سونگون در حسرت مس

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ مرکز آذربایجان شرقی، سالانه 300 هزار تن کنسانتره مس در سونگون تولید می‌شود اما این فرآورده یا راهی هرمزگان می شود برای صادرات و یا میهمان کرمان برای تبدیل شدن به مس کاتداست.
تاخیر در بهره برداری و افتتاح طرح ذوب و شهرک تخصصی مس در سونگون صدای انتقاد استاندار آذربایجان شرقی را هم بلند کرده است.

هر روز 50 میلیارد تومان!
مجتمع سونگون با کانسنگ مس پورفیری، در 100 کیلومتری شمال شرق تبریز و 25 کیلومتری ورزقان قرار دارد. کانسار مس سونگون در منطقه‌ای کوهستانی با ارتفاع متوسط 2000 متر بالای سطح دریا و در بخشی از رشته‌ کوه‌های قره‌داغ واقع شده و حداکثر ارتفاع محدوده معدن از سطح دریا 2700 متر است.

دراین مجتمع معدنی 5 هزار نفر مشغول کار هستند و محصول نخست صادرات استان یعنی کنسانتره مس را تولید می کنند و در صنعت مس کشور سهم 30 درصدی دارند. هر تن کنسانتره حداقل 1 هزار و 700 دلار ارزش دارد.

مجموعه مس سونگون توان این را دارد که در آینده، همه سنگهای مس منطقه شمال غرب ایران را فرآوری و به شمش کاتد تبدیل کند.یعنی محصولی که در بازار فناورانه امروز و فردای دنیا حرف اول را می زند. اما مسیر پیشرفت در این مجموعه چندان هموار نیست.

حالا استاندار آذربایجان‌شرقی می گوید : روزانه 50 میلیارد تومان کنسانتره مس از ورزقان به کرمان می‌رود. اگر همین پول در خود استان بماند، اینجا بهشت می‌شود.
پورمحمدی ادامه می دهد: با راه اندازی خطوط ذوب و پالایش مس در سونگون که در کنار آن یک شهرک مس ایجاد بشود، نه تنها اشتغال 3 هزار نفری محقق می شود بلکه تولید ورق‌های مس و کابل ، ثروت‌‌های کلانی برای استان ایجاد خواهد کرد.

مس، مهم اما مغفول
سه معدن اصلی مس در کشور وجود دارد که شامل معادن سرچشمه، میدوک و سونگون است و معدن مس سونگون در حال حاضر، به لحاظ بزرگی، ظرفیت و تناژ تولیدی دومین قطب مس در کشور است.
سابقه معدنکاری در سونگون به دوره قاجار برمی‌گردد. آثار فعالیت‌های قدیمی به صورت استخراج زیر زمینی در امتداد طول رودخانه سونگون در محدوده پرعیار بوده است. بهره‌برداری از سنگ‌های پرعیار مس تا سال 1351 متناوب انجام گرفته است.

عملیات اکتشافی با استفاده از روش‌های نوین و وسایل و تجهیزات جدید از سال 1325 شروع و تا سال 1356 ادامه داشته است. در سال 1356 وجود ذخایر مس از نوع پرفیری توسط کارشناسان زمین‌شناسی کشور محرز شد.

نخستین گمانه کانسار در سال 1368 حفر شد و از سال 1368 تا سال 1371 اکتشافات نیمه تفضیلی توسط شرکت معدنکاری اولنگ و یک شرکت انگلیسی انجام شد.
عملیات پیش باطله برداری نیز از سال 1372 آغاز و معدن در سال 1378 به بهره برداری رسمی رسید.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی می گوید : مس، یک محصول استراتژیک است. در استان بیش از یک میلیارد تن ذخایر مس داریم که 30 درصد از ذخایر مس کشور را شامل می‌شود.

جهانگیری با اشاره به اینکه بازار مصرف مس به طور فزاینده در حال گسترش است، ادامه می دهد : مصرف جهانی مس در حال حاضر حدود 24 میلیون تن است و پیش‌بینی‌شده این میزان در سال 2050 میلادی به 60 میلیون و در سال 2100 میلادی به بیش از 90 میلیون تن برسد.

