اهمیت عزاداری امام حسین (ع)

به گزارش خبرنگار معارف گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما ، مقام معظم رهبری می‌فرمایند: ای مسلمانان، امروز، عاشوراست که می‌تواند دنیا را نجات دهد، به شرط آن که خوب و درست تبیین شود. فلذا مومنین باید شعائر الهی را تبیین نموده و عظیم بدارند تا به مرحله تقوای قلب برسند و مراسم‌های عاشورایی و عزاداری امام حسین (ع) به شرط آن که با معرفت و درک عظمت آن باشد از شعائر عظیم اسلامی و الهی است.

دشمن همیشه سعی دارند سلاح ایمان و تقوا را از شیعیان ستانده و ما را خلع سلاح نمایند و ما در این مورد باید آگاهانه عمل کرده و هوشیار باشیم در این ایام سوگواری برخی بدعت‌های خلاف شرع و ساختگی آمریکایی و انگلیسی در مراسمات ما رخنه پیدا نکند که این کار‌های استکبار برنامه ریزی برای آینده و نسل‌های آتی کشور می‌باشد که از همین بدعت‌های ساختگی به عنوان شبهه در صدد اختلاف افکنی‌های طرح ریزی شده استفاده خواهد کرد.
محرم و صفر موسم یادآوری قیام حسینی است که در آن تجلی اصول دین خدا صورت پذیرفته است؛ لذا بازخوانی آن عامل مهمی برای زنده نگه داشتن و حیات مستمر اسلام می‌گردد، آنجا که امام معصوم عشق به خدا را جایگزین همه دوست داشتنی‌های بی ارزش دنیایی می‌کند عملاً به توحید و وحدانیت خدا شهادت می‌دهد، و یا با ترجیح آخرت بر دنیا اهمیت معاد را نشان می‌دهد، و یا با جدا کردن حق از باطل عدالت را جلوه‌ای دوباره می‌بخشد، و قصد خود را از قیام احیای سنت جدش و مرام پدرش می‌خواند تا امر نبوت و امامت نیز تحقق و تداوم یابد، این‌ها همه و همه گوشه‌ای از تجلی اصول دین در مکتب الهی امام حسین (ع) می‌باشد.
شیطان که همه امیدش را به اغوای ادمیان بسته زنگ خطررا متوجه می‌شود ومی داند که اگر قراراست همه زحمت‌های او در اغوای فرزندان آدم به هدر رود به حرمت و ارزش گریه و عزاداری امام حسین (ع) خواهد بود.

اهمیت و فلسفه عزاداری امام حسین (ع)

برای پی بردن به اهمیت و فلسفه عزاداری امام حسین (ع) توجه به چند نکته ضروری است:

۱. قرآن بر زنده نگه داشتن فضیلت‌ها و صفات والای انسان‌های برجسته و اولیای دین در آیات گوناگون، تأکید ورزیده است.

۲. امامان بزرگوار شیعه (ع) درباره زنده نگه داشتن حادثه کربلا به شیوه‌های گوناگون مانند: الف) تشویق به برپایی مجالس سوگواری. ب) تشویق به گریستن و گریاندن. ج) تشویق شاعران به مرثیه سرایی. د) تشویق و ترغیب به زیارت امام حسین (ع)، تشویق کرده اند.

۳. ماه محرم، ماه پیروزی خون بر شمشیر و الهام بخش مبارزه با ستمگران است و در انتقال پیام جهانی امام حسین (ع)، نقش اساسی دارد.

۴. سوگواری عامل وحدت و رمز موفقیت برای ملت‌ها در طول تاریخ بوده است. بیشتر انقلاب‌های دنیا، از توجه به قیام حماسه سازان کربلا سرچشمه گرفته که یک نمونه از آن، آزادسازی شبه قاره هند از دست استعمار انگلیس بود و نمونه مهم‌تر آن انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و نمونه اخیر آن جریان مقاومت حزب الله جنوب لبنان در برابر صهیونیست تجاوزگر، بنابراین عزاداری برای امام حسین (ع) دارای آثار فراوانی مانند: عزت و سربلندی، بقای فرهنگ دینی و اسلامی و آثار دیگری است که نشان دهنده اهمیت آن است.

