مراقبت از «پول» در خانه!

به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ نگهداری و پرورش گیاهان آپارتمانی کاری بسیار لذت‌بخش و مفید است. حضور بعضی از این گیاهان در منزل می‌تواند موجب خوش شانسی باشد! گیاه پول یا پاچیرا یکی از این گیاهان است که طبق باور فنگ‌شویی موجب افزایش سلامتی، دانش، عشق، شهرت و ثروت است و به نگهداری از آن در منزل تاکید شده است.
کافی است گیاه را به محیط گرم و پر نور انتقال دهید. پس از خشک شدن سطح خاک، گیاه را آبیاری کنید و در صورت امکان رطوبت هوای محیط را افزایش دهید. این گیاه با ظاهر مدرن و زیبا چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند و اگر به فنگ‌شویی اعتقاد داشته باشید، برایتان خوش‌شانسی می‌آورد. پاچیرا گیاهی مقاوم است که برای نگهداری در محیط‌های اداری، هتل‌ها، آپارتمان و حتی فضای کلاس دانشگاه‌ها مناسب است.
گیاه آپارتمانی یا درخت پاچیرا (درخت پول) یا شاه بلوط گویانا با نام انگلیسی Guiana Chestnut و نام علمی Pachira aquatic از خانواده Malvaceae بومی مناطق گرم و مرطوب آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و شرق آسیا (تایوان) است. گیاه پاچیرا مدتی است که به صورت شاخه‌های در هم بافته و به شکل بن‌سای به عنوان گیاه آپارتمانی پرورش داده شده و به فروش می‌رسد. کشور تایوان یکی از بزرگ‌ترین پرورش دهندگان پاچیرا در دنیاست که سالانه بخش مهمی از صادرات آن به این گیاه زینتی تعلق دارد.

مشخصات گیاه
پاچیرا گیاهی سریع‌الرشد، دارای برگ‌های چرمی، سبز تیره و حالتی پنجه مانند است که ساقه چوبی ضخیم آن معمولاً برای زیباتر شدن به هم بافته می‌شود. شاید برخی با اولین نگاه به گیاه پاچیرا آن را با گیاه شفلرا اشتباه بگیرند. اما تفاوتی که پاچیرا با شفلرا دارد، بدنه یا تنه گیاه است. هرچه در طول ساقه پاچیرا به سمت پایین برویم، ساقه گیاه ضخیم‌تر می‌شود. این قسمت ضخیم قادر است آب را برای مدت طولانی ذخیره کند. پاچیرا در زیستگاه اصلی خود به اندازه یک درخت کهنسال گردو رشد می‌کند. گل‌های شگفت‌انگیز پاچیرا یکی از بزرگ‌ترین گل‌های درختی در دنیا هستند که با رنگ کرم یا زرد و پرچم‌های متعدد پس از گرده افشانی به میوه تبدیل می‌شوند.

میوه پاچیرا به صورت یک کپسول بزرگ و به رنگ میوه کیوی است. در این میوه حدود ۱۰ تا ۲۵ عدد بذر در غلاف اسفنجی و فیبری قرار گرفته‌اند که منبع اصلی ازدیاد و تکثیر گیاه هستند. میوه پاچیرا خوردنی نیست؛ اما طعم بذر‌های درون میوه شبیه به مزه شاه‌بلوط اروپایی است. گاهی از بذر پاچیرا برای تهیه نوشیدنی‌های گرم استفاده می‌کنند. طبق تحقیقات صورت گرفته خوردن بذر‌های پاچیرا نیز مضر است و موجب بزرگ شدن طحال و آسیب‌های مهلک به معده می‌شود.

درخت پول و فنگ‌شویی
پاچیرا به درخت پول یا درخت شانس نیز مشهور است. دلیل نام‌گذاری این گیاه به "درخت پول" به یک داستان قدیمی برمی‌گردد که مرد فقیر با کاشت دانه‌های گیاه پاچیرا و فروش نهال‌های آن به ثروت عظیمی دست می‌یابد.
داستان مرد فقیر دلیلی بر این ادعا شد که امروز در فرهنگ چین و ژاپن نگهداری از گیاه پاچیرا خوش‌شانسی می‌آورد. از گیاه پاچیرا برای نخستین‌بار در سال ۱۹۸۰ در کشور تایوان به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده شد. پس از آن این گیاه به فنگ‌شویی راه پیدا کرد. در فنگ‌شویی معتقدند که حضور پاچیرا در خانه می‌تواند "Chi" یا انرژی مثبت ایجاد کند. گیاهان پاچیرا برای موثر بودن در فنگ‌شویی معمولاً به صورت ۳، ۵ یا ۷ شاخه به هم بافته فروخته می‌شوند.