او می گوید: معدن، بهترین گزینه برای جایگزینی نفت است و تلاش می کنیم معادن مس غیرفعال در استان را فعال کنیم و با تکمیل زنجیره ارزش این محصول ، ارزش‌افزوده آن در استان باقی بماند.
با این حال آنچه در واقعیت شاهد هستیم، آذربایجان شرقی هنوز به فناوری تولید مس کاتد دست نیافته و همچنان به صادرات کنسانتره ادامه می دهد.

اندر احوالات پروژه کاتد
سرپرست طرح کاتد مجتمع مس سونگون می‌گوید: برای احداث پروژه ذوب 5 پکیج احداث می‌شود که شامل کارخانه ذوب، پالایشگاه، فلوتاسیون، بخش یوتیلیتی و پلنت تولید اسید سولفوریک و پلنت اکسیژن بوده که در نهایت منجر به تولید 100 هزار تن کاتد مس در آذربایجان می‎شود.

مرادی ادامه می‌دهد: زمین در نظر گرفته شده به این منظور حدود 60 هکتار و دارای دو بخش است که یک بخش آن در مساحتی نزدیک به 62 هزار متر مربع به فعالیت‌های زیربنایی سایت توسعه شامل انبار، کلینیک و آتش‌نشانی و 25 هزار متر مربع از این زمین به پالایشگاهی اختصاص دارد که ظرفیت تولید آن 200 هزار تن کاتد مس در سال است.

وی می افزاید: احداث اسکلت فلزی به اتمام رسیده و حدود 320 خط لوله برای تبدیل مس آند به کاتد نصب شده، جرثقیل‌های هشت تنی نیز از منابع خارجی تامین و نصب شده‌اند.
اما پای تجهیزات و دستگاههای مورد نیاز برای اجرای عملیات هنوز به استان نرسیده است.

چرایی یک تاخیر
طبق اعلام مدیرعامل وقت مجتع مس سونگون در سال گذشته، مرحله سوم تغلیظ، پیشرفت 25 درصدی داشته است. هم اکنون در مجموع 48 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. در حالی که طبق قول و قرارها باید مورد بهره برداری قرار می ‌گرفت.

امام جمعه ورزقان می گوید: چرا گزارش دروغ به مردم می‌دهید؟ چه کسی یا کسانی کار شکنی کرده‌اند؟ شهریور ماه سال 97 پروژه هیپ لیچینگ کلنگ‌زنی شده است. در آن زمان مسئول مربوطه زمان بهره‌برداری از این پروژه را یک سال اعلام کرده بود که متاسفانه نزدیک به سه سال از آن تاریخ می‌گذرد اما پیشرفت چندانی نکرده است.

حجت الاسلام پورمحمد ادامه می دهد: اگر دلیل تاخیر پروژه، مطالعه ناقص و جابه جایی زمین است، چرا باید پروژه یکساله، نزدیک به سه سال تاخیر داشته باشد؟!

وی می گوید: دو سال هست در مورد مرحله سوم تغلیظ گزارش دروغ می‌دهند که فلان شرکت می‌آید، این در حالی است که هیچ شرکتی وجود ندارد و این خیانت به مردم منطقه ورزقان و غیرقابل قبول است و مسئولان مربوطه باید جوابگوی مطالبات مردم منطقه ورزقان باشند.

پورمحمدی ـ استاندار آذربایجان شرقی

بخشی از عملیات روزانه در مس سونگون

تولید کنسانتره مس

جهانگیری - معاون امور اقتصادی استاندار

کنسانتره مس

نمایی دور از معدن مس سونگون

کار در معدن مس سونگون

یک پاسخ قابل تامل
مدیر مجتمع مس سونگون در پاسخ به اظهارات امام جمعه ورزقان می گوید: پروژه فاز سه تغلیظ که حجم سرمایه‌گذاری انجام گرفته برای آن در سه سال آتی حدود 5 هزار میلیارد تومان خواهد بود، تقریبا از دو سال پیش در حال طی مراحل مقدماتی است و از 6 ماه قبل آماده واگذاری به پیمانکار است و حتی پیمانکار مشخص شده و در حال تجهیزکارگاه است.