برپایی مجالس سوگواری ائمه معصومین (ع)

 یکی از شیوه‌هایی که امامان (ع) برای زنده نگه داشتن نهضت حسینی به کار گرفته اند، برپایی مجالس سوگواری، گریستن و گریاندن برای مصیبت‌های جانسوز کربلا و یادآوری آن حادثه در زمان‌های مناسب است.
 امام سجاد (ع) در طول دوران امامتش پیوسته سوگوار قصه عاشورا بود، در این مصیبت آنقدر گریست که از «بکائین» بسیار گریه کنندگان بشمار آمد و لقب گرفت.
 علقمه حضرمی نقل می‌کند که امام باقر (ع) در روز عاشورا برای امام حسین (ع) در خانه اش اقامه عزا می‌کرد و خود آن حضرت برای جدش می‌گریست، تقیه نمی‌کرد و به کسانی که در خانه بودند می‌فرمود: برای آن حضرت سوگواری کنند و در مصیبت حسین (ع) به یکدیگر تسلیت بگویند.
 امام صادق (ع) به داود رقی فرمود: من هرگز آب سرد ننوشیدم جز این که به یاد امام حسین (ع) افتادم.
 از حضرت امام رضا (ع) روایت شده است: وقتی ماه محرم می‌شد، کسی پدرم (امام کاظم (ع)) را خندان نمی‌دید و اندوه و حزن بر وی غالب می‌شد تا روز دهم، و، چون روز عاشورا فرا می‌رسید، آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌فرمود: امروز، روزی است که حسین (ع) شهید شده است.
 ائمه اطهار (ع) نه تنها خود در عزای سالار شهیدان می‌گریستند، بلکه همواره مودم را به گریستن بر آن حضرت تشویق و ترغیب می‌نمودند. در روایتی آمده است: هر کس بر حسین (ع) بگرید، یا (حتی) یک تن را بگریاند، پاداشش بهشت است و هر کس حالت اندوه و گریه به خود بگیرد نیز، پاداشش بهشت است.