شرایط نگهداری و پرورش گیاه پاچیرا

نور مناسب: گیاه پاچیرا به نور زیاد و غیر مستقیم احتیاج دارد. نور کم موجب ریزش برگ‌ها و علفی شدن ساقه‌های گیاه می‌شود. بهترین محل برای قرار دادن گلدان گیاه پاچیرا پشت پنجره‌های شرقی یا غربی است. این گیاه روزانه به ۳ تا ۵ ساعت نور غیر مستقیم آفتاب نیاز دارد. بهتر است بین گیاه و پنجره ۱ متر فاصله باشد. با افزایش میزان نور آفتاب اگر دمای هوا را کاهش و رطوبت محیط را افزایش بدهید، برای گیاه مشکلی پیش نخواهد آمد.

آبیاری: گیاه پاچیرا به آبیاری متوسط نیاز دارد؛ چرا که قادر است آب را در پایه ساقه‌های متورم خود ذخیره کند. بهترین زمان آبیاری گیاه پاچیرا موقعی است که خاک سطحی گلدان اندکی خشک شده باشد. آبیاری بیش از اندازه و باتلاقی شدن خاک گلدان موجب ریزش برگ‌ها و پوسیدگی ساقه و ریشه گیاه می‌شود. هنگام آبیاری از خیس کردن ساقه اصلی گیاه اجتناب کنید. خیس شدن ساقه اصلی پاچیرا ممکن است بروز بیماری‌های قارچی در گیاه را تشدید کند. بهتر است آب را قبل از آبیاری گیاه برای مدتی در محیط قرار بدهید تا کلر آن آزاد شود و آب هم دمای محیط گردد. این نکته را هرگز فراموش نکنید که کف گلدان پاچیرا باید ۱ تا ۳ حفره کوچک تخلیه آب داشته باشد.

خاک: بهترین خاک برای گیاه پول یا پاچیرا خاکی سبک و دارای زه‌کشی بالاست. ازجمله ترکیبات خاک مناسب برای کاشت گیاه پاچیرا کودبرگ پوسیده جنگلی، ورمی کمپوست، ماسه دانه متوسط رودخانه آب شیرین و پیت ماس است. شما می‌توانید از هر نوع خاک مذکور با ترکیب دو نوع دیگر برای کاشت گیاه خود استفاده کنید. به طور مثال ترکیب ۴۰ درصد کود برگ پوسیده جنگلی، ۳۰ درصد ماسه دانه متوسط رودخانه آب شیرین، ۲۰ درصد پیت ماس و ۱۰ درصد پرلیت برای کاشت گیاه پاچیرا مناسب است.

دما: گیاه پاچیرا به محیط گرم و مرطوب تعلق دارد؛ اما دمای معمولی آپارتمان را می‌تواند تحمل کند. دمای متوسط ۲۰ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد برای پرورش گیاه پول مناسب است. اگر دمای هوای محیط بالاتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد بود، گیاه به رطوبت بیشتر نیاز دارد.

رطوبت: رطوبت معمولی اتاق برای گیاه پاچیرا کافی است. اما برای داشتن یک گیاه سالم و زیبا توصیه می‌شود که رطوبت محیط را افزایش دهید. رطوبت به همراه گرما و نور مناسب در رشد و سلامت گیاه پاچیرا بسیار موثر است. برای تامین رطوبت هوا می‌توانید از غبارپاشی روزانه با آبپاش، استفاده از دستگاه بخور آب سرد، به جوش آوردن آب در محیط بسته، نگهداری از گیاه و ایجاد جزیره در زیر گلدانی بهره ببرید. در صورتی که فضای حمام آپارتمان دارای روشنایی طبیعی و نور مناسب است، می‌توانید گیاه را در حمام نیز پرورش دهید. هوای مرطوب حمام تداعی کننده زیست‌گاه اصلی برای گیاه خواهد بود.

