پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب؛
درد خام‌فروشی بر جان مهلو
صادرات فله ای و بدون فرآوری گیلاس وحشی( مهلو) نیاز به بازنگری دارد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، ضعف در زیرساخت های صنایع تبدیلی و تکمیلی و فرآوری گیاهان دارویی ازیک سو و ناقص بودن زنجیره تولید، راهی برای فعالان کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد باقی نگذاشته تا محصولات تولیدی را به صورت خام عرضه کنند و درآمد سرشار ناشی از آن نصیب دلالان و واسطه و دیگر کشورها شود.
کم توجهی به صادرات گیاهان دارویی، شکل نگرفتن مشاغل خانگی در حوزه اسانس گیری و نبود هلدینگ گیاهان دارویی ، نبود صنایع تبدیلی و فرآوری در استان باعث شده تا تولیدات بیشتر به شکل خام‌فروشی وارد بازار شود و ارزش افزوده‌ای برای فعالان نداشته باشد، علاوهبر اینکه نام و نشانی از کهگیلویه و بویراحمد نیز بر این گیاهان دارویی نیست که نیست. مهلو، گیلاس وحشی نیز از جمله محصولاتی که در کهگیلویه و بویراحمد به دردخام فروشی مبتلا است. این درخت در نوع خود بسیار بلند می شود و در بهار با گل های سفیدش و تابستان با گیلاس های ریزی که بر آن نمودار می شود ، خودنمایی می کند.
مشخصات گیاهی
ارتفاع این درخت 10 تا 20 متر می رسد ، ساقه اصلی به خوبی مشخص و شاخه های آن افقی اند ، پوست تنه به رنگ سرخ فام - قهوه ای که بصورت نوارهای کاغذی مانندی از تنه جدا می گردد ، برگ ها کشیده و تخم مرغی واژگون ، نوکدار ، در سطح رویی کدر و بدون کرک اما در سطح زیرین پوشیده از کرک های دائمی است . گل ها سفید رنگ و میوه ها کروی ، قرمز تیره که به رنگ های زرد - کرم ، قرمز روشن و سیاه نیز دیده می شوند مزه میوه شیرین و یا تلخ ، درونبر تقریباً کروی و صاف است.
نام های فارسی آن گیلاس ، آلوکک ، هَلی کِک ، سیاه تَلی ، نام های لاتین آن Cerasus avium ، Prunus aviumونام های انگلیسی آنCherrytail ،C.stalks است.
مواد متشکله: کاتشین تانن ها، گلیکوزید‌های سیانوژنیک، فلاونوئیدها، لکوآنتوسیانین، پورین‌ها، اسید سالیسیلیک، فنل‌ها، آنیون‌های کلر و ازت، کاتیون‌های پتاسیم، آهن، کلسیم، منیزیم و سدیم، مقداری ژنیستئین و پرونتین، اولئانولیک اسید، نارینجنین و کورستین در دم گیلاس وجود دارد. در میوه اسید مالیک و نمک‌هایی از اسید‌های آلی و در دانه، روغن ثابت، آمیگدالین و امولسین وجود دارد.
دامنه انتشار
دامنه انتشار گیلاس وحشی را در آسیای صغیر، آسیای غربی و اروپا نام برده اند. در اغلب جنگل‌های زاگرس
(کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه و ایلام و خرم آباد)، شمال ایران، منطقه البرز، آستارا، گیلان تا مازندران و گرگان انتشار دارد، ولی امروزه در اکثر شهر‌های ایران می‌روید.
مهلوبافی در کهگیلویه و بویراحمد
زنان و مردان ایلات و عشایر و روستا‌های کهگیلویه و بویراحمد دانه‌های گیلاس وحشی را از درختان جدا می‌کنند و سپس آن‌ها را خشک و در حاون‌های محلی پودر می‌کنند و از آن‌ها دست بافت‌های شکیل می‌سازند همچنین از میوه این گیاه برای رنگرزی محصولاتی مانند گلیم، قالی، جاجیم، و. استفاده می‌کنند.
جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو، گردنبند میخک، گردنبند مهره ای، عنبردان، قاب قرآن، النگو و دستبند مهره ای، گیسوبند و بازوبند است. (مَهلو دانه بسیار معطر درختچه‌ای است در نواحی معتدل و سردسیری با رنگ سفید یا شیری و کوچک‌تر از دانه لوبیا که حتی مرور زمان از بوی خوش آن نمی‌کاهد).