ضرورت عزاداری از دیدگاه روایات

در عرصه روایات، رویکرد ویژه‌ای در بحث عزاداری به چشم می‌خورد که آن را امری مستحب و پرفضیلت بر شمرده و برای آن اهمیت فراوانی قائل شده است.
در اینجا برخی روایات را می‌آوریم که در چهارچوب عزاداری و گریستن آمده است:
۱. پیامبر اکرم (ص) به حضرت زهرا (علیهاالسلام) فرمود: «در روز قیامت هر چشمی گریان است مگر آن چشمی که بر حسین گریسته. چنین فردی همیشه خندان خواهد بود و به نعمت‌های بهشتی بشارت داده می‌شود».
۲. حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) به ابن شبیب می‌فرماید: «ای پسر شبیب! محرم، ماهی است که مردم در دوران جاهلیت ستم و قتل را در آن حرام می‌دانستند، ولی گروهی از مسلمانان، این حرمت را نشناختند، فرزند پیامبر را به قتل رساندند و زنان و فرزندانش را به اسارت بردند. اگر خواستی بر کسی بگریی، برای حسین بن علی گریه کن؛ زیرا او را مانند گوسفند ذبح کردند. هم چنین هیجده تن از اهل بیت او را که در روی زمین، کسی شبیه آنان نبود، به شهادت رسانیدند. این مصیبت چنان بزرگ است که آسمان‌ها و زمین در شهادتش گریسته اند. روز عاشورا، چشم‌های ما را خون بار کرد، دل‌های ما را سوزاند، اشک ما را روان ساخت و عزیزان ما را خوار کرد. سرزمین کربلا تا روز قیامت برای ما سختی و بلا بر جای گذاشت پس بایستی گریه کنندگان بر کسی مانند حسین گریه کنند و بدانید که گریستن بر حسین، گناهان انسان را می‌ریزد و انسان را پاک می‌کند.
۳. امام رضا (ع) در حدیث دیگری فرموده است: هر کس مصایبی را که بر ما روا داشته اند به یاد آورد و بر آن بگرید، در قیامت همراه با ما خواهد بود. هرکس به یاد مصایب ما بگرید و دیگران را بگریاند در روزی که همه چشم‌ها گریان است، چشمان او گریان نخواهد بود. هم چنین هر کس در جلسه‌ای بنشیند که در آن مجلس، امر ما برپا داشته می‌شود، در روزی که دل‌ها می‌میرد دل او زنده می‌شود».
۴. امام صادق (ع) به فرزند بزرگوارشان فرمود: «فرزندم! ۱۰ سال در ایام حج در سرزمین منی با وقف اموال و دارایی ام، مجلس عزا برای من برپا دار تا گریه کنندگان برای من بگریند».
۵. هم چنین امام صادق (ع) به عبدالله بن حمّاد فرمود: «به من خبر رسیده است که گروه‌ها و دسته‌هایی از پیرامون کوفه و جا‌های دیگر و گروهی از زنان در نیمه شعبان، به آرام گاه جدم، حسین بن علی می‌روند و بر او نوحه سرایی می‌کنند و قرآن می‌خوانند. همچنین گروهی به بیان داستان شهادت و بعضی دیگر نیز به مرثیه سرایی می‌پردازند آیا چنین است؟»
حمّاد پاسخ داد: آری، من خود شاهد چنین مجلسی بوده ام.
حضرت فرمود: «خدای را سپاس که گروهی از مردم را علاقه‌مند قرار داد تا به مدح و ستایش ما بپردازند و برای ما عزاداری کنند. دشمنانِ ما را مورد اعتراض و طعن قرار می‌دهند و کار‌های زشت آن ستم کاران را آشکار می‌سازند».
۶. امام صادق (ع) در جایی دیگر به مسمّع فرمود: «ای مسمع! تو که اهل عراق هستی آیا قبر جدم حسین را زیارت می‌کنی؟» عرض کردم: خیر؛ زیرا من اهل بصره هستم و در همسایگی ما یکی از هواداران خلیفه زندگی می‌کند که پیرو هوا و هوس نفسانی اوست. هم چنین دشمنان ما از ناصبی و جز آن فراوان هستند. ترس آن دارم که به خلیفه اطلاع دهند و جان من در خطر افتد. امام فرمود: «آیا مصایب کربلا را به یاد نمی‌آوری؟» عرض کردم: چرا به یاد می‌آورم. فرمود: «آیا شیون و ناراحتی نمی‌کنی؟» گفتم: چرا، به خدا سوگند! گریه می‌کنم. حضرت فرمود: «خدا گریه ات را بپذیرد! آگاه باش که تو از کسانی هستی که برای مصایب ما اظهار ناراحتی می‌کنند و تو از کسانی هستی که در شادی ما شاد و در اندوه ما، اندوهناک اند».
سپس فرمود: «سپاس خدایی را که ما اهل بیت را به رحمت ویژه اش نواخت و بر دیگران برتری بخشید.‌ای مسمع! از زمان کشته شدن امیر مؤمنان علی زمین و زمان می‌گرید و گریه فرشتگان هنوز ادامه دارد».
بی تردید، این سخنان، نشان دهنده جایگاه والای گریستن بر شهیدان کربلا و مصایب اهل بیت (ع) است. البته این گونه عزاداری به زمان و مکان ویژه‌ای محدود نمی‌گردد، بلکه امامان معصوم (ع) هماره پیروان خود را به زنده نگه داشتن این سنت پسندیده، در هر شرایطی سفارش کرده اند تا فرهنگ مبارزه با ستم گران و یاد و خاطره جانبازی و رشادت همه شهیدان اسلام جاوید بماند.
در روایات و سیره حضرات معصومین (ع) تأکید فراوانی بر عزاداری شده است. علّت این امر نیز آن است که عزاداری، رمز بقاء تشیّع است. برگزاری مجالس عزاداری و اهتمام به آن، فوائد، آثار و برکات فراوانی دارد و در ادامه، به برخی از آن آثار اشاره می‌شود.