بیات ماکو ادامه می دهد: متاسفانه به دلایل غیرفنی و غیراصولی، سعی می‌شود پروژه به تاخیربیفتد که این موضوع از حیطه ما خارج است و امیدواریم نهادهای نظارتی توجه ویژه‌ای به مساله داشته باشند.
او تاکید می کند: هر یک روز تاخیر در اتمام فاز سه تغلیظ، برابر با یک میلیون دلار ضرر برای مجتمع است.

جایگاه مس در اقتصاد کشور
ایران با برخورداری از 4.2 درصد از ذخایر جهانی مس و با افزایش 528 میلیون تن ذخیره جدید، جایگاه هفتم دنیا را به خود اختصاص داده است.
هر نیم درصد افزایش ذخیره مس ارزش 10 میلیارد دلاری را به دنبال دارد .
هم اکنون میزان تولید کنسانتره مس در کشور 1.1 میلیون تن است. ظرفیت ذوب مس نیز 400 هزار تن است که در مجموعه مس سرچشمه و خاتون آباد ( کرمان) انجام می شود.

محصولات مسی که در راس آنها سیم و کابل قرار دارد ارزش افزوده حداقل 10 برابری ایجاد می کنند. با این حال ضعف فرآوری در معادن مس آذربایجان شرقی در نهایت به کمبود مواد اولیه در کشور منجر می شود. چرا که بخش مهمی از نیاز با واردات تامین شود.

مدیر بازرگانی شرکت سیمکات (سیم و کابل تبریز ) می گوید: اگر چه با فروش محصول به کشورهای افغانستان،ترکیه، عراق، آذربایجان و گرجستان توانسته‌ایم علاوه بر ارزآوری، یک محصول ایرانی را در بازارهای خارجی معرفی کنیم و با برترین برندهای اروپایی به رقابت بپردازیم، اما مهم‌ترین چالش تولید در کشور، عدم ثبات قیمت مواد اولیه به خصوص مس است که متاثر از دو مولفه نرخ ارز و قیمت جهانی مس خواهد بود. قیمت مواد اولیه هر روز افزایش می‌یابد، مگر آنکه وزارت صمت و شرکت ملی مس چاره‌ای بیندیشند .

دست مس هنوز هم به شمش نمی رسد
بیات ماکو، مدیرعامل شرکت مس سونگون می گوید: در اکتشافات اخیر به ذخیره یک میلیارد و 300 میلیون تن با عیار 6 دهم درصد و کل ذخیره مس محتوا بالای 6 میلیون تن دست پیدا کرده ایم . اما تمام برنامه ها و هدف گذاریها در این مجتمع بر مبنای همان 500 میلیون تن اولیه در دهه های قبل است!
به عبارت واضح تر هم بودجه اختصاصی به معدن تناسبی با هزینه های فعلی و آینده ندارد و هم درآمدها و زمان بندی ها منطقی از آب در نمی آیند.

به گفته واعظی، عضو هیات علمی دانشگاه تبریز، ضعف مس سونگون این است که از 10 سال قبل اجرای مس کاتد با وجود بررسی تمام جوانب، هنوز روی کاغذ مانده است و عملا خاک می‌خورد.

از چند سال پیش شرکت‌های خارجی اعم از کانادایی و اروپایی ادعای مشارکت در اجرای این طرح را داشتند که نیامدند.
قرار بر تعیین تکلیف پیمانکار طرح تا پایان نیمه اول سال 99 و عملیاتی شدن طرح تا افق 1403 بود.اما مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری آذربایجان شرقی به لغو یک طرفه قرار داد از سوی طرف‌های چینی اشاره می کند و می‌گوید: حالا برای از سرگیری اجرای این طرح پیمانکارهای دیگری اعلام آمادگی کرده اند.