تعویض گلدان: گیاه پول در شرایط مساعد زیستی یکی از گیاهان آپارتمانی سریع‌الرشد خواهد بود که هر ساله نیاز به تعویض گلدان دارد. بهترین راه برای تشخیص زمان تعویض گلدان گیاه مشاهده ریشه‌های گیاه از حفره تخلیه آب ته گلدان است. بهتر است گلدان‌هایی با دهانه گشاد همچون گلدان‌های کروی را برای گیاه پاچیرا انتخاب کنید؛ چراکه ریشه‌های گیاه در گلدان پهن می‌شوند. گلدان را باید به نسبت اندازه گیاه انتخاب کنید. گلدان بسیار کوچک یا بیش از حد بزرگ به سلامت و رشد طبیعی گیاه لطمه خواهد زد.
در هنگام تعویض گلدان از جدا کردن ریشه‌ها و تکاندن آن‌ها خودداری کنید. ممکن است پس از تعویض گلدان گیاه پاچیرا پژمرده شده یا ریزش برگ پیدا کند که جای نگرانی نیست. قبل از پر کردن گلدان از خاک از داشتن حفره تخلیه آب در کف گلدان مطمئن شوید.

کوددهی: در فصول رشد گیاه به‌خصوص از ابتدای اردیبهشت ماه تا اوایل فصل پاییز هر ۳ هفته یک مرتبه گیاه به کوددهی نیاز دارد. شما می‌توانید از انواع کود‌های شیمیایی و طبیعی برای گیاه پاچیرا استفاده کنید. کود‌های حیوانی نظیر کود گاو، گوسفند، مرغ و کبوتر سرشار از پتاس و مواد مغذی برای سلامت و رشد گیاهان هستند. اما این نکته را هرگز فراموش نکنید که استفاده بیش از حد کود دامی و طیور می‌تواند هر گیاهی را از پای در آورد. حتی استفاده کم از کود‌های دامی و طیوری نپوسیده یا تازه موجب افزایش آمونیاک در خاک و مسمومیت و اختلال در رشد گیاهان می‌شود. علاوه‌بر این افزایش پتانسیل اسمزی در خاک، جذب عناصر غذایی و آب را برای ریشه دشوار خواهد کرد.

پس بهتر است به میزان کم هر ۳ ماه یک مرتبه برای تغذیه گیاه پاچیرا از کود کهنه، آب خورده یا پوسیده دام و طیور استفاده کنید. اگر تهیه کود پوسیده دام و طیور برایتان مقدور نیست، می‌توانید از کود کمپوست برای کوددهی گیاه پول استفاده نمایید. کود کمپوست را به‌راحتی می‌توان از گلفروشی‌ها و بازارچه‌های گل و گیاه تهیه کرد. این کود برخی از مشکلات کود‌های طبیعی ازجمله بو را ندارد. کود‌های شیمیایی مخصوص گیاهان آپارتمانی ازجمله کود ارگانیک و کود‌های مایع مانند کود "سه ۲۰" و NPK"" نیز می‌توانند برای تغذیه گیاه پاچیرا موثر باشند. شما می‌توانید از ترکیب پودر پوست خشک شده موز، پوست تخم مرغ و تفاله قهوه نیز گیاه خود را تغذیه کنید. در صورتی که گلدان گیاه پاچیرا را تازه عوض کردید و برای کاشت از خاک غنی و مناسب استفاده نموده‌اید، تا سه ماه اول گیاه به کود نیازی ندارد.

تکثیر و ازدیاد گیاه پول یا پاچیرا

گیاه پاچیرا یا پول به دو روش بذر و قلمه تکثیر می‌شود.