آثار و برکات عزاداری امام حسین (ع)

اوّل: آمرزش گناهان
اوّلین نتیجه عزاداری، آمرزش گناهان است. طبق روایات، اگر کسی وارد جلسه عزای امام حسین «ع» شود و عزاداری کند، گناهان او آمرزیده می‌شود. چنانکه از پیامبر «ص» و ائمّه طاهرین (ع) روایاتی در اهمیّت عزاداری و اینکه گریه بر مصائب اهل بیت (ع) بهشت را واجب می‌گرداند، وارد شده است. بحمدالله همیشه جلسات عزاداری رونق داشته و سزاوار نیست کسی خود را از فیض آن و نتایج مفید آن محروم سازد.
دوّم: ثواب فراوان
در روایات معصومین «ع» برای عزاداری و زیارت امام حسین (ع)، ثواب حج و عمره بیان شده است. حتّی در روایات آمده است که افضل از همه اعمال است. همچنین در روایات فرموده‌اند ثواب عزاداری و زیارت ابی عبدالله الحسین (ع) مانند آن است که خدای سبحان را در عرش زیارت کند. البته خداوند متعال مجسّم نیست که روی عرش و کرسی بنشیند. پس معنای عرش خدا، استیلای خداوند بر عالم وجود است و این روایت از باب کنایه و تأکید بیان شده است. بر این اساس، ثواب زیارت امام حسین (ع)، از دور یا نزدیک، مانند آن است که اگر پروردگار متعال عرشی داشت و شما می‌توانستید خدا را زیارت کنید، از چنان ثوابی بهره‌مند می‌شدید.
تحلیل آمرزش گناهان و اعطای ثواب در عزاداری
همان‌طور که بیان شد، عزاداری و گریه برای امام حسین (ع) یکی از اسباب آمرزش گناهان است و ثواب‌ها و پاداش‌های شگفت‌آوری نیز برای آن وضع شده است. تحلیل این مطلب آن است که عزادار امام حسین (ع) باید با آن حضرت رابطه عاطفی برقرار کند؛ به این معنا که به اندازه عشق و محبّتی که به ایشان و شعائر حسینی دارد، از گناهانش افسرده و ناراحت بوده، به پیروی از اهل بیت (ع) علاقه داشته باشد. پس، به تعبیر دیگر، معنای روایت چنین می‌شود که: اگر کسی برای عزاداری امام حسین (ع) وارد جلسه عزا شد و توبه کرد و از گناهان خود پشیمان شد، گناه او هرچه بزرگ و فراوان باشد، آمرزیده می‌شود.

