنوان نقشه راه اخلاق پزشکی کشور در دهه آتی خواهد بود.

 

نایب رییس شورای عالی اخلاق پزشکی بیان کرد: در بیش از یک دهه از فعالیت شورای عالی اخلاق پزشکی و طی سه دوره فعالیت این شورا، اقدامات مهمی از جمله تشکیل کمیته ملی اخلاق در آموزش و کمیته ملی اخلاق بالینی و نیز برگزاری هشت کنگره‌های سالانه اخلاق پزشکی محقق شده است. همچنین، اسناد و راهنما‌های مهمی در شورای مذکور مطرح و به تصویب رسیده و به ذی نفعان ابلاغ شده است. 

 

 

وی در ادامه به مهمترین اسنادی که تاکنون در شورای عالی اخلاق پزشکی، مطرح، تصویب و ابلاغ شده است، اشاره و عنوان کرد: منشور حقوق بیمار ۱۳۸۸، آیین اخلاق پرستاری ایران ۱۳۸۹، راهنمای اختصاصی پژوهش‌های علوم پزشکی مرتبط با HIV/AIDS ۱۳۸۹، سند جامع اخلاق داروسازی ۱۳۹۱، دستورالعمل و ابزار‌های ارزشیابی پایبندی به اصول حرفه‌ای دستیاران ۱۳۹۴، راهنمای اخلاقی کشوری مراقبت تسکینی در بیماران مراحل پایانی حیات ۱۳۹۷، راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای اعضای سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران (مصوب شورای عالی نظام پزشکی) ۱۳۹۷، آیین نامه اجرایی نحوه معرفی، ارائه اطلاعات علمی و بازاریابی فرآورده‌های دارویی، بیولوژیک، مکمل‌ها، فرآورده‌های طبیعی، سنتی و تجهیزات پزشکی ۱۳۹۷، الزامات برخورد با امتناع بیماران از درمان‌های ضروری ۱۳۹۹، دستورالعمل رسیدگی به سوءرفتار‌های حرفه‌ای در کمیته‌های اخلاق بالینی ۱۳۹۹، راهنمای بالینی تصمیم گیری و مدیریت نوزاد با پیش آگهی بسیار بد ۱۳۹۹، راهنمای اولویت بندی توزیع واکسن کووید-۱۹ در ایران ۱۳۹۹، راهنمای اخلاق در همه گیری بیماری‌های عفونی ۱۳۹۹، دستورالعمل بازبینی شده تشکیل، سطح بندی و شرح وظایف کمیته ها/ کارگروه‌های اخلاق در پژوهش ۱۳۹۹، راهنمای بازبینی شده اخلاق در پژوهش بر حیوانات آزمایشگاهی ۱۳۹۹ و اقدام سیاستی و راهبردی برای اجرایی سازی بسته‌های بازنگری شده تحول و نوآوری در آموزش پزشکی ۱۴۰۰، از جمله اسناد ابلاغ شده در در شورای عالی اخلاق پزشکی است. 

 

آقای دکتر لاریجانی ادامه داد: هم اکنون اسناد متعدد ارجاعی از کمیته‌های سه گانه ملی اخلاق در دبیرخانه شورای عالی اخلاق نیز در حال بررسی جهت طرح و تصویب در شورای عالی اخلاق پزشکی است. همچنین، سایت شورای عالی اخلاق به آدرس http://medethicsnet.behdasht.gov.ir که نسخه جدید آن در مرداد ماه ۱۴۰۰ بارگذاری شده است، تلاش دارد منعکس کننده فعالیت‌های شورای عالی اخلاق و نیز شورا‌های اخلاق دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور باشد. 

 

نایب رییس شورای عالی اخلاق پزشکی در پایان اظهار کرد: امید است با همراهی و همدلی تمامی ذی نفعان حوزه سلامت بویژه دانشگاه‌های علوم پزشکی و مدیران ستادی وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی، شاهد گام‌های مستحکم و موثری در جهت ارتقای اخلاق پزشکی در کشور باشیم.