۱. تکثیر از طریق بذر: ابتدا بذر‌های گیاه پاچیرا را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم قرار دهید. سپس بستر کشت مناسب با ترکیب خاک سبک همچون پیت‌ماس یا کوکوپیت با کمی پرلیت فراهم کنید. سطح خاک را کاملاً مرطوب نمایید. بذر‌ها را در عمق یک بند انگشت سطح خاک کاشته و روی آن‌ها را کامل بپوشانید. برای ایجاد محیطی مرطوب و شبیه به گل‌خانه روی بستر کشت را با نایلون شفاف بپوشانید. بستر کشت را در محیطی با دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد و با نور غیرمستقیم آفتاب قرار دهید. خاک را تا زمان جوانه‌زنی مرطوب نگه دارید. بذر‌ها معمولاً پس از دو هفته تا یک ماه جوانه خواهند زد. پس از جوانه‌زنی نایلون را به تدریج و در طی چند روز کنار بزنید. زمانی که گیاهچه‌های پاچیرا دارای ۳ برگ شدند، آن‌ها را به گلدان مجزا انتقال دهید. تهیه بذر گیاه پاچیرا در ایران کمی دشوار است و تکثیر به این روش در کشورمان انجام نمی‌شود.

۲. تکثیر از طریق قلمه: متداول‌ترین روش برای ازدیاد گیاه پاچیرا روش قلمه‌زدن از ساقه است. بهترین زمان برای قلمه‌زدن اواسط بهار، اواخر تابستان و اوایل پاییز است. ابتدا باید با چاقو یا تیغ تمیز قلمه‌هایی به طول ۱۰ سانتی‌متر از گیاه اصلی جدا کنیم. سپس قسمت برش را با آب خنک بشوییم تا جریان شیره گیاه قطع شود. قلمه‌ها را می‌توان در آب یا با کاشت مستقیم در خاک مناسب ریشه‌دار کرد. برای ریشه‌دار کردن قلمه پاچیرا در آب توصیه می‌شود از آب جوشیده سرد شده استفاده کنید تا عمل ریشه‌زنی سریع‌تر اتفاق بیافتد. ۳ سانتی‌متر از قلمه را درون آب قرار بدهید و مابقی آن بیرون از آب باشد. کاشت قلمه به طور مستقیم در خاک نیز به همین صورت است. قلمه‌ها را تا زمان ریشه‌زنی به دور از آفتاب شدید و گرمای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد قرار دهید.

آفات و مشکلات در نگهداری از گیاه آپارتمانی پاچیرا یا پول

آفات
گیاه پاچیرا معمولاً در برابر آفات و بیماری‌ها مقاوم است. برخی از آفت‌ها در شرایط نامساعد زیستی ممکن است به گیاه حمله کنند، از جمله:
• شپشک‌ها، کنه‌ها و شته: برای کشتن این‌گونه آفت‌ها از سم مخصوص مانند ایمیدوکلروپراید استفاده کنید. به این صورت که ۳ قطره از سم را با یک لیتر آب ترکیب کنید و با کمک اسپری آب سه مرتبه در سه هفته به زیر و روی برگ‌ها و ساقه‌های گیاه بزنید.

• قارچ‌زدگی: وجود لکه‌های قهوه‌ای یا پودری شکل سفید روی ساقه و برگ‌ها و آبکی شدن قسمتی از ساقه نشان از قارچی شدن گیاه است. برای رفع این بیماری ابتدا تا جای ممکن، قسمت‌های بیمار را از گیاه جدا کنید. سپس با استفاده از محلول قارچ‌کش مانند، مانکوزب گیاه را درمان کنید. پس از درمان آبیاری گیاه را اصولی پیش ببرید. آبیاری بیش از حد و تاریکی محیط از علت‌های مهم قارچ‌زدگی است. ازجمله قارچ‌کش‌های طبیعی و خانگی دارچین است. استفاده از مقدار کمی دارچین در ترکیب خاک از رشد قارچ‌ها جلوگیری می‌کند.

مشکلات در نگهداری از گیاه پاچیرا

• زرد شدن برگ‌ها: کاهش رطوبت، سردی هوا، آبیاری زیاد، آبیاری کم و فقر پتاس از مواردی است که می‌توان برای این عارضه ذکر کرد.
• سوختگی نوک برگ‌ها: مقابله با سرما و وسایل سرمایشی، خشکی شدید هوا و نور کم از علل اصلی این عارضه است.
• پوسیدگی ریشه: زهکشی نکردن خاک، خاک سنگین، آبیاری زیاد، سرما و تاریکی از علت‌های اصلی بروز چنین مشکلی است.
• باریک شدن ساقه و افتادگی آن: علت اصلی این عارضه نور کم محیط است.