زنان ایلات و روستائیان و عشایر این دانه‌ها را جمع آوری یا خریداری می‌کنند و سپس آن‌ها را سوراخ کرده، پس از خشک شدن گردنبند‌های جالب و زیبا درست می‌کنند. برای ساخت گردنبند مهلو دانه‌ها را در دسته‌های بیست تایی از هر رنگ در ۵ رشته ناهمگون کنار هم می‌چینند و سپس همه نخ‌ها را از یک مهره عبور می‌دهند. در سری بیست تایی بعدی جای رنگ‌ها عوض می‌شوند و معمولا نوع مهره‌ها را هم تغییر می‌دهند.
جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو است، در وسط گردنبند هم پلاک یا سکه‌ای می‌آویزند. گردنبند‌های مهلو و میخک جزو جهیزیه دختر خانم هاست. در ایران از دیرباز به عنوان قطعه‌ای از لباس در میان اقوام مختلف مطرح بود. بیشترین افرادی که از جواهر استفاده می‌کردند، مردم ایل قشقایی بودند. مهلو در فارسى ((مهلب)) است.
ردپای مهلو در صنعت
اما در سال‌های اخیر این گیاه مشتریان خاص خود را در داخل و خارج از کشور پیدا کرده است به گونه‌ای که دانه‌های خشک شده این گیاه را خریدداری و صادر می‌کنند.
مهر علی یکی از خریداران مهلو در کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: این دانه‌ها را به قیمت هر کیلوگرم ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان در شهرستان لردگان از توابع استان چهارمحال و بختیاری می‌فروشیم.
نشانی خریدار مهلو در لردگان را به دست آوردم و راهی آنجا شدم، ولی او اجازه فیلم برداری نمی‌داد و می‌گفت که راز کارش برملا می‌شود و کاسبی او کساد.
به هر سختی بود او بدون اشاره به نام و مشخصات خود گفت: من مهلو را به قیمت ۴۰ هزار تومان می‌خرم و نفر یا گروه دیگری نیز این مهلو را به قیمت هر کیلو ۱۵۰ هزار تومان از بنده خریداری می‌کنند و به کشور امارات شهر دبی صادر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه این محصول در گونی‌های قدیمی و بسته بندی‌های نازیبا صادر می‌شود ادامه داد: آن طور که شنیدم این محصول از کشور امارات هم به فرانسه صادر می‌شود.
جعفری عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج می‌گوید: این گیاه به دلیل اسانس و عطر خاص در کشور‌های توسعه یافته به ویژه فرانسه مشتریان زیادی دارد.
در حالی که تحقیقات نشان می‌دهد عطر مهلو در دنیا شناخته شده و طرفداران بسیاری خوبی دارد به طوری که یکی از فروشندگان عطر و اسانس در کشور فرانسه می‌گوید: عطر و اسانس مهلو در فرانسه بسیار رواج دارد و، چون بویی بسیار متبوع و شبیه گیلاس دارد و از ماندگاری بسیار بالایی برخوردار است.
این‌روز‌ها بهراستی که درد خام‌فروشی بر جان گیاهان دارویی کهگیلویه و بویراحمد افتاده و به‌جای اینکه مهلو را با برند کهگیلویه و بویراحمد در یک بسته‌بندی مناسب یا در صنعت اسانس‌گیری و در قالب عطر و اسانس ببینیم، متأسفانه شاهد خروج این محصولات با گونی به کشور‌های دیگر هستیم.
برآورد کارشناسان نشان می‌دهد با اسانس گیری هر کیلو مهلو ارزش افزوده آن تا ده هزار برابر می‌شود حال این سوال در ذهن شکل می‌گیرد چرا اسانس گیری این محصول در ایران انجام نمی‌شود؟
برای رسیدن به جواب این سوال به یکی از بزرگترین مراکز دانشگاهی اسانس گیری در کاشان رفتم که خان اخباری رئیس این دانشگاه می‌گوید: دانش فنی در این حوزه‌ها از ابتدا (مربوط به گیاه) تا انتها (کنترل کیفی محصولات) نمی‌توان گفت در ایران وجود ندارد بلکه می‌توان گفت تجربه ما در این زمینه نسبت به کشور‌های توسعه یافته کمتر است و همین هم موجب شده تا در این زمینه نسبت به دیگر کشورها عقب باشیم.
اما جالب این است که در نزدیکی کاشان بزرگترین مرکز عطر و اسانس کشور در شهر قم قرار دارد و برای تکمیل این پازل راهی آنجا شدم.