همه نگاهها به شرکت ملی مس است
مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران می گوید: تا سال 1410 بیش از 24800 میلیارد تومان و 2.473 میلیون یورو در طرح‌های توسعه شرکت ملی صنایع مس ایران سرمایه‌گذاری خواهد شد.
سعدمحمدی از بازگشایی پاکت‌های مناقصه طرح کاتد آذربایجان (شامل چهار پروژه ذوب، پالایشگاه، اسید و اکسیژن) در اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری خبر داد و با تأکید بر اتمام انتظار مردم آذربایجان برای شروع عملیات اجرایی این مگاپروژه گفت: این طرح در 3 سال آینده به بهره‌برداری برسد.
به گفته وی، با اکتشافات جدید در منطقه سونگون 265 میلیون تن دیگر به ذخایر قبلی اضافه شده است.

سهم ورزقان از ذخایرش
شهرسـتان ورزقـان به خاطر قرار گرفتن در یک منطقه معدن خیز و کشف انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این معادن، از نظر اقتصادی به یکی از مهم‌ترین و غنی ترین مناطق در جهان تبدیل شده است.

تنها وجود معـدن عظیم مس سـونگون ایجاب می کند کـه مـردم این منطقـه از درآمدها و البته ظرفیتهای اشتغال بهره منـد شـوند. اما گویا مهمتریـن تأثیـر این فعالیتهای معدنی ، تخریـب محیط زیسـت ، بـدون تأثیـر عمـده در اشـتغال، رفـاه و توسـعه منطقـه بـوده اسـت.

نماینده ورزقان در مجلس شورای اسلامی می گوید: سالانه حدود 300 هزار تن مس کنستانتره در سونگون به فروش می‌رسد . یک درصد از فروش این معدن حدود 180 تا 200 میلیارد تومان می‌شود که طبق قانون برنامه ششم توسعه باید بازگردد و در خود شهرستان هزینه شود.

دهقانی ادامه می دهد: یک درصد از عوارض آلایندگی معادن نیز باید به شهرستان بازگردد که این رقم در مورد مس‌سونگون حدود 200 میلیارد تومان است. این ارقام برای شهرستان قابل توجه است که معلوم نیست چرا به شهرستان باز نمی‌گردد.

به اذعان وی، در حال حاضر کشور با پدیده‌ای به نام دلالی و خام فروشی در صنایع معدنی و فلزی روبه رو است. به طور مثال زنجیره مس و فولاد به دلیل گرانی ارز و سیاست‌های نادرست به کار گرفته شده با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند و برخی برای کسب سود بیشتر، بدون توجه به نیازِ حلقه‌های بعدی زنجیره تولید، محصولات خود را خام صادر می‌کنند.

کارخانه مس سونگون

بیات ماکو - مدیرعامل مس سونگون

حجت الاسلام پورمحمد - امام جمعه ورزقان

دهقانی - نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی

سعد محمدی - مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران

سنگ شکن

کارخانه تغلیط

مفتول مسی

حکایت آن 15 درصد
نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی می گوید: اگر 30 درصد کنسانتره مس کشور را سرنگون تولید می کند، باید همین درصد از عایدی فروش و صادرات آ ن نیز به استان اختصاص یابد. اما تا امروز چنین نشده است.

دهقانی تصریح می کند: 15 درصد در آمد حاصل از معدنکاری و پرداخت حقوق دولتی معادن به استان نمی رسد. حتی حسابهای مس نیز در استان نبود که با پیگیری مستمر استاندار از دو سال گذشته 1 هزار میلیارد تومان از درآمدهای سونگون به بانکهای استان منتقل شده است.