سوّم: دستیابی به حسن عاقبت

فایده سوم عزاداری، عاقبت به خیری است. به عبارت دیگر، دست عنایت امام حسین (ع) روی سر عزاداران قرار می‌گیرد و به این واسطه، از عاقبت سوء و سرنوشت بد، مصون و در امان خواهند ماند. حسن عاقبت سه معنا دارد: اوّل اینکه ذلت بعد از عزت پیدا نمی‌کند. دوّم اینکه تا آخر عمر، حالت انحراف برای او پدید نمی‌آید و سوّم اینکه هنگام مرگ، اهل بیت (ع) را می‌بیند، آن بزرگواران به فریاد او می‌رسند و او نزد ایشان سربلند است. جلسات عزاداری، هر سه معنای حسن عاقبت را برای عزاداران پدیدار می‌سازد. به تجربه هم اثبات شده افرادی که با مسجد، روحانیّت و جلسات عزاداری رابطه دارند، عاقبت به خیر می‌شوند.
چهارم: ابقای اسلام و احیای تشیّع
فایده چهارم عزاداری، که از فواید قبلی بالاتر و ارزشمند‌تر است، این است که عزاداری، عامل بقای اسلام و احیای تشیّع است. امام حسین (ع) برای احیای اسلام و تشیّع به کربلا آمدند. در آن زمان، اسلام در خطر و تشیع در حال نابودی بود و شیعیان نمی‌توانستند ابراز عقیده کنند، امّا شهادت امام حسین (ع) ورق را برگرداند؛ اسلام باقی ماند و تشیّع زنده شد. در واقع، زحمات رسالت پیامبر اکرم (ص) در تبلیغ اسلام و معرفی تشیّع که پس از جریان نامبارک سقیفه بنی ساعده، در حال از بین رفتن بود، زنده شد. در آن دوران، حتّی امیرالمؤمنین (ع) چه قبل از خلافت و چه بعد از آن، به شدّت در تنگنا بودند. پس از ایشان نیز امام مجتبی (ع) تنها بودند و بدین سبب محبور به صلح با معاویه شدند. امام حسین (ع) تا زمان مرگ معاویه، به صلح برادر خویش پای‌بند بودند. امّا پس از آن و با روی کار آمدن یزید که عهدشکنی آشکاری بود، اقدام به قیام کردند، زیرا می‌دانستند با وجود یزید، باید فاتحه اسلام را خواند، لذا فرمودند: اگر کسی مثل یزید حاکم باشد، اسلام نابود می‌شود: «عَلَى الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ یَزِید»؛ لذا قیام کردند و طبق گواهی تاریخ، پس از شهادت ایشان، طولی نکشید که ریشه بنی‌امیّه خشکید و اسلام عزیز باقی ماند. از این جهت، تردیدی وجود ندارد که بقای اسلام و احیای تشیّع مرهون شهادت امام حسین (ع) است. امّا آن شهادت و آثار عظیم آن سزاوار نبود که در کربلا تمام شود. آن امام بزرگوار نیز توجّه داشتند که موج کربلا باید در جهان اسلام سراسری شود؛ لذا خاندان و فرزندان را نیز به همراه خود بردند. در آستانه مسافرت، محمد بن حنفیّه گفت: اگر شما برای شهادت می‌روید، چرا زنان و کودکان را می‌برید؟ فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ قَدْ شَاءَ أَنْ یَرَاهُنَّ سَبَایَا». یعنی این‌ها ادامه دهنده رسالتی هستند که با شهادت آغاز می‌شود. بر این اساس، پس از عاشورا، و شهادت امام، نوبت به حضرت زینب (س) و اهل بیت امام حسین (ع) رسید که با اسارت خود، موج شهادت امام (ع) و وقایع کربلا را سراسری کنند.
اسارت این خانواده، موجی در عالم اسلام ایجاد کرد. پس از اسارت نیز با عزاداری، به خصوص توسّط سایر ائمّه معصومین (ع) موج شهادت، عالم‌گیر شد. در واقع، حرکت حسینی، ابتدا با اسارت خاندان رسول خدا (ص) و سپس با عزاداری شیعیان، جاودان و سراسری شد و همیشه باقی خواهد ماند. از این رو می‌توان گفت: شهادت، اسارت و عزاداری در یک راستا هستند.
به عبارت دیگر، استمرار عزاداری، تا روز قیامت، سبب و عامل بقای اسلام و احیای تشیّع است. بنابراین اگر ثواب آن از حج و عمره بالاتر باشد، تعجّب ندارد.
 تأکید مکرّر تعالیم دینی بر عزاداری نیز به خاطر نقش مؤثر آن بر بقای تشیّع است. در روایات می‌خوانیم کسانی که به عزاداری اهمیت می‌دهند، مانند اصحاب اباعبدالله در روز عاشورا هستند. امام حسین (ع) به اصحاب خود فرمودند: مثل شما نیامده و نخواهد آمد. حال اگر کسی در این مجالس شرکت کند، مثل اصحاب امام حسین (ع) می‌شود. مثلاً عزاداران می‌توانند با شرکت در عزاداری، حالت توبه و انابه پیدا کنند و مثل حرّ، فایده اوّل، یعنی آمرزش گناهان را ببرند.
پنجم: استجابت دعا
از دیگر فوائد عزاداری، استحابت دعا است. بحث دعا و استجابت آن در جلسات عزاداری مفصّل است. این مطلب به تجربه بار‌ها اثبات شده و حاکی از عنایت خاص معصومین (ع) به عزاداران است.