روحانی مدیرعامل بزرگترین مرکز اسانس گیری شهر قم می‌گوید: متاسفانه در کشور مجموعه‌ای که مشکلات کمی و کیفی ما را در این زمینه برطرف کند وجود ندارد (این جمله درد مشترک بسیاری از واحد‌های تولیدی عطر و اسانس در کشور است.)
وی افزود: در ایران هنوز اسانس‌ها و عطر‌های مطلوبی را نتوانستیم تولید کنیم تا بتوانیم آن‌ها را جایگزین نمونه‌های خارجی آن کنیم.
فرانسه مهد تولید عطر و اسانس
فرانسه به مهد اسانس گیری دنیا معروف است به طوری که سالانه از ۹۰۰ محصول خام و معطر، ۱۳ میلیارد دلار گردش مالی ایجاد می‌کند و جالب این جاست که ۳۰ محصول خام و معطر از کشور ایران به فرانسه صادر می‌شود.
مدیر کل واردات گمرک ایران می‌گوید: در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۴ میلیون ۷۶۸ هزار کیلوگرم مواد اولیه عطر و اسانس وارد ایران شد که ارزش آن ۱۹۸ میلیون و ۵۲۱ هزار دلار برآورد شد
وکیلی افزود: در ۹ ماهه سال ۱۳۹۹ هم ۲ میلیون و ۵۴۰ هزار کیلوگرم به ارزش ۴۵ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار برآورد شد.
در حالی که دانش اسانس گیری در کهگیلویه و بویراحمد با تقاضا‌های زیادی همراه است، ولی هنوز هم این صنعت اندر خم یک کوچه است.
قائدی عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج و رئیس کارخانه اساسنگیری می‌گوید: دستگاه‌های اسانس گیری را با دلار ۳۰ هزار تومانی (در اوج گرانی) خریداری کردیم و اگر حمایت کافی از ما انجام گیرد ما دستگاه‌های تبدیلی دیگر را خریداری می‌کنیم و اسانس گیری را در استان راه اندازی می‌کنیم.
صمیمی دوست معاون اقتصادی استاندار نیز گفت: این کارخانه به ۲۰ میلیارد تومان سرمایه در گردش نیاز داشت که ما با بانک عامل (بانک صنعت و معدن) مکاتبات لازم را انجام دادیم و آن‌ها نیز موافقت خود را اعلام کردند و به نوعی مشکلی برای راه اندازی تا حدودی وجود ندارد.
خاصیت دارویی
خواص این محصول به صنعت ختم نمی‌شود، این گیاه در صنعت دارویی نیز کاربرد‌های زیادی در دنیا دارد به گونه‌ای که از آن برای رفع بیماری‌های تنفسی استفاده می‌کنند همچنین این گیاه خاصیت ضدقارچی و باکریایی دارد، مقوى حواس پنجگانه بوده و سینه را از خلط پاک مى کند، خفگی و تنگی نفس را برطرف مى سازد و مقوى کبد و مسکن دردهاى داخلى هست.
اندام دارویی (دم میوه گیلاس، میوه و مغز دانه)
دم کرده گیلاس در درمان بیماری‌های مجاری ادرار و کم کردن ترشح صفرا بکار می‌رود. میوه مغذی و ملین است. دم گیلاس به دلیل داشتن مقداری فلاونوئید اثر ضدالتهاب داشته و همچنین به علت داشتن املاح پتاسیم و سدیم و املاح دیگر دارای خاصیت ادرار آوری می‌باشد.
با این تفاسیر، حال که وضعیت کم‌آبی‌ها نقش پُررنگ کشت گیاهان کم‌آب‌بر را مطرح کرده است و از سویی ارزش اقتصادی این گیاهان نیز عموماً بالا بوده، زمان آن رسیده تا فکری برای تولید این گیاهان در استان کهگیلویه و بویراحمد داشته باشیم. فکری در قالب یک برنامه‌ریزی که بتوان تولید را سازمانیافتهتر، استانداردتر و فروش و عرضه و البته صادرات را نیز در امتداد آن به نحو مناسبی پیش برد.
در سالی که جهش تولید نام گرفته، نیاز است تا بدانیم باید در کاهش وابستگی‌های اقتصادی به منابع نفتی خیلی مؤثرتر از گذشته وارد شویم و دراین‌بین گیاهان دارویی می‌توانند برگ برنده‌ای باشند برای ورود به تولید و صادرات مناسب، اشتغال‌زایی پایدار و حتی ورود به عرصه گردشگری کشاورزی؛ موضوعی که این‌روز‌ها در استان کهگیلویه و بویراحمد جای آن خالی و درد خام‌فروشی همچنان بر بدنه گیاهان دارویی آن نمایان است.
نظر شما