استاندار آذربایجان شرقی می گوید : معادن منبع تامین مالی بسیار مناسبی برای اشتغال و رفاه مردم روستاهای همجوار خود هستند اما تا کنون چنان که باید عملکرد قابل توجهی نداشته اند.
پورمحمدی ادامه می دهد: درآ مدهای حاصل از بهره برداری باید در اجرای طرحها و برنامه های عمرانی و توسعه ای استان با محوریت مناطق معدنی هزینه شود . یعنی مردم ثمره موهبت های خدادادی را در زندگی خود ببینند. نه اینکه معدنکاران راه خود را بروند و مردم بومی هم به زندگی قبلی مشغول باشند.

پورمحمدی یادآور می‌شود: از آنجایی که منابع درآمدی دولت محدود شده درآمدهایی را که به خزانه واریز می‌شود، دوباره به استان بازنمی‌گردانند. اگر هم بخواهند بازگردانند به وزارتخانه مربوطه محول می‎کنند که با این مکانیزم توزیع، حداکثر 5 تا 8 درصد به استان می‌رسد.

یک قطره از دریای درآمدهای مسی
17 مدرسه کانکسی در ورزقان استانداردسازی می شود. این خبر پاییز سال گذشته منتشر شد.
شرکت ملی صنایع مس ایران در احداث و تجهیز مدارس منتخب در منطقه ورزقان و خاروانا مشارکت کرده و مسئولیت احداث و تکمیل پروژه‌های مورد نظر بر عهده اداره کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان خواهد بود.

مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی می گوید: 20 مدرسه کانکسی یک یا 2 کلاسه داشتیم که برای ایمنی دانش آموزان تفاهم نامه ساخت مدرسه توسط صنایع مس ایران و مس سونگون منعقد و 17 مدرسه کانکسی نیز استانداردسازی می شود.

پاشایی معتقد است تعامل مس سونگون برای تجهیز، مرمت و ساخت مدرسه بسیار خوب است و ابراز امیدواری می کند که با همکاری مس سونگون فصل جدیدی برای برون رفت از محرومیت در شهرستان ورزقان و بخش خاروانا ایجاد شود.

شهرستان ورزقان با 50 هزار نفر جمعیت در 70 کیلومتری تبریز واقع شده است.
خانی، فرماندار ورزقان اعلام کرده : از تخفیف 20 درصد حقوق دولتی معدن مس سونگون موضوع تبصره 15 ماده 14 قانون معادن 360 میلیارد ریال در سال 99 برای پروژه های زیرساختی و زیست محیطی شهرستان ورزقان تخصیص یافته است.

از این اعتبار برای اجرای طرح تکمیل سدهای حاجیلار چای و آقبلاغ سفلی سیه کلان و طرح بزرگ آبرسانی به روستاهای شهرستان مبلغ 280 میلیارد ریال تخصیص یافت.
همچنین مبلغ 20 میلیارد ریال برای پروژه منابع طبیعی، مبلغ 20 میلیارد برای سازمان صنعت، معدن و تجارت و مبلغ 40 میلیارد ریال برای صندوق اداره کل حفاظت محیط زیست استان با هدف اجرای طرح های زیست محیطی و توسعه ای در منطقه تخصیص یافته است.

سونگون فقط مس ندارد
در این معدن غیر از فلز با ارزش مس،مولیبدن، طلا،نقره و دیگر عناصر با اهمیت به صورت فلزات همراه وجود دارند.
رئیس عملیات کارخانه تغلیظ 1 و 2 مجتمع مس سونگون می‌گوید: دو فاز کارخانه‌ تغلیظ هر یک ظرفیت تولید 150 هزار تن کنسانتره مس را دارند، مرحله نخست این کارخانه در سال 85 و بخش دوم در سال 93 افتتاح شده است، فناوری مورد استفاده در این دو فاز سوئدی و اتریشی هستند. عیار ذرات پس از چندین مرحله شست و شو با ادامه فرایندهای تخصصی از 0.6 به 25 درصد می‎رسد و غلظت آن تا 40 درصد افزایش پیدا می‌کند.

امین زاده - رئیس سازمان صمت استان

پاشایی ـ مدیرکل آموزش و پرورش

جلسه نوسازی مدارس با حضور استاندار آذربایجان شرقی

چهره روستاهای ورزقان

گوشه ای از راههای ارتباطی در ورزقان

مدارس کانکسی ورزقان

معدن مس در دل کوههای ورزقان

نوار نقاله انتقال سنگ

او می‌افزاید: طلایی که استخراج آن توجیه اقتصادی داشته باشد، در معدن مس سونگون نداریم. شاید نقره هم در حد چند پی پی ام موجود باشد که قابل توجه نیست. اما مولیبدن همراه با مس استحصال می ‌شود.
کانی مولیبدن به دلیل خاصیت روغنی‌اش، آبران بوده و پس از چسبیدن به حباب به کارخانه جداسازی مس-مولیبدنارسال می‎شود و این بار عکس فرایند جداسازی مس انجام شده و مس آب دوست می‎شود تا با ته نشیدن شدن آن، مولیبدن‌های آب گریز که به حباب‌ها چسبیده‌اند، جداسازی شوند و سپس همین فراورده به تیکنر مس بازمی‌گردد تا مس آن نیز جداسازی شود.
مولیبدن در صنایع هوا فضا و موشک سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معدن، پایه پیشرفت است اگر ...
حدود 18 درصد ذخایر معدنی کشور متعلق به آذربایجان ‌شرقی است. براساس اکتشافات معدنی انجام شده در کشور، ایران با ذخایر معدنی قطعی در حدود 37 میلیارد تن ، 7 درصد معادن جهان را در اختیار دارد. آذربایجان شرقی 8.6 میلیارد تن از این ذخایر را در خود جای داده است و رتبه نخست کشور را دارد.

معدن موتور محرکه و پیشران توسعه یافتگی است و این ذخایر می‌ توانند نقش اقتصادی پررنگی در تولید، اشتغال، صادرات، درآمد پایدار و رفاه مردم داشته باشند.

استاندار آذربایجان‌شرقی می گوید: ما در بازار کشورهای همسایه تنها دو درصد نقش داریم .چون نوع نگاه‌ها بسیاری از فرصت‌ها را از این استان سلب کرده است. وضعیت موجود تناسبی با ظرفیتهای معدنی ما ندارد و واقعیت این است که درآمد آذربایجان ‌شرقی از معادن ناچیز و سهم مواد معدنی درصادرات استان 6 الی 7 درصد است.

رئیس سازمان صمت استان هم می گوید: حدود 13 هزار نفر در معادن آذربایجان شرقی به کار مشغول هستند. تولید معادن استان با 4 میلیارد و 567 میلیون ریال کسب رتبه سوم و 5.86 درصد از سهم کشور را در اختیار دارد.
امین زاده معتقد است: درآمدهای معدنی در کشور آن چنان که باید رشد نیافته و آذربایجان شرقی هم از این قاعده مستثنی نیست.

سخنی با آنان که برنامه ریزی می کنند
استاندار آذربایجان‌شرقی تاکید دارد: بهره‌برداری از معادن باید در جهت توسعه استان باشد. ما نفع چندانی از خام فروشی نبرده‌ایم و نخواهیم برد. از این‌رو اولین سازوکار پیش‌رو، تبدیل ماده اولیه به محصول نهایی و توسعه صنایع پایین دستی است.

آذربایجان شرقی یک درصد مس دنیا را در خود جای داده است اما جزو مهاجرفرست‌ترین استان ‎های کشور به شمار می‌رود. در حالی که نزدیکـی بـه دو کشـور آذربایجـان و ارمنسـتان، همسایگی با منطقـه آزاد صنعتی- تجــاری ارس، برخـورداری از منابع طبیعی زیبا و بی نظیر حاکی از طرفیتهای قابل توجه ورزقان در مسیر توسـعه است و در صورت برنامه ریـزی صحیـح در این حوزه ها می توان ورزقـان را بـه شهرسـتانی توسـعه یافته متناسـب با شـان و جایـگاه تاریخی، فرهنگـی و جغرافیایی تبدیل کرد.

گزارش مکتوب از: مهین انتظار ـ خبرگزاری صداوسیماـ تبریز